วิกิพีเดีย

เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล)

ขุนนางชาวสยาม

มหาเสวกเอก เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี มีนามเดิมว่า หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล อดีตเสนาบดีกระทรวงวัง (ปัจจุบันคือสำนักพระราชวัง เทียบเท่าตำแหน่งเลขาธิการสำนักพระราชวัง) ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวและอดีตอภิรัฐมนตรี​

มหาเสวกเอก
 เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี
(หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล)
ร.ว., ป.จ., ม.ป.ช., ม.ว.ม., ย.ร., ว.ภ., ว.ม.ล.
เสนาบดีกระทรวงวัง
ดำรงตำแหน่ง
15 เมษายน พ.ศ. 2456 – 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2469
กษัตริย์
ก่อนหน้า พระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนริศรานุวัดติวงศ์
ถัดไป พระยาวรพงศ์พิพัฒน์
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2420
เสียชีวิต 23 มกราคม พ.ศ. 2485 (64 ปี)
บิดา พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์
มารดา หม่อมทับ มาลากุล ณ อยุธยา
คู่สมรส ท่านผู้หญิงนงเยาว์ ธรรมาธิกรณาธิบดี
เจ้าฟองแก้ว ณ เชียงใหม่
คุณวงศ์ บุญยะรังคะ
ลายมือชื่อ Signature of Pum Malakun.svg
ภาพล้อเจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี ฝีพระหัตถ์ รัชกาลที่ 6

ประวัติแก้ไข

หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล เกิดเมื่อวันศุกร์ที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2420 แรม 2 ค่ำ เดือน 8 ปีฉลู[1] เป็นโอรสในพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ กับหม่อมทับ มาลากุล ณ อยุธยา

หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล เริ่มรับราชการในกรมมหาดเล็ก จนวันที่ 27 มีนาคม ร.ศ. 114 ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นนายกวด มหาดเล็กหุ้มแพรต้นเชือกเวรฤทธิ์ ศักดินา 500[2] แล้วย้ายมารับราชการกรมวังเป็นจมื่นจงภักดีองค์ขวา ถือศักดินา ๘๐๐ เมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2439 [3]

หม่อมราชวงศ์ปุ้มได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น พระยาอนุรักษ์ราชมณเฑียร ถือศักดินา ๑๐๐๐ เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2446[4]ต่อมาในวันที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2454 ได้รับโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งเป็น สมุหพระราชมณเฑียร[5] และได้รับพระราชทานยศเป็น มหาเสวกเอก เมื่อวันที่ 26 กรกฎาคม พ.ศ. 2455[6]จากนั้นในปี พ.ศ. 2456 ในรัชสมัยรัชกาลที่ 6 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเสนาบดีกระทรวงวังเมื่อวันที่ 15 เมษายน พ.ศ. 2456[7]และเป็นอธิบดีกรมศิลปากรเมื่อวันที่ 27 สิงหาคม พ.ศ. 2456[8]

ต่อมาในวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 ได้รับสถาปนาเป็นเจ้าพระยา มีสมญาจารึกในสุพรรณบัฏว่า เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี ศรีรัตนมณเฑียรบาล บรมราโชประการกิจจาภิรมย์ สรรโพดมราชธุรานุประดิษฐ ธรรมสุจริตวิบุลย์ มาลากุลวิวัฒน์ บำรุงรัตนราชประเพณี นิตยภักดีนฤปนารถ อันเตบุริกามาตย์มหานายก อรรคเสวกนนทิพาหมุรธาธร กิตติขจรเสนาบดี ศรีรัตนไตรยสรณธาดา อุดมอาชวาธยาไศรย อภัยพิริยบรากรมพาหุ[9]

ท่านมีผลงานสำคัญคือเป็นผู้อำนวยการก่อสร้างวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร ซึ่งเป็นวัดประจำรัชกาลที่ 5 สืบต่อจากพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐวรการ และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ[10]

ครอบครัวแก้ไข

เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี สมรสกับท่านผู้หญิงนงเยาว์ ธรรมาธิกรณาธิบดี ท.จ.ว. (ธิดาพระยาอภัยรณฤทธิ์ (จอมถวิล อมาตยกุล) กับคุณหญิงทรามสงวน) ในพระบรมราชินูปถัมภ์สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง[1] ทั้งสองท่านมีบุตรธิดา ดังนี้

  • หม่อมหลวงหญิงศิริปทุม มาลากุล
  • หม่อมหลวงปม มาลากุล
  • หม่อมหลวงประทิน มาลากุล
  • หม่อมหลวงประสันน์ มาลากุล
  • หม่อมหลวงหญิงประสาธะนี บุรณศิริ
  • หม่อมหลวงปีกทิพย์ มาลากุล
  • หม่อมหลวงปืนไทย มาลากุล
  • หม่อมหลวงปุ่ม มาลากุล (ปุ่มทอง มาลากุล)

นอกจากนี้ เจ้าพระยาธรรมาธิกรราธิบดี ยังมีบุตรธิดากับภรรยาอื่นอีก ดังนี้

กับเจ้าฟองแก้ว ณ เชียงใหม่ ธิดาในเจ้าน้อยบัวละวงษ์ ณ เชียงใหม่[11] มีบุตร คือ

  • หลวงมาลากุลวิวัฒน์ (หม่อมหลวงเทียม มาลากุล)

กับคุณวงศ์ บุญยะรังคะ มีบุตร ได้แก่

  • หม่อมหลวงกวิน มาลากุล
  • หม่อมหลวงหวิว มาลากุล
  • หม่อมหลวงหวีด มาลากุล

อสัญกรรมแก้ไข

เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี ถึงแก่อสัญกรรม ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง[12] เมื่อวันที่ 23 มกราคม พ.ศ. 2485[1] สิริอายุ 64 ปี

