พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์ (8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2334 - 27 เมษายน พ.ศ. 2373) มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าฉัตร ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน 3 ขึ้น 5 ค่ำ ปีจอ โทศก จุลศักราช 1152 ตรงกับวันที่ 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2333 (ปัจจุบันคือ พ.ศ. 2334) เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาตานี และเป็นองค์ต้นราชสกุล ฉัตรกุล

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 1 พระองค์เจ้าชั้นเอก
ประสูติ	8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2334
สิ้นพระชนม์	27 เมษายน พ.ศ. 2373 (39 ปี)
พระบุตร	25 องค์
ราชสกุล	ฉัตรกุล
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาตานี ในรัชกาลที่ 1

ในปี พ.ศ. 2359 พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นสุรินทรรักษ์ และโปรดให้กำกับกรมพระนครบาล ต่อมาพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ทรงกำกับกรมท่า และกรมมหาดไทย จนกระทั่งต่อมาได้เป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์สิ้นพระชนม์เมื่อวันอังคาร เดือน 6 ขึ้น 6 ค่ำ ปีขาล โทศก จุลศักราช 1192 ตรงกับวันที่ 27 เมษายน พ.ศ. 2373 สิริพระชันษา 39 ปี ด้วยพระโรคเถาดาน ได้รับพระราชทาน พระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ และ พระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุ ท้องสนามหลวง เมื่อวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2373

พระโอรส-พระธิดา

• หม่อมเจ้าชายสิริย ฉัตรกุล (พ.ศ. 2354 - ไม่มีข้อมูล)
• หม่อมเจ้าหญิงดาว ฉัตรกุล (พ.ศ. 2357 - 11 มีนาคม พ.ศ. 2420)
• หม่อมเจ้าหญิงแห ฉัตรกุล (พ.ศ. 2359 - 30 ธันวาคม พ.ศ. 2428)
  
