พระเจ้ามโหตรประเทศ
พระเจ้ามโหตรประเทศ (คำเมือง: ) (พระนามเดิม เจ้ามหาวงส์) เป็นเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 5 แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร ทรงครองราชย์ในระหว่างปี พ.ศ. 2390 ถึงปี พ.ศ. 2397[2] และทรงเป็นเจ้าผู้ครองนครที่ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาเลื่อนพระเกียรติยศขึ้นเป็น "พระเจ้าประเทศราช" องค์ที่ 4 (16 พฤษภาคม พ.ศ. 2397 - 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397) ในรัชสมัย รัชกาลที่ 4
พระเจ้ามโหตรประเทศ | |
---|---|
![]() | |
เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ | |
ครองราชย์ | พระยาเชียงใหม่ พ.ศ. 2389 - 2396[1] พระเจ้าเชียงใหม่ พ.ศ. 2396 - 2397[1] |
ก่อนหน้า | พระยาพุทธวงศ์ |
ถัดไป | พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ |
พระชายา | แม่เจ้าสุวรรณคำแผ่น |
พระบุตร | 19 พระองค์ |
ราชวงศ์ | ทิพย์จักร |
พระบิดา | พระยาธรรมลังกา |
พระมารดา | แม่เจ้าจันฟอง |
พิราลัย | 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397 |
พระประวัติ แก้ไข
เจ้าหลวงเชียงใหม่แห่ง ราชวงศ์ทิพย์จักร | |
---|---|
พระเจ้ากาวิละ | |
พระยาธรรมลังกา | |
พระยาคำฟั่น | |
พระยาพุทธวงศ์ | |
พระเจ้ามโหตรประเทศ | |
พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ | |
พระเจ้าอินทวิชยานนท์ | |
เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์ | |
เจ้าแก้วนวรัฐ | |
พระเจ้ามโหตรประเทศมีพระนามเดิมว่า เจ้ามหาวงส์[3] หรือเจ้าขนานมหาวงส์[4] เป็นราชโอรสในพระยาธรรมลังกา เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 2
ปี พ.ศ. 2369 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงตั้งพระยาอุปราชพุทธวงศ์เป็นพระยาเชียงใหม่ และตั้งเจ้าขนานมหาวงส์เป็นพระยาอุปราชเมืองเชียงใหม่แทน[5] หลังจากพระยาเชียงใหม่พุทธวงศ์ถึงแก่อสัญกรรมเมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2389 พระยาอุปราชมหาวงศ์และเจ้าพิมพิสารแห่งนครเชียงใหม่ได้นำช้างพลายสีประหลาดลงไปถวายพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ครั้งนั้นได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งพระยาอุปราชมหาวงศ์เป็นพระยาเชียงใหม่ และแต่งตั้งเจ้าพิมพิสารเป็นพระยาอุปราชเมืองเชียงใหม่[6][7]
ในปีพ.ศ. 2396 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดฯ ให้พระยาสีหราชฤทธิไกรเชิญพระสุพรรณบัฏกับเครื่องสูงมาพระราชทานถวายพระยาเชียงใหม่มหาวงศ์และโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น พระเจ้ามโหตรประเทศราชาธิบดี นพิสีมหานคราธิฐาน ภูบาลบพิตร สถิตในอุตมชิยางคราชวงศ์ เจ้านครเชียงใหม่[8][9] ในขณะนั้นยังประชวรอยู่ ครั้นได้เป็นพระเจ้าเชียงใหม่ได้ 5 เดือน 28 วัน[8] ถึงวันเดือนยี่เหนือ แรม 9 ค่ำ ปีจุลศักราช 1216 (ตรงกับวันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397) พระโรคกำเริบมากขึ้น พระเจ้ามโหตรประเทศฯ จึงได้สละราชสมบัติ
พระราชตระกูล แก้ไข
เจ้าพี่น้อง แก้ไข
พระเจ้ามโหตรประเทศ มีเจ้าพี่น้องรวม 16 พระองค์ มีพระนามตามลำดับ ดังนี้
- พระเจ้ามโหตรประเทศ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 5
- พระยารัตนอาณาเขต (น้อยคำแสน ณ เชียงใหม่) เจ้าเมืองเชียงราย
- พระยาาอุปราชน้อยหน่อคำ ณ เชียงใหม่ พระยาอุปราชนครเชียงใหม่- เจ้าปู่ในเจ้าไชยสงคราม (สมพมิตร ณ เชียงใหม่) ซึ่งเจ้าไชยสงครามฯ เป็นเจ้าปู่ในเจ้าธวัชวงศ์ ณ เชียงใหม่ , อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการคลัง และเป็นเจ้าตาทวดของ ดร.ทักษิณ ชินวัตร, อดีตนายกรัฐมนตรี
- เจ้าน้อยพรหมา ณ เชียงใหม่
- เจ้าหนานอินตา ณ เชียงใหม่
- เจ้าสุธรรมมา ณ เชียงใหม่
- เจ้าปทุมมา ณ เชียงใหม่
- เจ้าคำทิพย์ ณ เชียงใหม่ - ชายา "เจ้าน้อยจักรคำ ณ เชียงใหม่" ราชโอรสใน "เจ้าหลวงเศรษฐีคำฝั้น, เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 3"
- เจ้าบัวคำ ณ เชียงใหม่
- เจ้าองค์ทิพย์ ณ เชียงใหม่
- เจ้ากาบแก้ว ณ เชียงใหม่
- เจ้าบุญปั๋น ณ เชียงใหม่
- เจ้าเกี๋ยงคำ (ณ เชียงใหม่) ตุงคนาคร - ชายา "เจ้าราชภาติกวงษ์ น้อยดวงทิพย์ ตุงคนาคร, เจ้าราชภาติกวงษ์นครลำพูน" เจ้านายราชวงศ์มังราย จากเมืองเชียงตุง ซึ่งอพยพเข้ามาอยู่นครเชียงใหม่ตั้งแต่ปี 2348 ได้รับพระราชทานนามสกุลจาก ร.6
- เจ้าจันทร์เป็ง ณ เชียงใหม่
- แม่เจ้าแก้วยวงคำ, เทวีใน เจ้าหลวง หนานสุยะ, พระยารัตนอาณาเขต เจ้าเมืองเชียงราย
พระโอรส-ธิดา แก้ไข
พระเจ้ามโหตรประเทศ อภิเษกสมรสกับเจ้าพิมพา อยู่ในราชตระกูลเจ้าเจ็ดตน มีพระนามตามลำดับ ดังนี้
- เจ้าอุตรการโกศล (มหาพรหม ณ เชียงใหม่) - พระอัยกา (เจ้าตา) ใน เจ้าจอมมารดาทิพเกษร ในรัชกาลที่ 5 และพระไปยกา (เจ้าตาทวด) ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดี พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
- เจ้าราชบุตร (สุริยวงศ์ ณ เชียงใหม่) - เจ้าบิดาในเจ้าหญิงสุคันธา (ณ เชียงใหม่) สิโรรส ชายาเจ้าสุริยวงศ์ (คำตัน สิโรรส), เจ้าสุริยวงศ์นครเชียงใหม่" เจ้าราชบุตรฯ เป็นเจ้าตาทวดในหลวงมาลากุลวิวัฒน์ (หม่อมหลวงเทียม มาลากุล)"
- เจ้าน้อยเทพวงศ์ ณ เชียงใหม่
- เจ้าหนานไชยวงศ์ ณ เชียงใหม่
- สามเณร เจ้ามหันต์ยศ ณ เชียงใหม่ - พลัดตกน้ำ ถึงแก่พิราลัย ณ วังกุลา ห้วยแก้ว
- เจ้าหนานไชยเทพ ณ เชียงใหม่
- เจ้าหนานมหาเทพ ณ เชียงใหม่ - เจ้าบิดาใน "เจ้าราชบุตร น้อยสมพมิตร ณ เชียงใหม่, เจ้าราชบุตรนครเชียงใหม่" และ "เจ้าทิพเนตร ชายาในเจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์" เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 8
- เจ้าน้อยคำกิ้ง ณ เชียงใหม่
- เจ้าอุปราช ปัญญา ณ เชียงใหม่, เจ้าอุปราชเมืองเชียงแสน - รั้งตำแหน่ง เจ้าหลวงเชียงแสน องค์ที่ 1
- เจ้าบุญปั๋น ณ เชียงใหม่
- เจ้าน้อยก้อนแก้ว ณ เชียงใหม่
- เจ้าคำปวน ณ เชียงใหม่
- เจ้ายอดเรือน (ณ เชียงใหม่) ณ ลำพูน - ชายา "เจ้าบุรีรัตน์มหาเทพ ณ ลำพูน, เจ้าบุรีรัตน์นครลำพูน"
