พระยศเจ้านายไทย
(เปลี่ยนทางจาก หม่อมราชวงศ์)
เนื้อหาในบทความนี้ล้าสมัย โปรดปรับปรุงข้อมูลให้เป็นไปตามเหตุการณ์ปัจจุบันหรือล่าสุด ดูหน้าอภิปรายประกอบ |
ในประเทศไทย พระยศเจ้านาย[1] คือพระอิสริยยศของพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์
พระภรรยาของพระเจ้าแผ่นดิน
ตามโบราณราชประเพณี เมื่อเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระอิสริยยศพระภรรยา ให้มีพระอิสริยยศฐานันดรศักดิ์ในพระบรมราชจักรีวงศ์ โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดลำดับพระเกียรติยศแห่งพระภรรยาเจ้าและบาทบริจาริกาดังนี้
พระภรรยาเจ้า
พระภรรยาเจ้า หมายถึง ภรรยาของพระเจ้าแผ่นดิน ที่มีพระกำเนิดเป็นเจ้า[2] ซึ่งตามกฎมณเฑียรบาลว่าด้วยพระฐานันดรศักดิ์ของพระภรรยาเจ้า ได้กำหนดไว้ว่ามี 4 ขั้น คือ พระอัครมเหสี พระมเหสี พระราชเทวี และพระอรรคชายา[3]
พระอัครมเหสีเป็นพระอิสริยยศพระภรรยาเอกในพระเจ้าแผ่นดิน หรือเป็นพระมารดาขององค์รัชทายาท ในอดีตนั้นพระอัครมเหสีมีคำนำพระนามแตกต่างกันแล้วแต่รัชสมัย อาทิ กรมหลวงบาทบริจาในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี สมเด็จพระนางเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี พระนางนาฏบรมอัครราชเทวีในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นต้น
บาทบริจาริกา
บาทบริจาริกา หมายถึง ภรรยาที่เป็นสามัญชนของพระมหากษัตริย์ พระมหาอุปราช และเจ้าฟ้า[4] คือ มีฐานันดรตั้งแต่ "หม่อมราชวงศ์หญิง" ลงไป โดยมีคำนำหน้านามว่า เจ้าจอม โดยสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงอธิบายไว้ในหนังสือสาส์นสมเด็จว่า เมื่อแรกใช้นำหน้าประกอบการเรียกพระสนมที่เป็นคนโปรดว่า จอมพระสนม หรือ เจ้าจอมพระสนม แต่เวลาพูดจะย่อตัดคำว่า พระสนม ออก เหลือเพียง จอม หรือ เจ้าจอม และหากรับราชการจนมีพระราชโอรสหรือพระราชธิดาจะได้เลื่อนเป็น เจ้าจอมมารดา โดยบาทบริจาริกามีลำดับชั้น 4 ชั้น คือ พระสนมเอก พระสนม เจ้าจอม และนางอยู่งาน
ลำดับชั้นภรรยาของพระมหากษัตริย์
| ลำดับ | พระอิสริยยศ | ศักดินา | พระนามาภิไธย พระนาม หรือชื่อ | หมายเหตุ | |
|---|---|---|---|---|---|
| ภาษาไทย | ภาษาอังกฤษ | ||||
| พระอัครมเหสี | พระบรมราชินีนาถ | Her Majesty Queen | 100,000 | สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ | พระอัครมเหสีที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ |
| สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ | |||||
| พระบรมราชินี | Her Majesty Queen | 100,000 | สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี | เฉลิมพระนามโดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว | |
| สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี | |||||
| สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี | |||||
| สมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระบรมราชินี[5] (1 มกราคม พ.ศ. 2466 – 15 กันยายน พ.ศ. 2468) |
ลดพระอิสริยยศเป็นพระวรราชชายา | ||||
| สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี | |||||
| สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินี (5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 – 5 ธันวาคม พ.ศ. 2499) |
สถาปนาเป็นพระบรมราชินีนาถ | ||||
| สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี | |||||
| พระราชินี | Queen | สมเด็จพระราชินีสิริกิติ์ (28 เมษายน – 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493) |
พระอัครมเหสีที่พระมหากษัตริย์ยังไม่ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก | ||
| สมเด็จพระราชินีสุทิดา (1 – 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2562) | |||||
| พระมเหสี | พระบรมราชเทวี | Her Majesty Queen | 100,000 | สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ (หลังทิวงคต; 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2423) สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี (หลังทิวงคต; พ.ศ. 2423) |
ชั้นพิเศษโปรดเกล้าให้พระอิสริยยศเสมอพระบรมราชินีที่พระอัครมเหสี |
| สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี | |||||
| พระอัครราชเทวี | Her Majesty Queen | 50,000 | สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระอัครราชเทวี (15 กันยายน พ.ศ. 2438 – 4 เมษายน พ.ศ. 2440) |
ในฐานะพระราชมารดาของสยามมกุฎราชกุมาร เสมอด้วยพระบรมราชเทวี | |
| สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว | ||||
| พระราชเทวี | พระวรราชเทวี | Her Royal Highness, Princess the Royal Consort |
มีกรม 50,000 ไม่มีกรม 30,000 |
พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระวรราชเทวี (พ.ศ. 2423 – 15 กันยายน พ.ศ. 2438) |
สถาปนาเป็นพระอัครราชเทวี |
| พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี | |||||
| พระราชเทวี | Her Royal Highness, Princess the Royal Consort |
มีกรม 50,000 ไม่มีกรม 30,000 |
พระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระราชเทวี (พ.ศ. 2421 – 12 สิงหาคม พ.ศ. 2423) สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระราชเทวี (12 สิงหาคม พ.ศ. 2423 – 17 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2424) |
สถาปนาเป็นพระบรมราชเทวี | |
| พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระราชเทวี (พ.ศ. 2422 – พ.ศ. 2423) |
สถาปนาเป็นพระวรราชเทวี | ||||
| พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี (30 มิถุนายน พ.ศ. 2424 – 21 มีนาคม พ.ศ. 2469) |
