พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย
พันเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย (พระนามเดิม พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล; ประสูติ 30 มกราคม พ.ศ. 2409) เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาห่วง
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย | |
---|---|
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก | |
เสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ[1] | |
ดำรงตำแหน่ง | 26 สิงหาคม พ.ศ. 2439 - 1 มิถุนายน พ.ศ. 2449 |
รัชสมัย | พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
ก่อนหน้า | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนศิริธัชสังกาศ |
ถัดไป | พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค) |
เสนาบดีกระทรวงวัง[2] | |
ดำรงตำแหน่ง | 1 กันยายน พ.ศ. 2439[3] - 18 กันยายน พ.ศ. 2441 |
รัชสมัย | พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
ก่อนหน้า | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม |
ถัดไป | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา |
ประสูติ | 30 มกราคม พ.ศ. 2409 |
สิ้นพระชนม์ | 15 เมษายน พ.ศ. 2450 (41 ปี) |
ภรรยา | ชายา หม่อมเจ้าสุภางค์ภักตร์ ไชยันต์ หม่อม หม่อมน้อย หม่อมกลีบ หม่อมเฮียะ หม่อมส้วน |
พระบุตร | 13 องค์ |
ราชสกุล | ไชยันต์ |
ราชวงศ์ | จักรี |
พระบิดา | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
พระมารดา | เจ้าจอมมารดาห่วง ในรัชกาลที่ 4 |
ลายพระอภิไธย |
รับใช้ | กองทัพบกสยาม |
---|---|
ชั้นยศ | พันเอก |
พระประวัติ
แก้พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล ทรงเริ่มต้นรับราชการในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ตำแหน่งนายร้อยเอก ราชองครักษ์ เมื่อปี พ.ศ. 2431[4]ต่อมาในปี พ.ศ. 2438 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย[5] พระองค์ทรงดำรงตำแหน่งรองอธิบดีกรมวัง[6] เสนาบดีกระทรวงวัง และกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ
นอกจากนี้ยังทรงดำรงตำแหน่งรัฐมนตรี[7] และองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว[8][9]
อีกทั้งยังทรงเป็นกรรมสัมปาทิกหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร โดยทรงดำรงตำแหน่งเป็นสภานายก[10] ปฏิคม[11] และบรรณารักษ์[12]
เมื่อ พ.ศ. 2449 ทรงก่อตั้งธนาคารแห่งแรกที่ดำเนินการโดยคนไทย ใช้ชื่อว่า บุคคลัภย์ (Book Club) ต่อมาได้รับพระบรมราชานุญาตให้จดทะเบียนตั้งเป็นธนาคารได้ถูกต้องตามกฎหมาย ใช้ชื่อว่า บริษัทแบงก์สยามกัมมาจล ทุนจำกัด (Siam Commercial Bank Co.) ปัจจุบันคือ ธนาคารไทยพาณิชย์ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล ทรงได้รับการยกย่องเป็น พระบิดาแห่งวงการธนาคารไทย[13]
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย สิ้นพระชนม์ด้วยพระโรควัณโรคเมื่อวันจันทร์ เดือน 6 ขึ้น 4 ค่ำ ปีมะแมนพศก จ.ศ. 1269 ตรงกับวันที่ 15 เมษายน พ.ศ. 2450[14] สิริพระชันษา 41 ปี 75 วัน ทรงเป็นต้นราชสกุลไชยันต์ มีพระราชพิธีการพระเมรุพระศพ ในระหว่างวันที่ 8 ถึง 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2451 ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร ในการนี้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เลื่อนพระโกศจากพระโกศกุดั่นใหญ่ เป็นพระโกศทองน้อย และเสด็จพระราชดำเนินไปพระราชทานเพลิงพระศพ นายพันเอกพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย ในวันที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2451
พระโอรสและธิดา
แก้พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย เป็นองค์ต้นราชสกุลไชยันต์ มีชายา 1 องค์ และมีหม่อม 4 คน ได้แก่
- หม่อมเจ้าสุภางค์ภักตร์[15] (ราชสกุลเดิม จรูญโรจน์) พระธิดาในพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ กับหม่อมเจ้าโถมนา (ราชสกุลเดิม วัชรีวงศ์)
- หม่อมน้อย (สกุลเดิม ยุกตะเสวี)
- หม่อมกลีบ (สกุลเดิม ฌูกะวิโรจน์)
- หม่อมเฮียะ (สกุลเดิม ยุกตะเสวี)
