พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
มหาเสวกเอก[2] นายพันเอก[3] พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว องคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว อดีตเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ เสนาบดีกระทรวงมุรธาธร และเสนาบดีกระทรวงวัง
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา | |
---|---|
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก | |
องคมนตรี | |
ดำรงตำแหน่ง | 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2430 |
สภานายก รัฐมนตรีสภา[1] | |
ดำรงตำแหน่ง | 24 มกราคม พ.ศ. 2437 |
ประสูติ | 1 เมษายน พ.ศ. 2406 |
สิ้นพระชนม์ | 28 ตุลาคม พ.ศ. 2456 (50 ปี) |
หม่อม | หม่อมเอม โสณกุล ณ อยุธยา |
พระบุตร | 13 พระองค์ |
ราชสกุล | โสณกุล |
ราชวงศ์ | จักรี |
พระบิดา | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
พระมารดา | ท้าววรจันทร์ (วาด) |
ลายพระอภิไธย |
รับใช้ | กรมราชองครักษ์ |
---|---|
ชั้นยศ | พันเอก |
พระประวัติ
แก้พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าโสณบัณฑิต เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 62 ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ประสูติแต่ท้าววรจันทร์ (เจ้าจอมมารดาวาด) ธิดานายสมบุญ งามสมบัติ กับท้าวปฏิบัติบิณฑทาน (ถ้วย) ประสูติเมื่อวันพุธ ขึ้น 13 ค่ำ เดือน 5 ปีกุน เบญจศก จ.ศ. 1225 ตรงกับวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2406 พระองค์ทรงเป็นต้นราชสกุลโสณกุล
ในรัชสมัยรัชกาลที่ 5 พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าโสณบัณฑิต ทรงเริ่มรับราชการเป็น ราชองครักษ์ พร้อมกับรับพระราชทานพระยศเป็น นายพันตรี เมื่อวันจันทร์ เดือนแปด ขึ้นห้าค่ำ ปีมะแม เบญจศก จุลศักราช 1245 ตรงกับ พ.ศ. 2426 ต่อมาในวันจันทร์ เดือนสิบ แรมสิบสองค่ำ ปีระกาสัปตศก จุลศักราช 1247 ตรงกับปี พ.ศ. 2428 โปรดเกล้าฯ ให้เป็นราชเลขานุการส่วนพระองค์ฝ่ายต่างประเทศ [4] ต่อมา พ.ศ. 2437 ทรงเป็นรัฐมนตรีสภา โดยทรงดำรงตำแหน่งเป็น สภานายก
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรมมีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิธาดา[5] เมื่อ พ.ศ. 2434 และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนกรมขึ้นเป็น พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา[6] เมื่อ พ.ศ. 2443 ทรงดำรงตำแหน่งองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว[7][8] องคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว[9] ข้าหลวงต่างพระเนตรพระกรรณ มณฑลพายัพ รับผิดชอบจัดการป้องกันหัวเมืองชายแดนด้านตะวันตกของเชียงใหม่ เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ เสนาบดีกระทรวงมุรธาธร[10] และเสนาบดีกระทรวงวัง[11] เป็นต้น
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา เดิมประทับอยู่ที่วังปากคลองตลาด บ้านเดิมของเจ้าจอมมารดาวาด ใกล้ปากคลองตลาด ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สร้างวังตลาดน้อย ที่ถนนเจริญกรุงใกล้กับสะพานเหล็กล่าง จึงทรงย้ายไปประทับที่วังตลาดน้อยตลอดพระชนม์ชีพ และสิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 6 เมื่อวันอังคาร เดือน 11 แรม 14 ค่ำ ปีฉลูเบญจศก จ.ศ. 1175 ตรงกับวันที่ 28 ตุลาคม พ.ศ. 2456 พระชันษาได้ 50 ปี 210 วัน[12] มีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 26 พฤษภาคม พ.ศ. 2457 ณ พระเมรุ วัดราชาธิวาสราชวรวิหาร[13]
พระโอรสและพระธิดา
แก้พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา ทรงเป็นต้นราชสกุลโสณกุล มีหม่อมท่านเดียว คือ หม่อมเอม (สกุลเดิม: กุณฑลจินดา) ธิดาหลวงวรศักดาพิศาล (ตาล กุณฑลจินดา) โดยมีพระโอรสธิดา 13 พระองค์ เป็นชาย 7 พระองค์ และหญิง 6 พระองค์
นอกจากนี้ในปี พ.ศ. 2443 ขณะประทับที่นครเชียงใหม่ ได้ทรงสู่ขอเจ้าข่ายแก้ว ณ เชียงใหม่ ธิดาเจ้าทักษิณนิเกตน์ (หนานมหายศ ณ เชียงใหม่) ไปเป็นหม่อมในพระองค์ แต่ในภายหลังได้ทรงหย่ากัน
พระรูป | พระนาม | หม่อมมารดา | ประสูติ | สิ้นพระชนม์/สิ้นชีพิตักษัย | คู่สมรส |
---|---|---|---|---|---|