สถาปนาเป็นพระอัครราชเทวี | ||||
| พระนางเธอ | พระนางเธอ | Her Royal Highness, Princess the Royal Consort |
มีกรม 20,000 ไม่มีกรม 15,000 |
พระนางเธอ พระองค์เจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ (พ.ศ. 2419 – 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2423) สมเด็จพระนางเธอสุนันทากุมารีรัตน์ (หลังทิวงคต; 4 มิถุนายน พ.ศ. 2423 – 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2423) |
สถาปนาเป็นพระบรมราชเทวี |
| พระนางเธอ พระองค์เจ้าสุขุมาลมารศรี (15 กันยายน พ.ศ. 2420 – 30 มิถุนายน พ.ศ. 2424) |
สถาปนาเป็นพระราชเทวี | ||||
| พระนางเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาผ่องศรี (พ.ศ. 2421 – พ.ศ. 2422) |
สถาปนาเป็นพระราชเทวี | ||||
| พระนางเธอ ลักษมีลาวัณ | |||||
| พระอรรคชายาเธอ | พระอรรคชายาเธอ | Her Highness, Princess the Royal Consort |
15,000 | พระอรรคชายาเธอ หม่อมเจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ (พ.ศ. 2416 – 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2430) พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ (หลังสิ้นพระชนม์) |
|
| 20,000 | พระอรรคชายาเธอ หม่อมเจ้าอุบลรัตนนารีนาค (พ.ศ. 2416 – 25 มิถุนายน พ.ศ. 2431) พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค กรมขุนอรรควรราชกัลยา |
||||
| 20,000 | พระอรรคชายาเธอ หม่อมเจ้าสาย (พ.ศ. 2421 – 25 มิถุนายน พ.ศ. 2431) พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมขุนสุทธาสินีนาฏ |
||||
| พระราชชายา | พระวรราชชายา | Her Highness, Princess the Royal Consort |
พระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี[6] (10 มิถุนายน พ.ศ. 2465 – 1 มกราคม พ.ศ. 2466) สมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระวรราชชายา |
สถาปนาเป็นพระบรมราชินี ภายหลังลดพระอิสริยยศเป็นพระวรราชชายา | |
| หม่อมเจ้ารำไพพรรณี พระวรราชชายา (26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 – 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2469) |
พระอัครมเหสีแต่เดิมที่พระมหากษัตริย์ยังไม่ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก | ||||
| พระราชชายา | Her Highness, Princess the Royal Consort |
เจ้าดารารัศมี พระราชชายา | |||
| พระสนมเอก | เจ้าคุณพระ | Her Excellency, the Royal Noble Concubine |
เจ้าคุณพระประยุรวงศ์ (เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5) | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว | |
| เจ้าคุณพระสินีนาฏ พิลาสกัลยาณี |
สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว[7] | ||||
| เจ้าคุณจอมมารดา | Her Excellency, the Royal Concubine |
เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยม ในรัชกาลที่ 4 (20 กันยายน พ.ศ. 2428 – 13 เมษายน พ.ศ. 2447) |
สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว | ||
| เจ้าคุณจอมมารดาสำลี ในรัชกาลที่ 4 | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว | ||||
| เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5 (พ.ศ. 2447 – พ.ศ. 2464) |
สถาปนาเป็นเจ้าคุณพระ | ||||
| เจ้าจอมมารดา | Her Excellency, the Royal Concubine |
เจ้าจอมมารดานุ้ยใหญ่ ในรัชกาลที่ 1 | |||
| เจ้าจอมมารดาเรียม ในรัชกาลที่ 2 (พ.ศ. 2352 – พ.ศ. 2369) |
สถาปนาเป็นกรมสมเด็จพระศรีสุลาลัย | ||||
| เจ้าจอมมารดาทรัพย์ ในรัชกาลที่ 3 | |||||
| เจ้าจอมมารดาชุ่ม ในรัชกาลที่ 4 | |||||
| เจ้าจอมมารดาอ่อน ในรัชกาลที่ 5 | |||||
| เจ้าจอมมารดาทับทิม ในรัชกาลที่ 5 | |||||
| เจ้าจอม | Her Excellency, the Royal Concubine |
เจ้าจอมแว่น ในรัชกาลที่ 1 | |||
| เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ในรัชกาลที่ 5 | |||||
| เจ้าจอมสุวัทนา ในรัชกาลที่ 6 (10 สิงหาคม พ.ศ. 2467 – 11 ตุลาคม พ.ศ. 2468) |
สถาปนาเป็นพระวรราชเทวี | ||||
| พระ | Her Excellency, the Royal Concubine |
พระสุจริตสุดา (เปรื่อง สุจริตกุล) | |||
| พระอินทราณี (ประไพ สุจริตกุล)[8] (12 มกราคม – 10 มิถุนายน พ.ศ. 2465) |
สถาปนาเป็นพระวรราชชายา | ||||
| พระสนม | เจ้าจอมมารดา | Her Excellency, the Second-Class Female Attendant |
เจ้าจอมมารดาพุ่ม ในรัชกาลที่ 1 | ||
| เจ้าจอมมารดาศิลา ในรัชกาลที่ 2 | |||||
| เจ้าจอมมารดาสัมฤทธิ์ ในรัชกาลที่ 3 | |||||
| เจ้าจอมมารดาน้อย ในรัชกาลที่ 4 | |||||
| เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์แข ในรัชกาลที่ 5 | |||||
| เจ้าจอม | Her Excellency, the Second-Class Female Attendant |
เจ้าจอมบุญนาก ในรัชกาลที่ 1 | |||
| เจ้าจอมแสง ในรัชกาลที่ 2 (? – พ.ศ. 2367) |
สมรสใหม่ | ||||
| เจ้าจอมเครือวัลย์ ในรัชกาลที่ 3 | |||||
| เจ้าจอมตนกูสุเบีย ในรัชกาลที่ 4 (พ.ศ. 2404 – พ.ศ. 2411) |
สมรสใหม่ | ||||
| เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์จรวย ในรัชกาลที่ 5 | |||||
พระบรมวงศานุวงศ์
พระบรมวงศานุวงศ์ คือ พระประยูรญาติ แบ่งเป็น 2 ชั้นคือ
- พระบรมวงศ์ หมายถึง สมเด็จพระบรมราชินี ลงมาจนถึงพระองค์เจ้าที่เป็นพระราชโอรสพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์[9]
- พระอนุวงศ์ หมายถึง พระองค์เจ้าที่มิใช่พระราชโอรสพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์ และหม่อมเจ้า[10]
ลำดับชั้นพระบรมวงศานุวงศ์
| ลำดับ | พระอิสริยยศ | ศักดินา | รายพระนาม/รายนาม | หมายเหตุ | |
|---|---|---|---|---|---|
