เจ้าจอมมารดาทิพเกษร ในรัชกาลที่ 5
เจ้าจอมมารดาทิพเกษร[1][2] หรือสะกดว่า ทิพเกสร[3] เป็นเจ้านายฝ่ายเหนือจากนครเชียงใหม่ เป็นบาทบริจาริกาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นพระชนนีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดี
เจ้าจอมมารดา ทิพเกษร ในรัชกาลที่ 5 | |
|---|---|
 เจ้าจอมมารดาทิพเกษร (ขวา) กับพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดี (ซ้าย) | |
| เสียชีวิต | 3 มีนาคม พ.ศ. 2445 |
| คู่สมรส | พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (พ.ศ. 2419–2429) |
| บุตร | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดี |
| บิดามารดา | เจ้าสุริยะ ณ เชียงใหม่ เจ้าสุวัณณา ณ เชียงใหม่ |
ต่อมาภายหลังเจ้าจอมมารดาทิพเกษรได้ทูลลาออกจากตำแหน่งบาทบริจาริกา เพื่อไปประกอบธุรกิจส่วนตัวนอกพระบรมมหาราชวังเมื่อ พ.ศ. 2429 จนมีทรัพย์สินมากมาย ก่อนจะถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 3 มีนาคม พ.ศ. 2445
ประวัติ
แก้เจ้าจอมมารดาทิพเกษร เป็นธิดาของเจ้าสุริยะ ณ เชียงใหม่ (โอรสเจ้าหนานมหาวงศ์ ณ เชียงใหม่) กับเจ้าสุวัณณา ณ เชียงใหม่ (ธิดาในเจ้าอุตรการโกศล (น้อยมหาพรหม ณ เชียงใหม่)) ซึ่งทั้งสองเป็นเจ้านายฝ่ายเหนือในราชวงศ์ทิพย์จักร[4]
เจ้าอุตรการโกศล (น้อยมหาพรหม ณ เชียงใหม่) ซึ่งเป็นโอรสในพระเจ้ามโหตรประเทศ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่คนที่ 5 และเป็นตาของเจ้าทิพเกษร ได้พาท่านเข้าเฝ้าถวายเป็นบาทบริจาริกาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อ พ.ศ. 2419 ทรงตรัสเรียกว่า นางทิพ และทรงโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าทิพเกษรเข้าศึกษาขนบธรรมเนียมประเพณีของราชสำนักกรุงเทพฯ อยู่ในสำนักของเจ้าจอมมารดาแพ ผู้เป็นพระสนมเอกผู้ใหญ่ และยังโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยานรรัตนราชมานิต (โต มานิตยกุล) เป็นผู้อภิบาลดูแลเจ้าทิพเกษร[5]
เมื่อท่านมีประสูติการพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงมีฐานันดรศักดิ์เป็น เจ้าจอมมารดา พระราชโอรสเพียงพระองค์เดียวคือพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าดิลกนพรัฐ ซึ่งประสูติเมื่อวันที่ 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2427 ในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาทรง "กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดี" ผู้เป็น "เจ้าชายนักเศรษฐศาสตร์ของไทย" ครั้น พ.ศ. 2429 เจ้าจอมมารดาทิพเกษรก็ถูกจำหน่ายจากตำแหน่งเจ้าจอม ออกไปประกอบธุรกิจส่วนตัว โดยรับซื้อและจำนองที่ดิน ทำให้ท่านมีตึกแถว และมีเรือกสวนไร่นาอีกหลายพันไร่ ถือเป็นเจ้าจอมที่ประกอบสัมมาอาชีพจนมีรายได้ด้วยตนเอง ภายหลังพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดีให้ถวายแก่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเพราะไม่มีกำลังพอที่จะดูแลมรดก[6]
เจ้าจอมมารดาทิพเกษร ถึงแก่อสัญกรรมด้วยวัณโรคภายในเมื่อวันที่ 3 มีนาคม พ.ศ. 2445[1] และพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2450 ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร[3]
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
แก้- พ.ศ. 2437 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.) (ฝ่ายใน)[7] - พ.ศ. ไม่ปรากฎ –
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 5 (จ.ป.ร.5)
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
ลำดับสาแหรก
แก้| พงศาวลีของเจ้าจอมมารดาทิพเกษร ในรัชกาลที่ 5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
อ้างอิง
แก้- สาระ มีผลกิจ. ราชสำนักฝ่ายในสมัยรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : มิวเซียมเพรส, 2551. 296 หน้า. ISBN 9744516817 ข้อผิดพลาดพารามิเตอร์ใน {{ISBN}}: checksum
- ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์ฐานบุ๊คส์, ครั้งที่ 5 พ.ศ. 2554. 368 หน้า. ISBN 9786167058580
- ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. เพ็ชร์ล้านนา. เชียงใหม่ : [ม.ป.พ.], ครั้งที่ 2 พ.ศ. 2538.
- ↑ 1.0 1.1 "ข่าวอสัญกรรม" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 19 (51): 996. 21 มิถุนายน พ.ศ. 2445.
{{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|date=(help) - ↑ "การกุศลปิดศพเจ้าจอมมารดาทิพเกษร" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 20 (12): 180. 8 มีนาคม พ.ศ. 2445.
{{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|date=(help) - ↑ 3.0 3.1 "การเมรุวัดเทพศิรินทราวาศ ศพเจ้าจอมมารดาทิพเกสร เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ ท่านผู้หญิงอู่ ท้าวภัณฑสาร เจ้าจอมเจิม" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 24 (48): 1306. 1 มีนาคม พ.ศ. 2450.
{{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|date=(help) - ↑ "รายพระนาม นาม เหล่าพระประยูรญาติ และ เชื้อสายเจ้านายฝ่ายเหนือ". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-02-24. สืบค้นเมื่อ 2013-05-14.
- ↑ เนื้ออ่อน ขรัวทองเขียว, ผศ. ดร. เปิดแผนยึดล้านนา. กรุงเทพฯ : มติชน, 2559, หน้า 95
- ↑ สรัสวดี อ๋องสกุล (26 เมษายน 2562). "บทบาทของขัตยนารีในประวัติศาสตร์ล้านนา". วารสารประวัติศาสตร์. หน้า 23-24
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, การถวายบังคมพระบรมรูปแลพระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์, 18 พฤศจิกายน ค.ศ. 1894, หน้า 262