- หม่อมส้วน (สกุลเดิม ยุกตะเสวี)
มีพระโอรส พระธิดารวมทั้งหมด 13 องค์ เป็นชาย 5 องค์ และหญิง 8 องค์
พระรูป | พระนาม | หม่อมมารดา | ประสูติ | สิ้นพระชนม์/สิ้นชีพิตักษัย | คู่สมรส |
---|---|---|---|---|---|
1. หม่อมเจ้าหญิงสุภาภรณ์ (ท่านหญิงใหญ่) | ที่ 1 ในหม่อมน้อย | 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2426 | 4 สิงหาคม พ.ศ. 2501 | ||
2. หม่อมเจ้าถาวรมงคลวงศ์ | ที่ 1 ในหม่อมกลีบ | 29 ธันวาคม พ.ศ. 2426 | 7 เมษายน พ.ศ. 2483 | หม่อมหลวงคลอง (สนิทวงศ์) | |
3. หม่อมเจ้าหญิงประสงค์สม | ที่ 2 ในหม่อมกลีบ | 12 ธันวาคม พ.ศ. 2429 | 21 มิถุนายน พ.ศ. 2499 | สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต | |
ไฟล์:หม่อมเจ้าภิรมย์สงวน.JPG | 4. หม่อมเจ้าหญิงภิรมย์สงวน (ท่านหญิงกลาง) | ที่ 2 ในหม่อมน้อย | 25 สิงหาคม พ.ศ. 2430 | 15 ตุลาคม พ.ศ. 2520 | |
5. หม่อมเจ้าหญิงประมวญทรัพย์ (ท่านหญิงเล็ก) | ที่ 3 ในหม่อมน้อย | 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2435 | 19 ธันวาคม พ.ศ. 2467 | ||
6. หม่อมเจ้าหญิงประดับศักดิ์ | ที่ 3 ในหม่อมกลีบ | 5 มกราคม พ.ศ. 2435 | 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2526 | ||
7. หม่อมเจ้าตระนักนิธิผล (ท่านชายถึก) | ที่ 1 ในหม่อมเฮียะ | 12 มิถุนายน พ.ศ. 2439 | 12 มิถุนายน พ.ศ. 2473 | หม่อมเจ้าประโลมจิตร (จิตรพงศ์) | |
8. หม่อมเจ้าหญิงวิมลอรรถ | ที่ 2 ในหม่อมเฮียะ | 1 มีนาคม พ.ศ. 2441 | 9 กันยายน พ.ศ. 2518 | ||
9. หม่อมเจ้าวิวัฒนไชย (พ.ศ. 2493: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิวัฒนไชย) |
หม่อมส้วน | 29 เมษายน พ.ศ. 2442 | 22 สิงหาคม พ.ศ. 2503 | หม่อมราชวงศ์หญิงชวลิต (สนิทวงศ์) หม่อมเจ้าหญิงพัฒน์คณนา (กิติยากร) | |
10. หม่อมเจ้าหญิงอำไพสุวรรณ | ที่ 1 ในหม่อมเจ้าหญิงสุภางค์ภักตร์ | 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2444 | 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2476 | ||
11. หม่อมเจ้าจันทรจุฑา | ที่ 2 ในหม่อมเจ้าหญิงสุภางค์ภักตร์ | 11 สิงหาคม พ.ศ. 2445 | 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2462 | ||
12. หม่อมเจ้ามหาฤกษ์ | ที่ 3 ในหม่อมเจ้าหญิงสุภางค์ภักตร์ | 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2446 | กรกฎาคม พ.ศ. 2449 | ||
13. หม่อมเจ้าหญิงสุขาวดี | ที่ 4 ในหม่อมเจ้าหญิงสุภางค์ภักตร์ | 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2448 | พ.ศ. 2487 |
พระเกียรติยศ
แก้พระอิสริยยศ
แก้- พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล (30 มกราคม พ.ศ. 2409 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
- พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - 5 เมษายน พ.ศ. 2438)
- พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย (5 เมษายน พ.ศ. 2438 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - ปัจจุบัน)
ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย | |
---|---|
ธงประจำพระอิสริยยศ | |
การทูล | ใต้ฝ่าพระบาท |
การแทนตน | ข้าพระพุทธเจ้า |
การขานรับ | พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ |
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
แก้เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย
แก้- พ.ศ. 2435 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)[16]
- พ.ศ. 2436 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)[17]
- พ.ศ. 2436 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)[18]
- พ.ศ. 2434 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)[19]
- พ.ศ. 2430 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)[20]
- พ.ศ. 2435 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)[21]
- พ.ศ. 2433 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)[22]
- พ.ศ. 2436 - เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ)) (ฝ่ายพลเรือน)[23]
- พ.ศ. 2436 - เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการในพระองค์ (ร.ด.ม.(พ))[24]