1. หม่อมเจ้าหญิงประวาศสวัสดี (ท่านหญิงใหญ่) | หม่อมเอม | 25 ธันวาคม พ.ศ. 2426 | 11 ธันวาคม พ.ศ. 2445 | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช | |
2. หม่อมเจ้าธานีนิวัต (พ.ศ. 2465 : พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต พ.ศ. 2493 : กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร) (ท่านชายใหญ่) |
หม่อมเอม | 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428 | 8 กันยายน พ.ศ. 2517 | หม่อมประยูร (สุขุม) | |
3. หม่อมเจ้าฉัตรมงคล (ท่านชายกลาง)[14] | หม่อมเอม | 9 มกราคม พ.ศ. 2429 | 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2507 | หม่อมราชวงศ์หญิงวิศิษฐ์ศรี (หัสดินทร) พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงจุไรรัตนศิริมาน | |
4. หม่อมเจ้าหญิงสุมนมาลย์ (ท่านหญิงกลาง) | หม่อมเอม | 14 เมษายน พ.ศ. 2431 | 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2482 | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช | |
5. หม่อมเจ้าวารเฉลิมฉัตร (ท่านชายเล็ก) | หม่อมเอม | พฤศจิกายน พ.ศ. 2432 | 21 กันยายน พ.ศ. 2434 | ||
6. หม่อมเจ้าหญิงนักขัตดารา | หม่อมเอม | 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2434 | 23 ธันวาคม พ.ศ. 2435 | ||
7. หม่อมเจ้ารัชฎาภิเศก (ท่านชายใหม่) | หม่อมเอม | 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2435 | 5 กันยายน พ.ศ. 2492 | หม่อมเจ้าหญิงพิมพ์รำไพ (รพีพัฒน์) | |
8. หม่อมเจ้าหญิงสิบพันพารเสนอ (ท่านหญิงน้อย) | หม่อมเอม | 30 ธันวาคม พ.ศ. 2437 | 9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2528 | ||
9. หม่อมเจ้าหญิงเสมอภาค (ท่านหญิงเล็ก) | หม่อมเอม | 7 มีนาคม พ.ศ. 2438 | 26 มีนาคม พ.ศ. 2522 | ||
10. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม) | หม่อมเอม | 7 มิถุนายน พ.ศ. 2440 | 8 มิถุนายน พ.ศ. 2440 | ||
11. หม่อมเจ้าทวีธาภิเศก (ท่านชายนิด) | หม่อมเอม | 7 กันยายน พ.ศ. 2441 | 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2474 | ||
12. พลตรีหม่อมเจ้ามุรธาภิเศก (ท่านชายจิ๋ว) | หม่อมเอม | 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2445 | 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2526 | หม่อมเจ้าหญิงกัลยางค์สมบัติ (กิติยากร) | |
13. หม่อมเจ้าหญิงอภิสิตสมาคม | หม่อมเอม | 30 กรกฎาคม พ.ศ. 2446 | 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2528 |
พระเกียรติยศ
แก้พระอิสริยยศ
แก้ธรรมเนียมพระยศของ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา | |
---|---|
ธงประจำพระอิสริยยศ | |
การทูล | ใต้ฝ่าพระบาท |
การแทนตน | ข้าพระพุทธเจ้า |
การขานรับ | พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ |
- 1 เมษายน พ.ศ. 2406 – 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 : พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าโสณบัณฑิต
- 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 – 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2434 : พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าโสณบัณฑิต
- 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2434 – 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2443 : พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิธาดา
- 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2443 – 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 : พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
- 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 – 28 ตุลาคม พ.ศ. 2456 : พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย
แก้- พ.ศ. 2534 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)[15]
- พ.ศ. 2436 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)[16]
- พ.ศ. 2431 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
- พ.ศ. 2435 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)[17]
- พ.ศ. 2436 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการแผ่นดิน (ร.ด.ม.(ผ))[18]
