พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์
พระนาม	พระองค์เจ้าขจรจรัสวงษ์
พระอิสริยยศ	พระวรวงศ์เธอ
ฐานันดร	พระองค์เจ้าชั้นตรี
ราชวงศ์	ราชวงศ์จักรี
ข้อมูลส่วนพระองค์
ประสูติ	3 กันยายน พ.ศ. 2386
สิ้นพระชนม์	25 มีนาคม พ.ศ. 2441 (54 ปี)
พระบิดา	สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์
พระมารดา	หม่อมกลีบ มาลากุล ณ อยุธยา
หม่อม	8 คน

นายพลเรือโท พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ (3 กันยายน พ.ศ. 2386 - 25 มีนาคม พ.ศ. 2441) พระนามเดิม หม่อมเจ้าขจร มาลากุล อดีตผู้บัญชาการกรมทหารเรือระหว่าง 8 เมษายน พ.ศ. 2430 - 25 มีนาคม พ.ศ. 2441 และทรงเป็นผู้บัญชาการกรมทหารเรือในสงครามระหว่างไทยกับฝรั่งเศสในกรณีพิพาท ร.ศ. 112 อีกด้วย

พระประวัติแก้ไข

พระนามเดิม หม่อมเจ้าขจร เป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์ ประสูติแต่หม่อมกลีบ มาลากุล ณ อยุธยา ต่อมาทรงได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ สถาปนาให้เป็น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าขจรจรัสวงษ์ จากนั้นในปี พ.ศ. 2428 ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ทรงเป็นผู้กำกับกรมช่างสิบหมู่ สืบต่อจาก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐ์วรการ ที่สิ้นพระชนม์^[1]กรมพระคชบาล เป็นผู้ออกแบบสร้างพระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ เป็นพลับพลาแบบจตุรมุข เพื่อเป็นที่ประทับในคราวเสด็จประพาสต้น เมื่อปี พ.ศ. 2433 ประดิษฐานอยู่ที่ถ้ำพระยานคร ในเขตอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด ประจวบคีรีขันธ์ โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จมาทรงยกช่อฟ้าด้วยพระองค์เอง

พระองค์รับราชการในหน้าที่ต่าง ๆ จนกระทั่ง ในปี พ.ศ. 2439 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาพระองค์ขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรมมีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์^[2]

นายพลเรือโท พระวรวงศ์เธอ กรมหมืนปราบปรปักษ์ สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2441 ในการนี้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินโดยกระบวนรถพระที่นั่ง มีทหารม้าแห่นำเสด็จไปพระราชทานน้ำสรงพระศพ แล้วพระบรมวงษานุวงษ์ได้สรงพระศพต่อไป แล้วเจ้าพนักงานแต่งพระศพเชิญพระศพลงในพระลองใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสวมชฎาพระราชทาน แล้วยกพระลองในพระศพขึ้นประดิษฐานเหนือแว่นฟ้า 2 ชั้น ประกอบพระโกศกุดั่นน้อย แวดล้อมด้วยเครื่องสูง 9 คัน แล้วทรงทอดผ้าไตร 30 ไตร ผ้าขาว 60 พับ พระสงฆ์สดับปกรณ์แล้วถวายอนุโมทนา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินกลับ

และเมื่อครั้งพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ ประชวรอยู่นั้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมพระอาการประชรด้วย^[3]

พระโอรส-พระธิดาแก้ไข

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าขจรจรัสวงษ์ ทรงมีโอรส-ธิดา จำนวน 11 คน จากหม่อมจำนวน 8 คน หม่อมราชวงศ์ทั้ง 11 คน มีชื่อขึ้นต้นด้วย ป ปลา ตามพระนามกรมของพระองค์ เป็นอักษรพยางค์เดียวทั้งหมด

