พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์

นายพลเรือโท พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ (3 กันยายน พ.ศ. 2386 - 25 มีนาคม พ.ศ. 2441) พระนามเดิม หม่อมเจ้าขจร มาลากุล รัฐมนตรีสภา อดีตผู้บัญชาการกรมทหารเรือ และทรงเป็นผู้บัญชาการกรมทหารเรือในสงครามระหว่างไทยกับฝรั่งเศสในกรณีพิพาท ร.ศ. 112 อีกด้วย

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์
พระวรวงศ์เธอ ชั้น 2
พระองค์เจ้าชั้นตรี
พระองค์เจ้าขจรจรัสวงษ์.jpg
ผู้บัญชาการกรมทหารเรือ
ดำรงตำแหน่ง15 เมษายน พ.ศ. 2433 - 25 มีนาคม พ.ศ. 2441
ก่อนหน้าพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์
ถัดไปสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์
หม่อมหม่อมเปี่ยม หม่อมจับ หม่อมทับ หม่อมเพิ่ม หม่อมสุ่น หม่อมกลิ่น หม่อมกลั่น และหม่อมอิน
พระบุตร11 คน
ราชวงศ์จักรี
พระบิดาสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์
พระมารดาหม่อมกลีบ มาลากุล ณ อยุธยา
ประสูติ3 กันยายน พ.ศ. 2386
สิ้นพระชนม์25 มีนาคม พ.ศ. 2441 (54 ปี)
พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์
รับใช้ ไทย
บริการ/สังกัดกองทัพเรือสยาม
ชั้นยศRTN OF-8 (Vice Admiral).svg พลเรือโท

พระประวัติแก้ไข

พระนามเดิม หม่อมเจ้าขจร เป็นพระโอรสใน สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์ ประสูติแต่หม่อมกลีบ มาลากุล ณ อยุธยา ต่อมาทรงได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าขจรจรัสวงษ์ จากนั้นในปี พ.ศ. 2428 ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ทรงเป็นผู้กำกับกรมช่างสิบหมู่ สืบต่อจาก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐ์วรการ ที่สิ้นพระชนม์[1]กรมพระคชบาล เป็นผู้ออกแบบสร้างพระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ เป็นพลับพลาแบบจตุรมุข เพื่อเป็นที่ประทับในคราวเสด็จประพาสต้น เมื่อปี พ.ศ. 2433 ประดิษฐานอยู่ที่ถ้ำพระยานคร ในเขตอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด ประจวบคีรีขันธ์ โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จมาทรงยกช่อฟ้าด้วยพระองค์เอง

พระองค์รับราชการในหน้าที่ต่าง ๆ จนกระทั่ง ในปี พ.ศ. 2439 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนาพระองค์ขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรมมีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์[2]

นายพลเรือโท พระวรวงศ์เธอ กรมหมืนปราบปรปักษ์ สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2441 ในการนี้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินโดยกระบวนรถพระที่นั่ง มีทหารม้าแห่นำเสด็จไปพระราชทานน้ำสรงพระศพ แล้วพระบรมวงษานุวงษ์ได้สรงพระศพต่อไป แล้วเจ้าพนักงานแต่งพระศพเชิญพระศพลงในพระลองใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสวมชฎาพระราชทาน แล้วยกพระลองในพระศพขึ้นประดิษฐานเหนือแว่นฟ้า 2 ชั้น ประกอบพระโกศกุดั่นน้อย แวดล้อมด้วยเครื่องสูง 9 คัน แล้วทรงทอดผ้าไตร 30 ไตร ผ้าขาว 60 พับ พระสงฆ์สดับปกรณ์แล้วถวายอนุโมทนา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินกลับ

และเมื่อครั้ง พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ ประชวรอยู่นั้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมพระอาการประชวรด้วย[3]