ยศแก้ไข

ยศกระทรวงวังแก้ไข

  • มหาเสวกเอก[6]

ยศกรมพระตำรวจแก้ไข

  • พระตำรวจตรี[13]

ยศกรมมหาดเล็กแก้ไข

  • จางวางเอกพิเศษ[14]

ยศกองเสือป่าแก้ไข

  • นายกองเอก[15]
  • นายพลเสือป่า[16]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์แก้ไข

เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล) ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของประเทศไทยและเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของต่างประเทศต่างๆ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทยแก้ไข

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศแก้ไข

อ้างอิงแก้ไข

เชิงอรรถ
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์, หน้า 183 (เชิงอรรถ)
  2. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานสัญญาบัตร, เล่ม 13, ตอน 1, 5 เมษายน ร.ศ. 114, หน้า 12
  3. ↑ พระราชทานสัญญาบัตร
  4. ↑ พระราชทานสัญญาบัตรขุนนาง
  5. ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งสมุหพระราชมณเฑียร
  6. ↑ 6.0 6.1 "พระราชทานยศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 29: 1020. 4 สิงหาคม 2455. สืบค้นเมื่อ 6 มีนาคม 2564. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  7. ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนและตั้งตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงวัง
  8. ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ ย้ายกรมศิลปากร
  9. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนกรม ตั้งกรม ตั้งพระองค์เจ้า แลตั้งเจ้าพระยา, เล่ม 30, 11 พฤศจิกายน 2456, หน้า 348-351
  10. ↑ ศิลปวัฒนธรรมไทย เล่มที่ ๔ วัดสำคัญกรุงรัตนโกสินทร์ (งานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ ๒๐๐ปี พ.ศ. ๒๕๒๕)
  11. ↑ http://www.globalgroup.in.th/encyclopedia_lanna.html
  12. ↑ ข้อมูลจาก : เวปเพจ ๖๐ปีในความทรงจำ พลเอกแป้ง มาลากุล ณ อยุธยา
  13. ↑ "พระราชทานยศพระตำรวจ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 30: 1725. 2 พฤศจิกายน 2456. สืบค้นเมื่อ 6 มีนาคม 2564. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  14. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานยศ, เล่ม ๓๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๙๓๔, ๒๙ ตุลาคม ๒๔๕๙
  15. ↑ ประกาศเลื่อนยศเสือป่า
  16. ↑ "พระราชทานสัญญาบัตรยศนายพลเสือป่า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 32: 507. 6 มิถุนายน 2458. สืบค้นเมื่อ 6 มีนาคม 2564. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  17. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2022-10-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๐๓๓, ๒๐ สิงหาคม ๑๓๐
  18. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2022-10-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๐ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๙๖๔, ๓๐ พฤศจิกายน ๒๔๕๖
  19. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๓๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๘๓๖, ๒๒ ตุลาคม ๒๔๕๙
  20. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๓๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๘๔๘, ๑๙ มกราคม ๒๔๖๑
  21. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศพระราชทานฐานันดรแห่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี เก็บถาวร 2022-10-23 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๑๙๒, ๒ ธันวาคม ๒๔๖๑
  22. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, รายพระนามและนามผู้รับพระราชทานตราวัลลภาภรณ์ เมื่อวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๒ และแถลงความชอบของผู้นั้นๆ เก็บถาวร 2022-10-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๘, ๖ เมษายน ๒๔๖๒
  23. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานตราวชิรมาลา, เล่ม ๒๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๑๘, ๔ มิถุนายน ๑๓๐
  24. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา เก็บถาวร 2022-06-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๓๑๘, ๒๕ มกราคม ๒๔๖๒
  25. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา, เล่ม ๓๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๕, ๑๐ เมษายน ๒๔๖๔
  26. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ส่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไปพระราชทาน เก็บถาวร 2022-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๔๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๔๕, ๒ พฤษภาคม ๒๔๖๙
  27. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ ฝ่ายหน้า และฝ่ายใน, เล่ม ๑๘ ตอนที่ ๔๖ หน้า ๘๗๕, ๑๖ กุมภาพันธ์ ๑๒๐
  28. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๓๒ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๖๐๗, ๒๓ มกราคม ๒๔๕๘
  29. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ฝ่ายหน้า เก็บถาวร 2022-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๔๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๑๒๗, ๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๖๙
  30. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ เก็บถาวร 2022-09-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๕๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๙๖๐, ๒๘ พฤศจิกายน ๒๔๘๑
  31. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญราชรุจิ เก็บถาวร 2022-10-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๗๑๓, ๙ กรกฎาคม ๑๓๐
  32. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญราชินี, เล่ม ๑๕ ตอนที่ ๒๖ หน้า ๒๘๓, ๒๕ กันยายน ๑๑๗
  33. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๑๙ ตอนที่ ๑๖ หน้า ๓๑๖, ๒๐ กรกฎาคม ๑๒๑
  34. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตตราต่างประเทศ, เล่ม ๒๒ ตอนที่ ๒๓ หน้า ๕๒๗, ๒๓ กรกฎาคม ๑๒๔
  35. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตตราเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๒๒ ตอนที่ ๓๑ หน้า ๖๗๐, ๒๙ ตุลาคม ๑๒๔
  36. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญต่างประเทศ, เล่ม ๓๔ ตอนที่ ๒๑ หน้า ๕๕๐, ๒๕ สิงหาคม ๑๒๖
บรรณานุกรม
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี_(หม่อมราชวงศ์ปุ้ม_มาลากุล)&oldid=10632551"