| ภาษาไทย | ภาษาอังกฤษ | ||||
| สมเด็จพระมหาอุปราช | สมเด็จพระบวรราชเจ้า | His Majesty King, Second King |
100,000 | พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว | พระราชทานพระเกียรติยศเป็นพิเศษเสมอด้วยพระเจ้าแผ่นดิน พระราชทาน บวรราชาภิเษก รับ พระบวรราชโองการ และวังที่ประทับให้เรียกว่า พระบวรราชวัง |
| His Royal Highness Viceroy | 100,000 | สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท | ที่พระมหาอุปราช พระราชทาน อุปราชาภิเษก รับ พระราชบัณฑูร และวังที่ประทับให้เรียกว่า พระราชวังบวร | ||
| สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ | |||||
| สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ | |||||
| กรมพระราชวัง บวรสถานมงคล (พระบัณฑูรใหญ่) |
His Royal Highness Viceroy | 100,000 | สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร กรมพระราชวังบวรสถานมงคล ระหว่างปี พ.ศ. 2349 ถึง พ.ศ. 2352 |
||
| กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ | |||||
| กรมพระราชวัง บวรสถานมงคล (พระบัณฑูรน้อย) |
His Royal Highness Viceroy | 100,000 | สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงเสนานุรักษ์ ระหว่างปี พ.ศ. 2349 ถึง พ.ศ. 2352 |
||
| สมเด็จพระบรมวงศ์ | สมเด็จพระบรมราชชนก | His Royal Highness Prince, Prince Father | 100,000 | สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก | พระอิสริยยศของพระราชบิดาของพระเจ้าแผ่นดิน แต่มิใช่พระมหากษัตริย์ โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีพระอิสริยยศเสมอด้วย สมเด็จพระบวรราชเจ้า |
| สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก | |||||
| สมเด็จพระบรมราชชนนี | Her Royal Highness Princess, Princess Mother | 100,000 | สมเด็จพระศรีสุลาลัย พระบรมราชชนนีในรัชกาลที่ 3 | ||
| สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี | |||||
| สมเด็จพระยุพราช มกุฎราชกุมาร |
His Royal Highness, The Crown Prince |
100,000 | สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร | เป็นรัชทายาทของพระมหากษัตริย์ ใช้แทนตำแหน่งสมเด็จพระมหาอุปราชที่ยกเลิกในสมัยรัชกาลที่ 5 | |
| สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร | |||||
| สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร | |||||
| สยามบรมราชกุมารี | Her Royal Highness Princess, Princess royal |
100,000 | สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี | รับพระราชบัญชา และพระสัปตปฎลเศวตฉัตร | |
| กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข | His Royal Highness Prince, The Deputy Viceroy | 100,000 | สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ | รับพระบัญชา | |
| สมเด็จเจ้าฟ้า | สมเด็จพระอนุชาธิราช | His Royal Highness,
The Hereditary Prince Brother |
50,000 | สมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็น พระรัชทายาท มีพระอิสริยศักดิ์สูงกว่า สมเด็จเจ้าฟ้า และการสิ้นพระชนม์ให้เรียกว่า ทิวงคต |
| สมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมา | |||||
| สมเด็จเจ้าฟ้า ชั้นพิเศษ |
His Royal Highness Prince/Princess | 100,000 | สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็นพิเศษ และการสิ้นพระชนม์ให้เรียกว่า ทิวงคต | |
| สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้า ชั้นทูลกระหม่อม |
His Royal Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ | สำหรับชั้นพระราชโอรสธิดา ที่ประสูติแต่
| ||
| สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้า ชั้นสมเด็จ |
His Royal Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ | สำหรับชั้นพระราชโอรสธิดา ที่ประสูติแต่
สำหรับพี่น้องร่วมกับพระมหากษัตริย์ที่สถาปนาเป็นเจ้าฟ้า
| ||
| พระองค์เจ้าชั้นลูกหลวง | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
His Royal Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่
พระราชสันตติวงศ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช |
สำหรับชั้นพระราชโอรสธิดา ซึ่งประสูติแต่เจ้าจอมมารดา ตั้งแต่ชั้นหม่อมเจ้าลงไป หากทรงกรมเป็นกรมพระยา ให้เติมคำว่าสมเด็จ
ศักดินา
| |
| เจ้าฟ้าชั้นตรี | สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้า |
His Royal Highness Prince/Princess |
ดูเพิ่มที่ รายพระนามเจ้าฟ้าชั้นตรี |
สำหรับชั้นพระราชนัดดา ที่พระมารดาเป็นเจ้าฟ้า และพระบิดาเป็นเจ้านายในมหาจักรีบรมราชวงศ์ ศักดินา ทรงกรม 15,000 ไม่ทรงกรม 6,000 | |
| สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้า |
His Royal Highness,
The Prince/Princess Cousin |
สำหรับพระโอรสธิดา สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าสา กรมพระยาเทพสุดาวดี และ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าแก้ว กรมพระศรีสุดารักษ์ ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนา ทรงกรมศักดินา 11,000 ไม่ทรงกรม ศักดินา 4,000 | |||
| พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้า |
His Royal Highness,
The Front Palace Prince/Princess |
สำหรับพระโอรสธิดา ของสมเด็จพระบวรราชเจ้า ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็นเจ้าฟ้าวังหน้า ศักดินา ทรงกรม 11,000 ไม่ทรงกรม 4,000 | |||
| พระองค์เจ้าวังหน้า | พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
His Royal Highness,
Front Palace Prince/Princess |
ดูเพิ่มที่ รายพระนามโอรสธิดา สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท |
ทรงกรมศักดินา 11,000 ไม่ทรงกรม ศักดินา 4,000 | |
| พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
His Royal Highness,
Front Palace Prince/Princess |
ดูเพิ่มที่ | |||
| พระวรชายา ใน สยามมกุฎราชกุมาร |
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
His Royal Highness, Princess the Royal Consort to the Crown Prince |
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัศมิ์ พระวรชายาฯ | ||
| พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรชายาฯ ระหว่างปี พ.ศ. 2520 - พ.ศ. 2534 | |||||
| พระองค์เจ้าชั้นพิเศษ | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
His Royal Highness Prince/Princess | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระเกียรติยศ ให้พระดำเนินนำหน้า พระองค์เจ้า หลานหลวง | |
| พระองค์เจ้าชั้นหลานหลวง | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
His Royal Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ | สำหรับชั้นพระราชนัดดาซึ่งประสูติแต่พระมารดาที่เป็น พระองค์เจ้า หรือ หม่อมเจ้า หรือเป็น สะใภ้หลวง โดยมีพระโอรสธิดา เป็น หม่อมเจ้า หรือ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาหม่อมเจ้าหลานเธอบางองค์ และหม่อมเจ้าบางพระองค์ ซึ่งได้รับพระราชทานฐานันดรเป็นพระองค์เจ้าเป็นกรณีพิเศษ ศักดินา ทรงกรม 11,000 ไม่ทรงกรม 4,000 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
His Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ | |||
| พระประพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
พระประพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
His Royal Highness, Rear Palace Prince/Princess | ได้แก่ | พระโอรสธิดาในกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข ที่ประสูติแต่พระอัครชายา ศักดินา ทรงกรม 11,000 ไม่ทรงกรม 4,000 | |
| พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้า |
His Highness Prince Cousin
/Princess Cousin |
ได้แก่ | ในสมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ พระบิดาของสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ศักดินา ทรงกรม 11,000 ไม่ทรงกรม 4,000 | |
| หม่อมเจ้า | หม่อมเจ้า | His/Her Serene Highness Prince/Princess | 1,500 | เป็นชั้นสกุลยศที่ต่ำที่สุดสำหรับพระบรมวงศานุวงศ์ สำหรับ
| |
รายพระนามสมเด็จเจ้าฟ้าชั้นเอก (ทูลกระหม่อม)
รายพระนามสมเด็จเจ้าฟ้าชั้นโท (ชั้นสมเด็จ)
รายพระนามเจ้าฟ้าชั้นตรี (ชั้นเจ้าฟ้า)
รายพระนามพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า (ชั้นพระองค์)
รายพระนามพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า (ชั้นองค์)
| รายพระนาม | พระบิดา | พระมารดา | หมายเหตุ | |
|---|---|---|---|---|
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามหาหงสโสภาค พระนามเดิม: หม่อมเจ้ามหาหงส์ ฉัตรกุล |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2396 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐวรการ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าชายดิศ ดวงจักร |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นณรงค์หริรักษ์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2443 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจันทรสุเทพ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าจันทร์ ดารากร |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นศรีสุเทพ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2443 | |
| พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าขจร มาลากุล |
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์ | หม่อมกลีบ มาลากุล ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2424 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลังการ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าอลังการ มาลากุล |
หม่อมทรัพย์ มาลากุล ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2443 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านฤมลมณีรัตน์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้านฤมล เดชาติวงศ์ |
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2395 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชิดเชื้อพงศ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าชิด พนมวัน |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์ | หม่อมน่วม พนมวัน ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2395 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสิงหนาทราชดุรงค์ฤทธิ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสิงหนาท กุญชร |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิทักษเทเวศร์ | คุณหญิงแสง | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2411 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัชรีวงศ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าขาว วัชรรีวงศ์ |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2444 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสาย สนิทวงศ์ |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท | หม่อมแย้ม สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม: ณ บางช้าง) | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2415 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพร้อมพงษ์อธิราช พระนามเดิม: หม่อมเจ้าพร้อม สนิทวงศ์ |
ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2455 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสนิทพงศ์พัฒนเดช พระนามเดิม: หม่อมเจ้าตุ้ม สนิทวงศ์ |
ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2467 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปรีดา พระนามเดิม: หม่อมเจ้าปรีดา ปราโมช |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนวรจักรธรานุภาพ | หม่อมส้มจีน ปราโมช ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2424 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าคำรบ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าคำรบ ปราโมช |
หม่อมราชวงศ์ดวงใจ ปราโมช | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2464 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าปฤษฎางค์ ชุมสาย |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนราชสีหวิกรม | หม่อมน้อย ชุมสาย ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2426 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิพัทธ์พิสิฐพงษ์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้านิพัทธ์พิสิฐพงษ์ จักรพันธุ์ |
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงษ์ | หม่อมทับทิม จักรพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2428 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดนัยวรนุช
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าดนัยวรนุช จักรพันธุ์ |
หม่อมเอม จักรพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดรุณวัยวัฒน์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าดรุณไวยวัฒน์ จักรพันธุ์ |
หม่อมจีบ จักรพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2466 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามาลิศเสาวรส
พระนามเดิม: หม่อมเจ้ามาลิศเสาวรส จักรพันธุ์ |
หม่อมพลัด จักรพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทศศิริวงศ์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าทศศิริวงศ์ จักรพันธุ์ |
หม่อมหลวงผาด จักรพันธุ์ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2466 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปิยบุตร
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าปิยบุตร จักรพันธุ์ |
หม่อมราชวงศ์ปุ้ย จักรพันธุ์ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าทิพยสัมพันธ์ ภาณุพันธุ์ |
สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช | หม่อมเลี่ยม ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2451 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุริยนเยี่ยมพยับ
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสุริยนเยี่ยมพยับ ภาณุพันธุ์ |
หม่อมสุ่น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพัลลัภดนัย
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าพัลลัภดนัย ภาณุพันธุ์ |
หม่อมลับ ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารำไพประภา
พระนามเดิม: หม่อมเจ้ารำไพประภา ภาณุพันธุ์ |
หม่อมเล็ก ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาภัสสรวงศ์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าอาภัสสรวงศ์ ภาณุพันธุ์ |
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพีรพงศ์ภาณุเดช
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าพีรพงศ์ภาณุเดช ภาณุพันธุ์ |
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านรเศรษฐสุริยลักษณ์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้านรเศรษฐสุริยลักษณ์ ภาณุพันธุ์ |
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจิรศักดิ์สุประภาต
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าจิรศักดิ์สุประภาต ภาณุพันธุ์ |
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |||
| พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าไตรทศประพันธ์ เทวกุล |
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ | หม่อมลม้าย เทวกุล ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2465 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจิตราภรณ์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าจิตราภรณ์ นพวงศ์ |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2396 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบงกช
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าบงกช นพวงศ์ |
ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2438 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าแก้วกัลยาณี
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าแก้วกัลยา สุประดิษฐ์ |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร | หม่อมจิ๋ม สุประดิษฐ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2456 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจรูญศักดิ์กฤดากร
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าจรูญศักดิ์ กฤดากร |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ | หม่อมสุภาพ กฤดากร ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2455 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบวรเดช
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าบวรเดช กฤดากร |