พระโอรส-พระธิดาแก้ไข

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าขจรจรัสวงษ์ เสกสมรสกับ หม่อมเปี่ยม หม่อมจับ หม่อมทับ หม่อมเพิ่ม หม่อมสุ่น หม่อมกลิ่น หม่อมกลั่น และหม่อมอิน ทรงมีพระโอรส-พระธิดา จำนวน 11 คน จากหม่อมทั้งหมดจำนวน 8 คน หม่อมราชวงศ์ทั้ง 11 คน มีชื่อขึ้นต้นด้วย ป ปลา ตามพระนามกรมของพระองค์ เป็นอักษรพยางค์เดียวทั้งหมด

ในหม่อมเปี่ยม

  • เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (หม่อมราชวงศ์เปีย มาลากุล) สมรสกับ ท่านผู้หญิงเสงี่ยม วสันตสิงห์ มีบุตร-ธิดา 8 คน นางเลื่อน ศิวานนท์ มีบุตร 1 คน และนางเจียร ลักษณบุตร มีธิดา 1 คน
    • หม่อมหลวงหญิงปก มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
    • หม่อมหลวงหญิงป้อง มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
    • หม่อมหลวงหญิงปอง เทวกุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม สมรสกับ หม่อมเจ้าสุรวุฒิประวัติ เทวกุล
    • หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม สมรสกับ ท่านผู้หญิงดุษฎีมาลา มาลากุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม ไกรฤกษ์)
    • หม่อมหลวงหญิงเปนศรี มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
    • หม่อมหลวงหญิงเปี่ยมสิน มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
    • หม่อมหลวงปนศักดิ์ มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
    • หม่อมหลวงหญิงปานตา วสันตสิงห์ เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม สมรสกับ นายเมืองเริง วสันตสิงห์ มีบุตร 1 คน ดังนี้
    • หม่อมหลวงประวัติ มาลากุล เกิดจากนางเลื่อน
    • หม่อมหลวงหญิงนกน้อย มาลากุล เกิดจากนางเจียร สมรสกับ พันเอก นายแพทย์ชุบ กาญจนลักษณ์

ในหม่อมจับ

ในหม่อมทับ

  • ท้าววรคณานันท์ (เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ปั้ม ในรัชกาลที่ 5)
  • เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล) สมรสกับ เจ้าหญิงฟองแก้ว ณ เชียงใหม่ มีบุตร 1 คน ท่านผู้หญิงนงเยาว์ อมาตยกุล มีบุตร-ธิดา 8 คน และนางวงศ์ บุณยะรังคะ มีบุตร-ธิดา 3 คน
    • หม่อมหลวงเทียม มาลากุล (หลวงมาลากุลวิวัฒน) เกิดจากเจ้าหญิงฟองแก้ว ณ เชียงใหม่
    • หม่อมหลวงหญิงศิริปทุม มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
    • หม่อมหลวงปีกทิพย์ มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์ สมรสกับ นางชนัฏ มาลากุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม กาญจนะวณิชย์) มีบุตร-ธิดา 5 คน ดังนี้
      • นางสาวปนัดดา มาลากุล ณ อยุธยา
      • นายปีย์ มาลากุล ณ อยุธยา สมรสกับ ท่านผู้หญิงอารียา มาลากุล ณ อยุธยา มีบุตร 1 คน ดังนี้
        • นายธรรมา มาลากุล ณ อยุธยา สมรสกับ ทันตแพทย์หญิงอตินุช มาลากุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม ลัดพลี)
      • พลเอก แป้ง มาลากุล ณ อยุธยา สมรสกับ คุณหญิงศิริรัตน์ มาลากุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม เอื้อวิทยา)
      • คุณหญิงทิพยวดี ปราโมช ณ อยุธยา สมรสกับ หม่อมหลวงเสรี ปราโมช
      • นางทับทิม มาลากุล เลน สมรสกับ นายอลาสแตร์ เลน (Alastair Lane) ชาวอังกฤษ มีธิดา 1 คน ดังนี้
    • หม่อมหลวงปุ่ม มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์ สมรสกับ นางอารี มาลากุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม ณ ป้อมเพ็ชร)
    • หม่อมหลวงปืนไทย มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์ สมรสกับ นางศรียา มาลากุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
    • หม่อมหลวงหญิงประสาธะนี บูรณศิริ เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์ สมรสกับ นายประยูร บูรณศิริ
    • หม่อมหลวงประสันน์ มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
    • หม่อมหลวงหญิงประทิน มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
    • หม่อมหลวงปม มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
    • หม่อมหลวงหญิงหวีด ภิญโญ เกิดจากนางวงศ์ บุญยะรังคะ สมรสกับ นายเพิ่ม ภิญโญ
    • หม่อมหลวงกวิน มาลากุล เกิดจากนางวงศ์ บุญยะรังคะ
    • หม่อมหลวงหญิงหวิว มาลากุล เกิดจากนางวงศ์ บุญยะรังคะ สมรสกับ นายปทุม หลิมรัตน์
  • เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์แป้ว ในรัชกาลที่ 5

