พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง [สิ-หฺริ-รัด-บุด-สะ-บง] บางแห่งสะกดว่า สิริรัตนบุษบง หรือ ศิริรัตน์บุษบง (4 มกราคม พ.ศ. 2449 – 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2533) เป็นพระธิดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต กับหม่อมเจ้าประสงค์สม บริพัตร

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง
พระเจ้าวรวงศ์เธอ ชั้น 5 พระองค์เจ้าชั้นโท
ประสูติ	4 มกราคม พ.ศ. 2449 วังบางขุนพรหม หม่อมเจ้าศิริรัตนบุษบง
สิ้นพระชนม์	6 กรกฎาคม พ.ศ. 2533 (84 ปี)
พระสวามี	หม่อมเจ้าอาชวดิศ ดิศกุล
ราชสกุล	บริพัตร (โดยประสูติ) ดิศกุล (โดยเสกสมรส)
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต
พระมารดา	หม่อมเจ้าประสงค์สม บริพัตร
ศาสนา	พุทธ

พระประวัติ

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง เป็นพระธิดาพระองค์ใหญ่ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต กับหม่อมเจ้าประสงค์สม บริพัตร พระองค์ประสูติเมื่อวันที่ 4 มกราคม พ.ศ. 2448 (ตรงกับ พ.ศ. 2449 ตามปฏิทินสากล) ณ วังบางขุนพรหม เมื่อแรกประสูติมีพระยศเป็นหม่อมเจ้า โดย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานพระนามว่า “ศิริรัตนบุษบง” เนื่องด้วยพระสิริโฉมละม้ายคล้ายกับ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุษบงเบิกบาน ซึ่งเป็นพระเชษฐภคินีในสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี

พระองค์มีเจ้าพี่เจ้าน้องร่วมพระมารดาเจ็ดพระองค์ และมีเจ้าน้องต่างพระมารดาอีกสามพระองค์

ในปี พ.ศ. 2453 สมัยรัชกาลที่ 6 ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ยกฐานันดรของพระโอรสและพระธิดาในสมเด็จเจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ที่ประสูติแต่หม่อมเจ้าประสงค์สม ขึ้นเป็น “พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า” ทั้งสาย

ครอบครัว

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง เสกสมรสกับหม่อมเจ้าอาชวดิศ ดิศกุล พระโอรสในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทั้งสองไม่มีพระโอรสธิดาด้วยกัน แต่มีบุตรบุญธรรมหนึ่งคน คือ ฤทธิ์ดำรง ดิศกุล ซึ่งสมรสกับ แก้วตา ดิศกุล (สกุลเดิม: หังสสูต) มีบุตรด้วยกันชื่อ อาชวฤทธิ์ ดิศกุล

การอุทิศที่ดินเพื่อสาธารณประโยชน์

ในปี พ.ศ. 2506 พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบงพร้อมคณะ ได้อุทิศที่ดินส่วนพระองค์ขนาด 339.06 ตารางวา มูลค่า 1,695,300 บาท ให้แก่เทศบาลนครกรุงเทพ (ปัจจุบันคือ กรุงเทพมหานคร) เพื่อใช้ในการตัดถนนสายใหม่เชื่อมต่อกับถนนบริพัตร โดยไม่เรียกร้องค่าตอบแทนใด ๆ

กระทรวงมหาดไทยได้พิจารณาว่า การกระทำดังกล่าวเป็นการเสียสละเพื่อประโยชน์ส่วนรวม อันควรแก่การยกย่อง จึงได้ถวาย เครื่องหมายตอบแทนผู้ช่วยเหลือราชการพลเรือนสำหรับหมู่คณะ ชนิดติดตั้ง ชั้นเครื่องหมายทองประดับเพชร แด่พระองค์และคณะ

สิ้นพระชนม์

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2533 สิริพระชันษา 84 ปี

พระเกียรติยศ

ธรรมเนียมพระยศของ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง
ไฟล์:Siriratana Busabong Monogram.jpg ตราประจำพระองค์
การทูล	ฝ่าพระบาท
การแทนตน	เกล้ากระหม่อม/เกล้ากระหม่อมฉัน
การขานรับ	เกล้ากระหม่อม/เพคะ

พระอิสริยยศ

• 4 มกราคม พ.ศ. 2449 — 6 มกราคม พ.ศ. 2454 : หม่อมเจ้าศิริรัตนบุษบง บริพัตร
• 6 มกราคม พ.ศ. 2454 — 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2533 : พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2523 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2469 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายใน)
• พ.ศ. 2457 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2469 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 3 (ป.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2469 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)

งานพระนิพนธ์

• พระประวัติสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต. กรุงเทพฯ : วันพาณิชย์, 2524, 95 หน้า
• ทูนกระหม่อมบริพัตรกับการดนตรี. กรุงเทพฯ : จันวาณิชย์, 2524, 169 หน้า (พระนิพนธ์ร่วมกับ นายแพทย์ พูนพิศ อมาตยกุล)
• พระราชหัตถเลขาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต. พิมพ์เนื่องในการพระราชทานเพลิงศพ พันเอกหม่อมราชวงศ์ถวัลย์มงคล โสณกุล 20 กันยายน 2533. กรุงเทพฯ : เรือนแก้ว, 2534, 207 หน้า

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง

16. (=20, 24) พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย               8. (=10, 12) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       17. (=21, 25) สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์               9. สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี                       19. หม่อมน้อย ศิริวงศ์ ณ อยุธยา               2. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต                                   20. (=16, 24) พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย               10. (=8, 12) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       21. (=17, 25) สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี               5. สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี                             22. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค)               11. เจ้าคุณจอมมารดาสำลี ในรัชกาลที่ 4                       23. คล้าย บุนนาค               1. พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง                                         24. (=16, 20) พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย               12. (=8, 10) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       25. (=17, 21) สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี               6. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย                             26. ขุนเทพฯ               13. เจ้าจอมมารดาห่วง ในรัชกาลที่ 4                       27. เกษ               3. หม่อมเจ้าประสงค์สม บริพัตร                                   14. หมื่นมหิศรราชหฤทัย (บัว ฌูกะวิโรจน์)                       7. หม่อมกลีบ ไชยันต์ ณ อยุธยา                             30. สน               15. กลาย ฌูกะวิโรจน์