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2472 | |||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามนัศสวาสดิ์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้ามนัศสวาสดิ์ ศุขสวัสดิ์ |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช | หม่อมชุ่ม ศุขสวัสดิ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2472 | |
| พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าอลงกฎ ศุขสวัสดิ์ |
หม่อมขาบ ศุขสวัสดิ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2473 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศุภโยคเกษม
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าเณร เกษมศรี |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นทิวากรวงศ์ประวัติ | หม่อมเพิ่ม เกษมศรี ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2464 | |
| พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าธานีนิวัต โสณกุล |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา | หม่อมเอม โสณกุล ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2465 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิวัฒนไชย
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าวิวัฒนไชย ไชยันต์ |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย | หม่อมส้วน ไชยันต์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2493 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทธสิริโสภา
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสุทธสิริโสภา จุฑาธุช |
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราไชย | หม่อมลออ จุฑาธุช ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรานนท์ธวัช
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าวรานนท์ธวัช จุฑาธุช |
หม่อมระวี จุฑาธุช ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอินทุรัตนา
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าอินทุรัตนา บริพัตร ระหว่างปี พ.ศ. 2465 ถึง พ.ศ. 2496 |
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต | หม่อมสมพันธุ์ บริพัตร ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุขุมาภินันท์
พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสุขุมาภินันท์ บริพัตร |
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |||
| พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ
พระนามเดิม: หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ | หม่อมเจ้าอัปษรสมาน กิติยากร | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2493 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามยุรฉัตร
พระนามเดิม: หม่อมเจ้ามยุรฉัตร ฉัตรชัย |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประภาวสิทธิ์นฤมล | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2448 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเปรมบุรฉัตร | พระองค์เจ้า แรกประสูติ | |||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลฉัตร | พระองค์เจ้า แรกประสูติ | |||
รายพระนามพระวงศ์เธอ พระองค์เจ้า (ชั้นองค์วังหน้า)
| รายพระนาม | พระบิดา | พระมารดา | หมายเหตุ | |
|---|---|---|---|---|
| พระวงศ์เธอ กรมหมื่นมนตรีรักษา พระนามเดิม: หม่อมเจ้าพยอม มนตรีกุล |
สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรี | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2396 | |
| พระวงศ์เธอ กรมหมื่นเทวานุรักษ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าชอุ่ม อิศรางกูร |
สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2396 | |
| พระวงศ์เธอ พระองค์เจ้ายี่เข่ง พระนามเดิม: หม่อมเจ้ายี่เข่ง |
พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเพชรหึง | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2430 | |
| พระวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนา พระนามเดิม: หม่อมเจ้าวัฒนา รองทรง |
พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นสิทธิสุขุมการ | หม่อมบัว รองทรง ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2443 | |
ราชนิกุลและสายสัมพันธ์
บุคคลนับเนื่องในราชสกุล ลำดับรองลงมาจากหม่อมเจ้า แม้มีคำนำหน้านามเป็นพิเศษอยู่ แต่ก็ถือเป็นสามัญชน
- หม่อมราชนิกุล คือ หม่อมราชวงศ์ หรือ หม่อมหลวง ที่รับราชการ มีความดีความชอบ กระทั่งได้รับพระราชทานสถาปนาเป็นหม่อมราชนิกุล เช่น หม่อมอนุวัตรวรพงษ์ ซึ่งมีนามเดิมว่า หม่อมราชวงศ์สิงหนัด ปราโมช
- หม่อมราชวงศ์ (ม.ร.ว.) คือ ฐานันดรศักดิ์ที่รองลงมาจากหม่อมเจ้า เป็นคำนำหน้านามสำหรับโอรสธิดาในหม่อมเจ้า เรียกโดยลำลองว่า คุณหญิง คุณชาย ฐานันดรศักดิ์นี้ บัญญัติขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4
- หม่อมหลวง (ม.ล.) คือ บุตรธิดาของหม่อมราชวงศ์ เป็นคำนำหน้านามขั้นสุดท้ายของเชื้อพระวงศ์ ในการเรียกโดยลำลอง ให้ใช้คำนำหน้าว่า "คุณ" ฐานันดรศักดิ์นี้ บัญญัติขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5
- ณ อยุธยา คือ สร้อยที่ต่อท้ายนามสกุล บุตรธิดาของหม่อมหลวง และหม่อมเช่น หม่อมงามจิตต์ บุรฉัตร ณ อยุธยา และภรรยาของหม่อมราชวงศ์ และหม่อมหลวงด้วย
พระภรรยาของเจ้าชาย
มีทั้งหมด 4 ฐานันดร ได้แก่
- พระวรชายา คือ พระอิสริยศ ของพระภรรยา ในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร ได้แก่
- พระชายา คือ เจ้าฟ้าหรือพระองค์เจ้าที่เป็นภรรยาของพระบรมวงศ์และพระอนุวงศ์ เช่น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์ พระชายาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