- พ.ศ. 2447 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)[25]
- พ.ศ. 2444 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 1 (จ.ป.ร.1)[26]
เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ
แก้- อิตาลี : พ.ศ. 2439 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์มอรีสแอนด์ลัสรัส ชั้นที่ 1[27]
พระสมัญญานาม
แก้- พระบิดาแห่งการธนาคารไทย[28]
พระยศ
แก้พระยศทหาร
แก้พงศาวลี
แก้พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
อ้างอิง
แก้- ↑ ประกาศแต่งตั้งเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ
- ↑ ประกาศแต่งตั้งเสนาบดีกระทรวงวัง
- ↑ ประกาศแต่งตั้งเสนาบดีกระทรวงวัง
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรฝ่ายทหาร (หน้า 320)
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศการสถาปนา พระเจ้าน้องยาเธอ พระวรวงษ์เธอ เปนต่างกรม แลสถาปนา หม่อมเจ้าเปนพระองคเจ้า แลเลื่อนตำแหน่งยศข้าราชการผู้ใหญ่, เล่ม 13, ตอน 1, 5 เมษายน พ.ศ. 2438, หน้า 16
- ↑ ดำรงตำแหน่งรองอธิบดีกรมวัง
- ↑ ดำรงตำแหน่งคณะกรรมการกฤษฎีกา (ประเทศไทย)
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวตั้งปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 45
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, สัญญาบัตรปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 47-48
- ↑ ประกาศแต่งตั้งสภานายก
- ↑ ประกาศแต่งตั้งปฏิคม
- ↑ ประกาศแต่งตั้งบรรณารักษ์
- ↑ พระบิดาแห่งธนาคารไทย เก็บถาวร 2008-10-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จาก เว็บไซต์พิพิธภัณฑ์ธนาคารไทย
- ↑ ข่าวอสัญกรรม
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้าฝ่ายใน, เล่ม 21, ตอน 34, 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447, หน้า 616
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชพิธี ศรีสัจปานกาลพระราชทานพระไชยวัฒน์ องค์เล็กและเครื่องราชอิสริยาภรณ์และตั้งองคมนตรี, เล่ม 9, ตอน 26, 18 กันยายน พ.ศ. 2423 199
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ถวายบังคมพระบรมรูปและพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2019-05-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม 10, ตอน 34, 19 พฤศจิกายน พ.ศ. 1893, หน้า 367
- ↑ เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)
- ↑ เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
- ↑ เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
- ↑ เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)
- ↑ เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)
- ↑ เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ)) (ฝ่ายพลเรือน)
- ↑ เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการในพระองค์ (ร.ด.ม.(พ))
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม 21, ตอน 32, 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447, หน้า 564
- ↑ "พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ ฝ่ายหน้า และฝ่ายใน" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-09-27. สืบค้นเมื่อ 2012-09-20.
- ↑ "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 12 (ตอน 36): หน้า 328. 8 ธันวาคม 2439. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562.
{{cite journal}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
(help) - ↑ "สำเนาที่เก็บถาวร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-10-13. สืบค้นเมื่อ 2009-01-17.
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรทหาร
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรทหาร
ก่อนหน้า | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนศิริธัชสังกาศ | เสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ (26 สิงหาคม พ.ศ. 2439 – 1 มิถุนายน พ.ศ. 2449) |
พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค) |