ในหม่อมเพิ่ม

ในหม่อมสุ่น

  • หม่อมราชวงศ์เทวาธิราช ป. มาลากุล (หม่อมราชวงศ์โป้ย มาลากุล) สมรสกับ คุณหญิงเนื่อง มีบุตร 1 คน คุณหญิงเผื่อน บุนนาค มีบุตร-ธิดา 9 คน นางผัน มีธิดา 1 คน นางเล็ก มีบุตร-ธิดา 7 คน ดังนี้
    • หม่อมหลวงปีย์ มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเนื่อง ข้าราชบริพารในพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว
    • หม่อมหลวงหญิงปุณฑริก ชุมสาย เกิดจากคุณหญิงเผื่อน สมรสกับ นายธวัช ชุมสาย ณ อยุธยา
    • หม่อมหลวงปัณยา มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
    • หม่อมหลวงปิลันธ์ มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเผื่อน สมรสกับ ศาสตราจารย์ แพทย์หญิง คุณหญิงสุภา มาลากุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม รัตโนภาส)
    • หม่อมหลวงหญิงปานีย์ เพ็ชรไทย เกิดจากคุณหญิงเผื่อน สมรสกับ นายธรรมนูญ เพ็ชรไทย
    • หม่อมหลวงหญิงปฤศนี ศรีศุภอรรถ เกิดจากคุณหญิงเผื่อน สมรสกับ ร้อยตรี จรินทร์ ศรีศุภอรรถ
    • หม่อมหลวงหญิงปัทมาวดี มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
    • หม่อมหลวงหญิงปารวดี กันภัย เกิดจากคุณหญิงเผื่อน สมรสกับ นายประจวบ กันภัย
    • หม่อมหลวงหญิงปราลี ประสมทรัพย์ เกิดจากคุณหญิงเผื่อน สมรสกับ นายเลิศ ประสมทรัพย์
    • หม่อมหลวงโปรพ มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
    • หม่อมหลวงหญิงปาริชาติ มาลากุล เกิดจากนางผัน
    • หม่อมหลวงหญิงปยง ธชาศรี เกิดจากนางเล็ก
    • หม่อมหลวงปกิต มาลากุล เกิดจากนางเล็ก
    • หม่อมหลวงปรคำ มาลากุล เกิดจากนางเล็ก
    • หม่อมหลวงหญิงปทุมมาลย์ มาลากุล เกิดจากนางเล็ก
    • หม่อมหลวงปฐม มาลากุล เกิดจากนางเล็ก
    • หม่อมหลวงปริต มาลากุล เกิดจากนางเล็ก
    • หม่อมหลวงปคุณ มาลากุล เกิดจากนางเล็ก

ในหม่อมกลิ่น

  • พระยาชาติเดชอุดม (หม่อมราชวงศ์โป๊ะ มาลากุล) สมรสกับ คุณหญิงเพี้ยง ประทีปเสน มีบุตร-ธิดา 6 คน นางจำนวน บุนนาค มีบุตร-ธิดา 3 คน คุณหญิงบัญญัติ บุนนาค มีบุตร-ธิดา 2 คน ดังนี้
    • หม่อมหลวงหญิงปลื้มใจ บุนนาค เกิดจากคุณหญิงเพี้ยง สมรสกับ หลวงไพรัชพากย์ภักดี (จริง บุนนาค)
    • หม่อมหลวงปัทม์ มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเพี้ยง
    • หม่อมหลวงหญิงปฤถา มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเพี้ยง สมรสกับ นายปราโมท ศิขรินทร์
    • หม่อมหลวงหญิงปิยา มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเพี้ยง
    • หม่อมหลวงประกุล มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเพี้ยง สมรสกับ นางชวนพิศ มาลากุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม นิมิหุต)
    • หม่อมหลวงหญิงประอร มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเพี้ยง นางสนองพระโอษฐ์ในสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ในรัชกาลที่ 7 สมรสกับ หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ มีบุตร 2 คน และกับ ร้อยเอก หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์
    • หม่อมหลวงประสพศิลป์ มาลากุล เกิดจากนางจำนวน สมรสกับ นางรัตนา มาลากุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม เสมาทอง)
    • หม่อมหลวงหญิงปลุกปลื้ม ศรีประเสริฐ เกิดจากนางจำนวน สมรสกับ พลอากาศเอก วีระ ศรีประเสริฐ
    • หม่อมหลวงปราการ มาลากุล เกิดจากนางจำนวน
    • หม่อมหลวงหญิงปริญญา อัศวอารีย์ เกิดจากคุณหญิงบัญญัติ สมรสกับ นายสุรินทร์ อัศวอารีย์
    • หม่อมหลวงหญิงประกาย พิจารณ์จิตร เกิดจากคุณหญิงบัญญัติ สมรสกับ นาวาเอก อัมพร พิจารณ์จิตร ราชนาวี

ในหม่อมกลั่น

  • หม่อมราชวงศ์เปี๊ยะ มาลากุล

ในหม่อมอิน

  • หม่อมราชวงศ์ปีก มาลากุล

พระเกียรติยศแก้ไข

พระอิสริยยศแก้ไข

  • หม่อมเจ้าขจร (3 กันยายน พ.ศ. 2386 – พ.ศ. 2424)
  • พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าขจรจรัสวงศ์ (พ.ศ. 2424 – พ.ศ. 2439)
  • พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ (พ.ศ. 2439 – 25 มีนาคม พ.ศ. 2441)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์แก้ไข

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทยแก้ไข

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศแก้ไข

อ้างอิงแก้ไข

เชิงอรรถ
  1. ข่าวราชการพระราชพิธีสารท (หน้า ๓๘๑)
  2. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศการสถาปนา พระเจ้าน้องยาเธอ พระวรวงษ์เธอ เปนต่างกรม แลสถาปนา หม่อมเจ้าเปนพระองคเจ้า แลเลื่อนตำแหน่งยศข้าราชการผู้ใหญ่, เล่ม ๑๓, ตอน ๑, ๕ เมษายน พ.ศ. ๒๔๓๙, หน้า ๑๖
  3. ราชกิจจานุเบกษา,ข่าวการสิ้นพระชนม์ พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์
  4. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2439/001/24.PDF
  5. พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ราชกิจจานุเบกษาเล่ม 10 หน้า 415
  6. พระราชทานเหรียญราชินี ราชกิจจานุเบกษาเล่ม 15 หน้า 283
  7. "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ออสเตรีย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 6 (ตอน 21): หน้า 175. 25 สิงหาคม 2432. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  8. "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์รุสเซีย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 8 (ตอน 46): หน้า 414. 7 กุมภาพันธ์ 2434. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)