• หม่อมเจ้าหญิงเป้า ฉัตรกุล (ไม่มีข้อมูล - 31 สิงหาคม พ.ศ. 2443)
• หม่อมเจ้าหญิงกลิ่น ฉัตรกุล (พ.ศ. 2360 - ไม่มีข้อมูล)
• หม่อมเจ้าหญิงสาลี ฉัตรกุล (พ.ศ. 2362 - 17 สิงหาคม พ.ศ. 2438)
• หม่อมเจ้าหญิงพลับ ฉัตรกุล (พ.ศ. 2363 - ไม่มีข้อมูล)
• หม่อมเจ้าหญิงเรไร ฉัตรกุล (พ.ศ. 2365 - 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2445)
• หม่อมเจ้าหญิงพนม ฉัตรกุล (พ.ศ. 2366 - ไม่มีข้อมูล)
• หม่อมเจ้าหญิงสังวาล ฉัตรกุล (พ.ศ. 2367 - ไม่มีข้อมูล)
• หม่อมเจ้าหญิงขจร ฉัตรกุล (พ.ศ. 2369 - ไม่มีข้อมูล)
• หม่อมเจ้าชายนิล ฉัตรกุล (พ.ศ. 2370 - 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2429) เสกสมรสกับหม่อมราชวงศ์หญิงสุ่น (ราชสกุลเดิม ปาลกะวงศ์) มีโอรส คือ
  • หม่อมราชวงศ์ลม้าย ฉัตรกุล
  • พันตรี หลวงอาสาภูธร (หม่อมราชวงศ์รัศมี ฉัตรกุล)
  • หม่อมราชวงศ์เจริญ ฉัตรกุล
  • หม่อมราชวงศ์แฉ่ง ฉัตรกุล
  • เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล) สมรสกับท่านผู้หญิงวร บดินทรเดชานุชิตและหม่อมราชวงศ์หญิงประหวั่นฤทัย (ราชสกุลเดิม : กล้วยไม้) มีบุตรธิดา คือ
    • หม่อมหลวงเริ่ม ฉัตรกุล
    • หม่อมหลวงแวว ฉัตรกุล มีหม่อมราชวงศ์หญิงประหวั่นฤทัยเป็นมารดา
    • หม่อมหลวงโรจน์ ฉัตรกุล มีหม่อมราชวงศ์หญิงประหวั่นฤทัยเป็นมารดา
    • หม่อมหลวงวงศ์ ฉัตรกุล มีท่านผู้หญิงวรเป็นมารดา
    • หม่อมหลวงสฤษฏิ์ ฉัตรกุล มีท่านผู้หญิงวรเป็นมารดา
    • หม่อมหลวงประวัติ ฉัตรกุล มีท่านผู้หญิงวรเป็นมารดา
  • พันโท หลวงศรีโยธา (หม่อมราชวงศ์ปริก ฉัตรกุล)
  • หม่อมราชวงศ์เปลี่ยน ฉัตรกุล
  • หม่อมราชวงศ์เพิ่ม ฉัตรกุล
• หม่อมเจ้าหญิงบรรจง ฉัตรกุล (ไม่มีข้อมูล - 31 มกราคม พ.ศ. 2439)
• หม่อมเจ้าชายศิลป ฉัตรกุล (พ.ศ. 2372 - 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2421)
• หม่อมเจ้าหญิงมลิวัน ฉัตรกุล (พ.ศ. 2372 - 5 กรกฎาคม พ.ศ. 2428)
• หม่อมเจ้าหญิงมะเดื่อ ฉัตรกุล (พ.ศ. 2372 - พ.ศ. 2415)
• หม่อมเจ้าชายมหาหงส์ ฉัตรกุล (ต่อมาคือ พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามหาหงสโสภาค; พ.ศ. 2375 - พ.ศ. 2428)
• หม่อมเจ้าหญิงพนม ฉัตรกุล (พ.ศ. 2384 - 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2429)
• หม่อมเจ้าชายสุบรรณ ฉัตรกุล (ไม่มีข้อมูล - 12 กันยายน พ.ศ. 2445)
• หม่อมเจ้าชายกลาง ฉัตรกุล (ไม่มีข้อมูล - 21 มกราคม พ.ศ. 2445) ประสูติแต่หม่อมพลับ ฉัตรกุล ณ อยุธยา หม่อมเจ้าชายกลางมีหม่อม 7 คน คือ หม่อมพริ้ง หม่อมทองอยู่ หม่อมเข็ม หม่อมชุ่ม หม่อมมาลัย หม่อมเพ็ง หม่อมพลอย มีโอรสธิดา 20 คน ดังนี้
  • หม่อมราชวงศ์หญิงทิ้ง ฉัตรกุล มีหม่อมพริ้งเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงเจียน ฉัตรกุล มีหม่อมทองอยู่เป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์วร ฉัตรกุล มีหม่อมเข็มเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงวัน ฉัตรกุล มีหม่อมเข็มเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงหวาด ฉัตรกุล มีหม่อมเข็มเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงเวก ฉัตรกุล มีหม่อมเข็มเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงวาด ฉัตรกุล มีหม่อมเข็มเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงสอางค์ ฉัตรกุล มีหม่อมชุ่มเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงสอาด ฉัตรกุล มีหม่อมชุ่มเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์ชาย ฉัตรกุล มีหม่อมชุ่มเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงริ้ว ฉัตรกุล มีหม่อมชุ่มเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงเล็ก ฉัตรกุล มีหม่อมชุ่มเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์บุศ ฉัตรกุล มีหม่อมมาลัยเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์ลพ ฉัตรกุล มีหม่อมมาลัยเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงวิง ฉัตรกุล มีหม่อมมาลัยเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงแม้น ฉัตรกุล มีหม่อมมาลัยเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์เล็ก ฉัตรกุล มีหม่อมมาลัยเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์จิ๋ว ฉัตรกุล มีหม่อมมาลัยเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงถนอม ฉัตรกุล มีหม่อมเพ็งเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงพร้อม ฉัตรกุล(ประสูติ วันพุธ เดือน3 ปีจอ เดือน กุมภาพันธ์ 2417-2491 อายุ 73ปี8เดือน (หม่อมราชวงศ์หญิงพร้อม วรวุฒิ หม่อมในพระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรวุฒิอาภรณ์ราชกุมาร) มีหม่อมพลอยเป็นมารดา
• หม่อมเจ้าชายจินดา ฉัตรกุล (ไม่มีข้อมูล - 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2439)
• หม่อมเจ้าชายประทุมเสพ ฉัตรกุล (ไม่มีข้อมูล - 23 ธันวาคม พ.ศ. 2429) มีธิดา คือ
  • หม่อมราชวงศ์หญิงเผื่อน ฉัตรกุล
• หม่อมเจ้าชายวายุภักษ ฉัตรกุล
• หม่อมเจ้าหญิงเล็ก ฉัตรกุล
• หม่อมเจ้าหญิงสุธารส ฉัตรกุล

พระเกียรติยศ

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

พระอิสริยยศ

• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าฉัตร (8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2333 - 7 กันยายน พ.ศ. 2352)
• พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าฉัตร (7 กันยายน พ.ศ. 2352 - พ.ศ. 2359)
• พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์ (พ.ศ. 2359 - 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367)
• พระเจ้าไอยกาเธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์ (พ.ศ. 2411 - 2453)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์ (21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 - ปัจจุบัน)

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์

16. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง)               8. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)                       4 .สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                             2. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช                                   5. พระอัครชายา (หยก)                             1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์                                         24. เจ้าพระยาเพ็ชร์พิไชย (ใจ)               12. เจ้าพระยามหาเสนา (เสน)                       25. ท่านแฉ่ง               6. เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค)                             13. ท่านบุญศรี                       3. เจ้าจอมมารดาตานี ในรัชกาลที่ 1                                   7. คุณลิ้ม

อ้างอิง

• ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-221-818-8

ก่อนหน้า		พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์		ถัดไป
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นอินทรพิพิธ		ผู้กำกับกรมพระคชบาล ((รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย))		พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงเทพพลภักดิ์