หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร

เสวกตรี หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร (20 กันยายน พ.ศ. 2438 — 20 มิถุนายน พ.ศ. 2510) เป็นสถาปนิกในแผนกศิลปากรสถาน

หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร
หม่อมเจ้า ชั้น 4
ประสูติ	20 กันยายน พ.ศ. 2438 วังพระอาทิตย์ อำเภอพระนคร จังหวัดพระนคร
สิ้นชีพิตักษัย	20 มิถุนายน พ.ศ. 2510 (71 ปี)
ชายา	หม่อมเจ้ารัสสาทิส กฤดากร
บุตร	หม่อมราชวงศ์สาทิส กฤดากร
ราชสกุล	กฤดากร
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์
พระมารดา	หม่อมแช่ม กฤดากร ณ อยุธยา

พระประวัติ

หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร เป็นพระโอรสองค์ที่ 9 ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ ประสูติแต่หม่อมแช่ม กฤดากร ณ อยุธยา เมื่อวันที่ 20 กันยายน พ.ศ. 2438 ณ วังพระอาทิตย์ อำเภอพระนคร จังหวัดพระนคร ซึ่งตรงกับวันเฉลิมพระชนพรรษาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระอรรครราชเทวี จึงพระราชทานพระนามให้ว่า ”สมัยเฉลิม” หม่อมเจ้าสมัยเฉลิมมีเจ้าพี่เจ้าน้องร่วมพระบิดาหลายพระองค์

หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม เสกสมรสกับหม่อมเจ้ารัสสาทิส กฤดากร ท.จ. (ราชสกุลเดิม สวัสดิวัตน์) พระธิดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ เมื่อวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2478 มีโอรสคนเดียว คือ หม่อมราชวงศ์สาทิส กฤดากร

หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม ประชวรพระโรคประสาทร้ายแรงและมีโรคแทรกซ้อนจากเหตุการณ์ที่หม่อมราชวงศ์สาทิส กฤดากร โอรสเพียงคนเดียวได้ถึงแก่กรรมเมื่ออายุเพียง 23 ปี โดยอุบัติเหตุ ทำให้หม่อมเจ้าสมัยเฉลิมเสียพระทัยมาก กระทั่งสิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ. 2510 เวลา 00.15 น. สิริชันษา 71 ปี

การศึกษา

• พ.ศ. 2448 โรงเรียนราชวิทยาลัย 3 ปี
• พ.ศ. 2451 โรงเรียนในประเทศฝรั่งเศส 2 ปี
• พ.ศ. 2453 Institution Brunel Haccius, Genève 3 ปี
• พ.ศ. 2456 Collège Scientifique, Lausanne, Suisse 5 ปี
• พ.ศ. 2456 École Nationale Supérieure des Beaux-Arts, Paris 9 ปี

โดยเป็นนักเรียนทุนในพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว หลังจากสำเร็จวิชาสถาปัตยกรรมจาก สถาบัน École Nationale Supérieure des Beaux-Arts กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศสแล้ว ก็ทรงกลับมารับราชการเมื่อปี พ.ศ. 2471 ในแผนกศิลปากรสถาน

การทำงาน

• พ.ศ. 2471 เข้ารับราชการในแผนกศิลปากรสถาน ตำแหน่งนายช่าง
• พ.ศ. 2472 ย้ายมารับราชการกรมวังนอก กระทรวงวัง ตำแหน่งนายช่างใหญ่ รับพระราชทานพระยศเป็น รองเสวกเอก
• พ.ศ. 2478 กองสถาปัตยกรรม กระทรวงธรรมการ ตำแหน่งสถาปนิก
• พ.ศ. 2483 กองสถาปัตยกรรม กรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ ตำแหน่งหัวหน้าแผนกออกแบบ
• พ.ศ. 2493 ตำแหน่งสถาปนิกชั้นพิเศษ กรมศิลปากร
• พ.ศ. 2493 ในพิธีจารึกพระสุพรรณบัฏในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เมื่อวันที่ 21 เมษายน พ.ศ. 2493 เวลา 9.26 – 10.28 น. ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต เป็นประธานในพิธีมีหลวงบรรเจิดอักษรการ (ทับ สาตราภัย) หัวหน้ากองปกาศิต ในหน้าที่อาลักษณ์จารึกอักษรพระปรมาภิไธยลงในพระสุพรรณบัฏ พระยาโหราธิบดี (แหยม วัชรโชติ) โหรจารึกดวงพระบรมราชสมภพลงในแผ่นทอง และหม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร ศิลปิน ในหน้าที่นายช่าง แกะพระราชลัญจกร

หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร ได้ออกจากราชการเมื่อปี 2501 นอกจากการรับราชการตำแหน่งสถาปนิกดังที่กล่าวมาแล้วนั้น ท่านยังได้รับแต่งตั้งเป็นคณบดี คณะประติมากรรม มหาวิทยาศิลปากร ระหว่างปี พ.ศ. 2487 - 2493 และได้ไปสอนวิชาสถาปัตยกรรมที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในตำแหน่งอาจารย์พิเศษ และเป็นผู้ร่วมก่อตั้งสมาคมสถาปนิกสยาม ในปี พ.ศ. 2476 โดยดำรงตำแหน่งกรรมการสมาคมฯ ร่วมกับผู้ริเริ่มอีก 6 ท่าน ใน พ.ศ. 2477 ได้แก่พระสาโรชรัตนนิมมานก์ นายกสมาคม หลวงบุรกรรมโกวิท เลขาธิการ นายนารถ โพธิสาท เหรัญญิก หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร กรรมการ หม่อมเจ้าโวฒยากร วรวรรณ กรรมการ และนายศิววงษ์ กุญชร ณ อยุธยา เมื่อออกจากราชการแล้วได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งคณบดี คณะมัณฑนศิลป์มหาวิทยาลัยศิลปากร ระหว่างวันที่ 1 กันยายน 2501 - 31 สิงหาคม พ.ศ. 2505 ต่อจากนั้นได้รับพระมหากรุณาธิคุณให้ดำรงตำแหน่งที่ปรึกษาประจำสำนักพระราชวังมาตลอดพระชนม์ชีพ

ผลงานการออกแบบ

• โรงละครเฉลิมกรุง
• พระตำหนักภูพิงคราชนิเวศน์
• ศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร
• ศาลาธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของประเทศไทยและเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของต่างประเทศต่างๆ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2505 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)
• พ.ศ. 2499 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2505 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2498 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
• พ.ศ. 2485 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 4 (ว.ป.ร.4)
• พ.ศ. 2472 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 4 (ป.ป.ร.4)
• พ.ศ. 2498 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 3 (ภ.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2441 – เหรียญประพาสมาลา (ร.ป.ม.)
• พ.ศ. 2446 – เหรียญทวีธาภิเศก (ท.ศ.)
• พ.ศ. 2450 – เหรียญรัชมงคล (ร.ร.ม.)
• พ.ศ. 2451 – เหรียญรัชมังคลาภิเศก รัชกาลที่ 5 (ร.ม.ศ.5)
• พ.ศ. 2454 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)
• พ.ศ. 2468 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
• พ.ศ. 2493 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

• ฝรั่งเศส:
  • พ.ศ. 2483 – เครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์ ชั้นที่ 4

แหล่งข้อมูลอื่น

• สิทธิธรรม โรหิตะสุข. “สถาปนิกเลือดน้ำเงินกับศิลปะสมัยใหม่ในประเทศไทย: แนวคิดและบทบาทของสถาปนิกชั้นหม่อมเจ้าในช่วง พ.ศ. 2475-2505.” ใน ถนอม ชาภักดี และคนอื่นๆ (บก.), เอกสารประกอบการประชุมวิชาการระดับชาติ เวทีวิจัยมนุษยศาสตร์ไทย ครั้งที่ 11 เปิดโลกสุนทรีย์ในวิถีมนุษยศาสตร์. น. 22-37. กรุงเทพฯ: มีดี กราฟิก, 2560.
• งานสถาปัตยกรรมของ ม.จ. สมัยเฉลิม กฤดากร ที่เกี่ยวกับการก่อสร้างต่อเติมและบูรณะพระราชมณเฑียรสถาน และ หนังสือที่ระลึกเนื่องในพิธีพระราชทานเพลิงศพ