หม่อมราชวงศ์เปีย มาลากุล (เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี) เกิดจากหม่อมเปี่ยม
- หม่อมหลวงปก มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
- หม่อมหลวงปอง เทวกุล (สมรสกับ หม่อมเจ้าสุรวุฒิประวัติ เทวกุล) เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
- หม่อมหลวงเปนศรี มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
- หม่อมหลวงเปนศักดิ์ มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
- หม่อมหลวงป้อง มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
- หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
- หม่อมหลวงเปี่ยมสิน มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
- หม่อมหลวงปานตา วสันตสิงห์ (สมรสกับ นายเมืองเริง วสันตสิงห์) เกิดจากท่านผู้หญิงเสงี่ยม
- หม่อมหลวงนกน้อย มาลากุล เกิดจากคุณเจียร ลักษณะบุตร
- หม่อมหลวงประวัติ มาลากุล เกิดจากคุณเลื่อน ศิวานนท์
หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล (เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี) เกิดจากหม่อมทับ
- หม่อมหลวงเทียม มาลากุล (หลวงมาลากุลวิวัฒน์) เกิดจากเจ้าหญิงฟองแก้ว ณ เชียงใหม่
- หม่อมหลวงศิริปทุม มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
- หม่อมหลวงปม มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
- หม่อมหลวงประทิน มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
- หม่อมหลวงประสันน์ มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
- หม่อมหลวงประสาธะนี บูรณศิริ (สมรสกับ นายประยูร บูรณศิริ) เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
- หม่อมหลวงปีกทิพย์ มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
  - นางสาวปนัดดา มาลากุล ณ อยุธยา
  - นายปีย์ มาลากุล ณ อยุธยา
  - พลเอก แป้ง มาลากุล ณ อยุธยา
  - คุณหญิงทิพยวดี ปราโมช ณ อยุธยา (สมรสกับ หม่อมหลวงเสรี ปราโมช)
  - นางทับทิม มาลากุล เลน
    - ซาร่า มาลากุล เลน
- หม่อมหลวงปืนไทย มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
- หม่อมหลวงปุ่ม มาลากุล เกิดจากท่านผู้หญิงนงเยาว์
- หม่อมหลวงกวิน มาลากุล เกิดจากคุณวงศ์ บุญยะรังคะ
- หม่อมหลวงหวิว มาลากุล เกิดจากคุณวงศ์ บุญยะรังคะ
- หม่อมหลวงหวีด มาลากุล เกิดจากคุณวงศ์ บุญยะรังคะ
หม่อมราชวงศ์หญิงแป้น มาลากุล เกิดจากหม่อมจับ ถวายตัวเป็นเจ้าจอมในรัชกาลที่ 5
หม่อมราชวงศ์หญิงปั้ม มาลากุล เกิดจากหม่อมทับ ถวายตัวเป็นเจ้าจอมในรัชกาลที่ 5
หม่อมราชวงศ์หญิงแป้ม มาลากุล เกิดจากหม่อมจับ ถวายตัวเป็นเจ้าจอมในรัชกาลที่ 5
หม่อมราชวงศ์หญิงแป้ว มาลากุล เกิดจากหม่อมทับ ถวายตัวเป็นเจ้าจอมในรัชกาลที่ 5
หม่อมราชวงศ์หญิงปุย มาลากุล เกิดจากหม่อมเพิ่ม
หม่อมราชวงศ์โป้ย มาลากุล (พระยาเทวาธิราช) เกิดจากหม่อมสุ่น
- หม่อมหลวงปีย์ มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเนื่อง
- หม่อมหลวงปุณฑริก ชุมสาย (สมรสกับ นายธวัช ชุมสาย ณ อยุธยา) เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
- หม่อมหลวงปัณยา มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
- หม่อมหลวงปิลันธ์ มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
- หม่อมหลวงปานีย์ เพ็ชรไทย (สมรสกับ นายธรรมนูญ เพ็ชรไทย) เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
- หม่อมหลวงปฤศนี ศรีศุภอรรถ (สมรสกับ ร้อยตรี จรินทร์ ศรีศุภอรรถ) เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
- หม่อมหลวงปัทมาวดี มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
- หม่อมหลวงปารวดี กันภัย (สมรสกับ นายประจวบ กันภัย) เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
- หม่อมหลวงปราลี ประสมทรัพย์ (สมรสกับ นายเลิศ ประสมทรัพย์) เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
- หม่อมหลวงโปรพ มาลากุล เกิดจากคุณหญิงเผื่อน
หม่อมราชวงศ์โป๊ะ มาลากุล (พระยาชาติเดชอุดม) เกิดจากหม่อมกลิ่น
หม่อมราชวงศ์เปี๊ยะ มาลากุล เกิดจากหม่อมกลั่น
หม่อมราชวงศ์ปีก มาลากุล เกิดจากหม่อมอิน

พระเกียรติยศแก้ไข

พระอิสริยยศแก้ไข

หม่อมเจ้าขจร (3 กันยายน พ.ศ. 2386 – พ.ศ. 2424)
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าขจรจรัสวงศ์ (พ.ศ. 2424 – พ.ศ. 2439)
พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ (พ.ศ. 2439 – 25 มีนาคม พ.ศ. 2441)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์แก้ไข

พ.ศ. - เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.)^[4]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศแก้ไข

พ.ศ. 2432 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ฟรันทซ์ โยเซ็ฟ ชั้นที่ 2 จักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการี^[5]
พ.ศ. 2434 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์เซนต์แอน ชั้นที่ 1 ประเทศรัสเซีย^[6]

อ้างอิงแก้ไข

↑ ข่าวราชการพระราชพิธีสารท (หน้า ๓๘๑)
↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศการสถาปนา พระเจ้าน้องยาเธอ พระวรวงษ์เธอ เปนต่างกรม แลสถาปนา หม่อมเจ้าเปนพระองคเจ้า แลเลื่อนตำแหน่งยศข้าราชการผู้ใหญ่, เล่ม ๑๓, ตอน ๑, ๕ เมษายน พ.ศ. ๒๔๓๙, หน้า ๑๖
↑ ราชกิจจานุเบกษา,ข่าวการสิ้นพระชนม์ พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์
↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2439/001/24.PDF
↑ "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ออสเตรีย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 6 (ตอน 21): หน้า 175. 25 สิงหาคม 2432. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
↑ "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์รุสเซีย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 8 (ตอน 46): หน้า 414. 7 กุมภาพันธ์ 2434. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)

ก่อนหน้า		พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์		ถัดไป
นายพลเรือโท พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์		ผู้บัญชาการทหารเรือ (15 เมษายน พ.ศ. 2433 - 25 มีนาคม พ.ศ. 2441)		นายพลเอก สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์

[1] ข่าวราชการพระราชพิธีสารท (หน้า ๓๘๑)

[2] ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศการสถาปนา พระเจ้าน้องยาเธอ พระวรวงษ์เธอ เปนต่างกรม แลสถาปนา หม่อมเจ้าเปนพระองคเจ้า แลเลื่อนตำแหน่งยศข้าราชการผู้ใหญ่, เล่ม ๑๓, ตอน ๑, ๕ เมษายน พ.ศ. ๒๔๓๙, หน้า ๑๖

[3] ราชกิจจานุเบกษา,ข่าวการสิ้นพระชนม์ พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์

[4] ttp://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2439/001/24.PDF

[5] "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ออสเตรีย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 6 (ตอน 21): หน้า 175. 25 สิงหาคม 2432. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)

[6] "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์รุสเซีย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 8 (ตอน 46): หน้า 414. 7 กุมภาพันธ์ 2434. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]