- ชายา คือ หม่อมเจ้าที่เป็นภรรยาของพระบรมวงศ์และพระอนุวงศ์
- หม่อม คือ สามัญชนภรรยาที่เป็นของกรมพระราชวังบวรสถานมงคล เจ้าฟ้า พระองค์เจ้า หรือหม่อมเจ้า เช่น หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช หม่อมกมลา ยุคล ณ อยุธยา ในหม่อมเจ้าชาตรีเฉลิม ยุคล หม่อมอัญวิดา ยุคล ณ อยุธยา ในหม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล
การสถาปนาขึ้นเป็นเจ้าในพระราชวงศ์
มีเจ้านายหลายพระองค์ที่ประสูติเป็นสามัญชนนอกราชวงศ์จักรี แต่ได้รับพระราชทานสถาปนาให้เป็นเจ้าในพระราชวงศ์
| รัชกาล | พระนาม | พระนามเดิม | ความสัมพันธ์ |
|---|---|---|---|
| พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช | กรมขุนสุนทรภูเบศร์ | หม่อมเรือง สุนทรกุล ณ ชลบุรี | พระอนุชาร่วมสาบานในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท |
| กรมหมื่นนรินทรพิทักษ์ | หม่อมมุก นรินทรกุล ณ อยุธยา | พระเทวัน ในฐานะพระสวามีในพระเจ้าน้องนางเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี | |
| พระองค์เจ้าขุนเณร | หม่อมขุนเณร | พระโอรสบุญธรรมในสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี | |
| พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย | กรมสมเด็จพระอมรินทรามาตย์ | ท่านผู้หญิงนาก | พระราชชนนี |
| พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว | กรมสมเด็จพระศรีสุลาลัย | เจ้าจอมมารดาเรียม ในรัชกาลที่ 2 | พระราชชนนี |
| พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว | หม่อมเจ้าจิตราภรณ์ นพวงศ์ | หม่อมราชวงศ์จิตราภรณ์ นพวงศ์ | พระราชนัดดา เนื่องจากพระอัยกาสืบราชสมบัติ |
| หม่อมเจ้าบงกช นพวงศ์ | หม่อมราชวงศ์บงกช นพวงศ์ | พระราชนัดดา เนื่องจากพระอัยกาสืบราชสมบัติ | |
| หม่อมเจ้าถนอม นพวงศ์ | หม่อมราชวงศ์ถนอม นพวงศ์ | พระราชนัดดา เนื่องจากพระอัยกาสืบราชสมบัติ | |
| หม่อมเจ้าสำเนียง นพวงศ์ | หม่อมราชวงศ์สำเนียง นพวงศ์ | พระราชนัดดา เนื่องจากพระอัยกาสืบราชสมบัติ | |
| หม่อมเจ้าสถิตย์เสถียร สุประดิษฐ์ | หม่อมราชวงศ์สถิตย์เสถียร สุประดิษฐ์ | พระราชนัดดา เนื่องจากพระอัยกาสืบราชสมบัติ | |
| หม่อมเจ้าจันทร สุประดิษฐ์ | หม่อมราชวงศ์จันทร สุประดิษฐ์ | พระราชนัดดา เนื่องจากพระอัยกาสืบราชสมบัติ | |
| หม่อมเจ้าแก้วกัลยา สุประดิษฐ์ | หม่อมราชวงศ์แก้วกัลยา สุประดิษฐ์ | พระราชนัดดา เนื่องจากพระอัยกาสืบราชสมบัติ | |
| สมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารี | สั้น ณ บางช้าง | พระปัยยิกา ฝ่ายพระอัยยิกา ฝ่ายพระราชชนก | |
| พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว | เจ้าดารารัศมี พระราชชายา | เจ้าจอมมารดาดารารัศมี ในรัชกาลที่ 5 | พระมเหสี |
| หม่อมเจ้าดวงแก้ว จักรพันธุ์ | หม่อมราชวงศ์ดวงแก้ว จักรพันธุ์ | พระภาติยะ เนื่องจากพระบิดาได้เลื่อนพระอิสริยยศ | |
| หม่อมเจ้าแววจักร์ จักรพันธุ์ | หม่อมราชวงศ์แววจักร์ จักรพันธุ์ | พระภาติยะ เนื่องจากพระบิดาได้เลื่อนพระอิสริยยศ | |
| หม่อมเจ้าลำนักเนตรดวงแก้ว จักรพันธุ์ | หม่อมราชวงศ์ลำนักเนตรดวงแก้ว จักรพันธุ์ | พระภาติยะ เนื่องจากพระบิดาได้เลื่อนพระอิสริยยศ | |
| พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว | สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา[11] | เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยม ในรัชกาลที่ 4 | พระอัยยิกา ฝ่ายพระราชชนนี |
| พระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี[12] | พระอินทรานี (เจ้าจอมประไพ ในรัชกาลที่ 6) | พระมเหสี | |
| พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี[13] | เจ้าจอมสุวัทนา ในรัชกาลที่ 6 | พระมเหสี | |
| พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร | พระราชชนนีศรีสังวาลย์[14] | หม่อมสังวาลย์ มหิดล ณ อยุธยา | พระราชชนนี |
| พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนชัยนาทนเรนทร[15] | รังสิตประยูรศักดิ์ รังสิต ณ อยุธยา | พระปิตุลา ฝ่ายพระราชบิดา สถาปนากลับสู่พระราชวงศ์ตามเดิมทุกประการ | |
| พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร | สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา | พระพี่นางกัลยาณิวัฒนา มหิดล[16] | พระโสทรเชษฐภคินี สถาปนากลับสู่พระราชวงศ์ตามเดิมทุกประการ |
| สมเด็จพระราชินีสิริกิติ์[17] | หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร | พระอัครมเหสี ในฐานะสมเด็จพระราชินีในรัชกาล | |
| สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์[18] | สมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ (หม่อมราชวงศ์ชื่น สุจิตฺโต) | พระภาดา ฝ่ายพระราชชนก ในฐานะพระราชอุปัธยาจารย์เมื่อครั้งทรงผนวช | |
| พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรชายาฯ[19] | หม่อมหลวงโสมสวลี กิติยากร | อดีตพระสุณิสา ในฐานะพระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร | |
| พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัศมิ์ พระวรชายาฯ[20] | หม่อมศรีรัศมิ์ มหิดล ณ อยุธยา | อดีตพระสุณิสา ในฐานะพระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ต่อมาได้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์ | |
| พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว | สมเด็จพระราชินีสุทิดา[21] | สุทิดา วชิราลงกรณ์ ณ อยุธยา | พระอัครมเหสี ในฐานะสมเด็จพระราชินีในรัชกาล |
| สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวราลงกรณ[22] | สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (วาสน์ วาสโน) | พระราชอุปัธยาจารย์เมื่อครั้งทรงผนวช ในฐานะพระบุพการีทางธรรม | |
| สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร | สมเด็จพระญาณสังวร (เจริญ สุวฑฺฒโน) | พระราชกรรมวาจาจารย์เมื่อครั้งทรงผนวช ในฐานะพระบุพการีทางธรรม | |
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
- เชิงอรรถ
- ↑ กองทัพเรือ, เรื่องเฉลิมพระยศเจ้านาย, พิมพ์ครั้งที่ 2, 2538. ในการพระราชพิธีสถาปนาพระอิสริยศักดิ์ และบำเพ็ญพระราชกุศลฉลองพระชนมายุ 6 รอบ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา วันที่ 6 พฤษภาคม พุทธศักราช 2538
- ↑ พระภรรยาเจ้า และสมเด็จเจ้าฟ้าในรัชกาลที่ 5, หน้า 4
- ↑ สมภพ จันทรประภา, สมเด็จพระศรีสวรินทิราฯ, พิมพ์ครั้งที่ 4, สำนักพิมพ์บำรุงสาส์น, 2530, 38
- ↑ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 668
- ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระอิสริยยศ พระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี เป็นสมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระบรมราชินี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 39 (ตอน 0 ก): หน้า 539. 1 มกราคม 2465. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-10. สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2562.
{{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=(help) - ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 39 (ตอน 0 ก): หน้า 56. 12 มิถุนายน 2465. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-10. สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2562.
{{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=(help) - ↑ อย่างไรก็ตาม ไม่มีการประกาศอย่างเป็นทางการว่าเป็นพระสนมเอก
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานบรรดาศักดิ์ฝ่ายใน เก็บถาวร 2011-11-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม 38, ตอน ง, 15 มกราคม 2464, หน้า 3021
- ↑ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 810
- ↑ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 812
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนา เรื่อง สถาปนาพระนามพระอัฐิ พระอัยยิกา,เล่ม ๔๐, ตอน ๐ก, วันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๖, หน้า ๑
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี เก็บถาวร 2011-11-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๙, ตอน ๐ ก, ๑๒ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๖๕, หน้า ๕๖
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี, เล่ม ๔๒, ตอน ๐ ก, ๑๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๘, หน้า ๑๙๑
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศ เรื่อง ถวายพระนามพระอัยยิกา พระราชบิดา และพระราชชนนี,เล่ม 519 ตอน 0ก, 25 มีนาคม พ.ศ. 2477, หน้า 1409
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนา นายรังสิตประยูรศักดิ์ รังสิต ณ อยุธยา กลับดำรงฐานะและฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ตามเดิม, เล่ม 61, ตอน 59 ก, 20 กันยายน พ.ศ. 2487, หน้า 848
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศสถาปนาสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา, เล่ม ๖๗, ตอน ๑๘ก, ๒๘ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๙๓, หน้า ๓๙๖
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาสมเด็จพระราชินี (ทรงสถาปนา หม่อมราชวงศ์ สิริกิติ์ พระอัครมเหษี เป็น สมเด็จพระราชินีสิริกิติ์), เล่ม 67, ตอน 24 ก ฉบับพิเศษ, 28 เมษายน พ.ศ. 2493, หน้า 1
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระสังฆราชขึ้นเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้ากรมหลวง, เล่ม ๗๔, ตอน ๖ ก ฉบับพิเศษ, ๑๒ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๐, หน้า ๒๑
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศสถาปนา พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร, เล่ม ๙๔, ตอน ๑๓ ก, ๒๒ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๒๐, หน้า ๖๒
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศสถาปนา พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัศมิ์ พระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร, เล่ม ๑๒๒, ตอน ๑๐ ข ฉบับทะเบียนฐานันดร, ๑๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๘, หน้า ๒
- ↑ "พระราชโองการ ประกาศ เรื่อง สถาปนาสมเด็จพระราชินี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 136 (11): 1. 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2562.
{{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|date=(help) - ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศ เรื่อง สถาปนาสมเด็จพระสังฆราชเจ้า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 136 (40 ข): 2. 28 กรกฎาคม 2562. สืบค้นเมื่อ 28 กรกฎาคม 2562.
{{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=(help)
- บรรณานุกรม
- จิรวัฒน์ อุตตมะกุล. พระภรรยาเจ้า และสมเด็จเจ้าฟ้าในรัชกาลที่ 5. พิมพ์ครั้งที่ 2, กรงเทพฯ : มติชน, 2548. 398 หน้า. ISBN 974-322-964-7
- ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. พิมพ์ครั้งที่ ๒, กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556. 1,544 หน้า. ISBN 978-616-7073-80-4