- เจ้าอุษา ชายาในพระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 6
- เจ้าบัวทิพย์ (ณ เชียงใหม่) ณ ลำปาง - สมรสกับ "เจ้าน้อยมหาวงศ์ ณ ลำปาง" โอรสใน "เจ้าราชวงศ์ คำมูล ณ ลำปาง, เจ้าราชวงศ์นครเชียงใหม่"
- เจ้าคำหลอ (ณ เชียงใหม่) ณ เชียงใหม่ - สมรสกับ "เจ้าน้อยมหาวัน ณ เชียงใหม่" โอรสใน "เจ้าอุปราชพิมพิสาร ณ เชียงใหม่, เจ้าอุปราชนครเชียงใหม่"
- เจ้าปิมปา ณ เชียงใหม่
- เจ้าอโนชา ณ เชียงใหม่
- เจ้าตุ่นแก้ว ณ เชียงใหม่
ฐานันดรศักดิ์ แก้ไข
- ประสูติ - พ.ศ. 2347เจ้ามหาวงศ์
- พ.ศ. 2369 - 2389 พระยาอุปราชเมืองเชียงใหม่
- พ.ศ. 2389 - 2396 พระยาเชียงใหม่
- พ.ศ. 2396 - 2397 พระเจ้าเชียงใหม่
พงศาวลี แก้ไข
พงศาวลีของพระเจ้ามโหตรประเทศ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
อ้างอิง แก้ไข
- เชิงอรรถ
- ↑ 1.0 1.1 เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ, หน้า 16
- ↑ รุ่งพงษ์ ชัยนาม. ประวัติศาสตร์ล้านนา : ประวัติศาสตร์ไทยที่คนไทยไม่ค่อยมีโกาสได้ศึกษา. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
- ↑ ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับเชียงใหม่ 700 ปี, หน้า 160
- ↑ ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับเชียงใหม่ 700 ปี, หน้า 149
- ↑ พงศาวดารโยนก, หน้า 450
- ↑ พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย, หน้า 15
- ↑ พงศาวดารโยนก, หน้า 455
- ↑ 8.0 8.1 พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย, หน้า 17
- ↑ ปราณี ศิริธร. เพชรล้านนา (เชียงใหม่: สุริวงศ์สตอลล์, 2509), 1: หน้า 175-186
- บรรณานุกรม
- ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับเชียงใหม่ 700 ปี. เชียงใหม่ : ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ สถาบันราชภัฏเชียงใหม่, 2538. 320 หน้า. ISBN 974-8150-62-3
- ประชากิจกรจักร, พระยา. พงศาวดารโยนก. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2557. 496 หน้า. ISBN 978-616-7146-62-1
- มหาอำมาตยาธิบดี (หรุ่น ศรีเพ็ญ), พระยา. พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย. พระนคร : โรงพิมพ์พระจันทร์, 2505. 35 หน้า. [พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พระพิจิตรโอสถ (รอด สุตันตานนท์)]
- วรชาติ มีชูบท. เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ. กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊คส์, 2556. 428 หน้า. ISBN 978-616-220-054-0
- อรุณรัตน์ วิเชียรเขียว และเดวิด เค วัยอาจ (ปริวรรต). ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่. กรุงเทพฯ : ตรัสวิน, 2543. 220 หน้า. ISBN 9747047683
ก่อนหน้า | พระเจ้ามโหตรประเทศ | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
พระยาพุทธวงศ์ | เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ (พ.ศ. 2389 — 2397) |
พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงษ์ |