- พ.ศ. 2436 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการในพระองค์ (ร.ด.ม.(พ))
- พ.ศ. 2436 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)[19]
- พ.ศ. 2447 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)[20]
- พ.ศ. 2441 – เหรียญราชินี (ส.ผ.)[21]
เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ
แก้- รัสเซีย :
- พ.ศ. 2434 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์เซนต์สแตนิส์ลาส ชั้นที่ 1[22]
- ญี่ปุ่น :
- พ.ศ. 2438 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อาทิตย์อุทัย ชั้นที่ 1[23]
พระยศทหาร
แก้- พ.ศ. 2431 นายพันเอก
- พ.ศ. 2426 นายพันตรี[24]
พงศาวลี
แก้พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
อ้างอิง
แก้- ↑ ดำรงตำแหน่ง นายกรัฐมนตรีสภา
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศพระราชทานยศแก่ข้าราชการในกระทรวงวัง เล่ม 29 หน้า 1405 วันที่ 22 กันยายน 2455
- ↑ ข่าวเพิ่มเติม พระองค์เจ้าโสณบัณฑิตย์ทูลลา ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 5 หน้า 260
- ↑ ประกาศตั้งสิเกรตารีหลวง
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศตั้งกรมพระองค์เจ้าโสณบัณฑิตย์, เล่ม 8, ตอน 45, 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2434, เล่ม 408
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนกรมแลตั้งกรมพระองค์เจ้า เจ้าพระยา เก็บถาวร 2016-08-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม 17, ตอน 35, 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2443, หน้า 481
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวตั้งปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 45
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, สัญญาบัตรปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 47-48
- ↑ ประกาศแต่งตั้งองคมนตรี
- ↑ ดำรงตำแหน่ง เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ เสนาบดีกระทรวงมุรธาธร
- ↑ ดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงวัง
- ↑ ข่าวสิ้นพระชนม์
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเพลิงพระศพและศพที่พระเมรุวัดราชาธิวาส พุทธศักราช ๒๔๕๗ เล่ม 31, ตอน ๐ ง, 21 มิถุนายน พ.ศ. 2457, หน้า 658
- ↑ พระราชนิพนธ์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก กรมศิลปากรตรวจสอบชำระใหม่ : อนุสรณ์พระราชทานเพลิงศพหม่อมเจ้าฉัตรมงคล โสณกุล
- ↑ เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.)
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ถวายบังคมพระบรมรูปและพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2019-05-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๑๐, ตอน ๓๔, ๑๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๑๘๙๓, หน้า ๓๖๗
- ↑ เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)
- ↑ เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการแผ่นดิน (ร.ด.ม.(ผ))
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์ เก็บถาวร 2020-07-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน เล่ม 10 หน้า 456
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ ๔ เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๑, ตอน ๓๒, ๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๔๗, หน้า ๕๖๔
- ↑ เหรียญราชินี (ส.ผ.)
- ↑ "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์รุสเซีย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 8 (ตอน 46): หน้า 414. 7 กุมภาพันธ์ 2434. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562.
{{cite journal}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
(help) - ↑ "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 11 (ตอน 35): หน้า 272. 25 พฤศจิกายน 2438. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562.
{{cite journal}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
(help) - ↑ พระราชทานสัญญาบัตร (หน้า ๓๑๓)