สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี (พ.ศ. 2272 - 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2342) พระนามเดิม สา เป็นพระธิดาพระองค์ใหญ่ในสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก ประสูติแต่พระอัครชายา (หยก) เป็นพระโสทรเชษฐภคินีพระองค์ใหญ่ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และเป็นพระกุลเชษฐ์พระองค์แรกในราชวงศ์จักรี

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระยาเทพสุดาวดี
เจ้าฟ้าชั้นโท
ประสูติ	พ.ศ. 2272 สา
สิ้นพระชนม์	22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2342 (70 ปี)
บรรจุพระอัฐิ	หอพระธาตุมณเฑียร
พระภัสดา	พระอินทรรักษา (เสม)
พระบุตร	สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงธิเบศรบดินทร์ สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงนรินทร์รณเรศ สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้าทองคำ
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก
พระมารดา	พระอัครชายา (หยก)
ศาสนา	เถรวาท

พระประวัติ

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี มีพระนามเดิมว่า สา เป็นพระธิดาพระองค์ใหญ่ในสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก ประสูติแต่พระอัครชายา (หยก) เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชปราบดาภิเษกเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีในปี พ.ศ. 2325 โปรดให้สถาปนาเป็นกรมพระเทพสุดาวดี ตั้งเจ้ากรมเป็นพระยาเป็นกรณีพิเศษ จึงนิยมออกพระนามว่ากรมพระยาเทพสุดาวดี

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี เสกสมรสกับหม่อมเสม ที่พระอินทรรักษา เจ้ากรมพระตำรวจฝ่ายกรมพระราชวังบวรสถานมงคลสมัยกรุงศรีอยุธยา มีพระโอรสธิดา 4 พระองค์ คือ

1. กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข (วังหลัง) พระนามเดิม ทองอิน พระโอรสองค์ที่ 1 แต่เดิมเฉลิมพระยศเป็นกรมหลวงอนุรักษ์เทเวศร์
2. สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงธิเบศรบดินทร์ พระนามเดิม บุญเมือง พระโอรสองค์ที่ 2
3. สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงนรินทร์รณเรศ พระนามเดิม ทองจีน พระโอรสองค์ที่ 3 เป็นต้นราชสกุลนรินทรางกูร
4. สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้าทองคำ ไม่มีเจ้ากรมต่างหาก แต่เป็นสังกัดในกรมพระยาเทพสุดาวดี

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 1 เมื่อวันศุกร์ แรม 10 ค่ำ เดือน 12 ปีมะแม จ.ศ. 1161 ตรงกับ วันที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2342 พระชันษา 69 ปี พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพระโกศกุดั่นใหญ่หุ้มทองคำทรงพระศพ ประดิษฐานพระศพไว้ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท และมีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ เมื่อข้างขึ้น เดือน 6 พ.ศ. 2343

พงศาวลี

พงศาวลีของสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี
16. เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน)               8. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง)                       4. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)                             2. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                                   1. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี                                         3. พระอัครชายา (หยก)

ดูเพิ่ม

• พระปฐมวงศ์ในราชวงศ์จักรี

หมายเหตุ

^ก การออกพระนามว่ากรมพระยาเทพสุดาวดี เป็นการเข้าใจผิด เพราะรัชกาลที่ 1 และรัชกาลอื่นต่อมาจนตลอดรัชกาลที่ 3 พระยศเจ้านายต่างกรม “กรมพระ” ยังเป็นชั้นสูงสุดเหมือนอย่างครั้งกรุงศรีอยุธยา

อ้างอิง

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

• ทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค). พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑. ห้องสมุดดิจิทัลวชิรญาณ. 11 สิงหาคม พ.ศ. 2531. สืบค้นเมื่อ 21 สิงหาคม พ.ศ. 2560.
• พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปฐมวงศ์. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์หนังสือพิมพ์ไทย, 2470. 57 หน้า.
• สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 14, กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. ISBN 978-974-417-594-6

อ่านเพิ่มเติม

• สุนทรี อาสะไวย์. (2544). ผู้หญิงกับอำนาจในประวัติศาสตร์รัตนโกสินทร์: ศึกษากรณี สมเด็จพระพี่นางทั้งสองในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช. ใน กระจกหลายด้านฉายประวัติศาสตร์. บรรณาธิการโดย กาญจนี ละอองศรี. กรุงเทพฯ: มติชน. 2544. หน้า 95–124.

ก่อนหน้า		สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี		ถัดไป
พระองค์แรก		กุลเชษฐ์ในราชวงศ์จักรี (6 เมษายน พ.ศ. 2325 – 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2342)		พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช