พระยาอภัยรณฤทธิ์ (จอมถวิล อมาตยกุล)

พระยาอภัยรณฤทธิ์ (จอมถวิล อมาตยกุล) เป็นบุตรของ พระยาธรรมสารนิติพิพิธภักดี (อธิบดีผู้พิพากษาศาลต่างประเทศ) กับคุณหญิงอิ่ม (ธิดา หลวงชาติสุรินทร) เกิดเมื่อวันที่ 19 ตุลาคม พ.ศ. 2396 มีพี่น้องร่วมบิดามารดา 6 ท่านซึ่งมีชื่อไพเราะคล้องจองกัน (แสนถนอม - จอมถวิล - ปิ่นอนงค์ - พงษ์ประวัติ - ถัดประคอง - รองจรูญ)

1) คุณหญิงแสนถนอม (หรือ ถนอม) สมรสกับ พระยาเพชรพิไชย (เจ้าหมื่นศรีสรรักษ์)

2) พระยาอภัยรณฤทธิ์ (จอมถวิล อมาตยกุล) สมรสกับคุณหญิงทรามสงวน (ราชเลขาธิการในสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง)

3) คุณหญิงปิ่นอนงค์ (หรือ อนงค์) สมรสกับ พระยาอภิรักษ์ราชอุทยาน (เจ้ากรมพระราชอุทยาน)

4) หลวงพิเทศพิไสย (พงษ์ประวัติ อมาตยกุล) ผู้ว่าราชการเมืองกระบี่ สมรสกับพระนมร่ำ บุนนาค (บุตรีของพระนมเทศ พระนมของพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี ในรัชกาลที่ ๕ นับเนื่องเป็นหลานของเจ้าจอมมารดาสำลี ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)

5) เจ้าจอมประคอง (ถัดประคอง อมาตยกุล) รับราชการเป็นเจ้าจอมในรัชกาลที่ 5 ในตำแหน่ง เจ้าจอมมโหรีคู่กับเจ้าจอมมารดาเหม อมาตยกุล

6) รองจรูญ อมาตยกุล (หรือ จรูญ) เป็นบุตรีคนเล็ก จึงมิได้ถวายตัวเข้ารับราชการ และมิได้ทำการสมรส

ตำแหน่งและบรรดาศักดิ์

ในรัชกาลที่ 5 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้เป็นมหาดเล็กรักษาพระองค์ และได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯเลื่อนบรรดาศักดิ์ให้ตามลำดับดังนี้

พ.ศ. 2416 เป็น หลวงสรจักรานุกิจ
พ.ศ. 2417 เป็น จมื่นราชามาตย์ (สังกัดกรมพระตำรวจหลวง) ปลัดกรมพระตำรวจในซ้าย
พ.ศ. 2429 เป็น พระพรหมบริรักษ์ เจ้ากรมพระตำรวจสนมทหารขวา^[1]
พ.ศ. 2431 ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ตติยจุลจอมเกล้า ^[2]
21 เมษายน พ.ศ. 2436 พระอินทรเทพบดีศรีสมุห เจ้ากรมพระตำรวจใหญ่ขวา ถือศักดินา ๒๐๐๐^[3]
18 ตุลาคม พ.ศ. 2437 เป็น พระยาอินทรเทพบดีศรีสมุห^[4]
3 ตุลาคม พ.ศ. 2439 โปรดเกล้าฯให้ดำรงตำแหน่งองคมนตรี^[5]
12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2442 พระยามหาเทพกระษัตริย์สมุห เจ้ากรมพระตำรวจในซ้าย ถือศักดินา ๒๐๐๐^[6]
2 มีนาคม พ.ศ. 2448 เป็น พระยาอภัยรณฤทธิ์ จางวางกรมพระตำรวจซ้าย ถือศักดินา ๓๐๐๐^[7]
พ.ศ. 2453 (รัชสมัยรัชกาลที่ 6) ได้ทรงโปรดเกล้าฯให้ดำรงตำแหน่ง องคมนตรี

คู่สมรสและบุตรธิดา

พระยาอภัยรณฤทธิ์ ได้สมรสกับลูกพี่ลูกน้องในสกุลอมาตยกุลคือ คุณหญิงทรามสงวน ^[8] (ราชเลขาธิการใน สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง) ซึ่งเป็นธิดา พระยากระสาปนกิจโกศล (ผู้ผลิตเหรียญกษาปณ์รายแรกของประเทศไทย) กับคุณหญิงพลอย ไกรฤกษ์ (ธิดา พระยาโชฎึกราชเศรษฐี) เมื่อปี พ.ศ. 2421 มีบุตรธิดาดังนี้

1) พระยาอภัยรณฤทธิ์ (เกษียร อมาตยกุล)

สมรสกับ คุณหญิงเผื่อน โชฎึกราชเศรษฐี ธิดา พระยาโชฎึกราชเศรษฐี (ฮวด โชติกะพุกนะ)

*เป็น ปู่-ย่า ของ สมภพ อมาตยกุล (อดีตรัฐมนตรีกระทรวงอุตสาหกรรม) และ พรรณสิรี อมาตยกุล (Country Manager 'IBM Thailand') ^[9]

2) พระยาวิชิตสรศาสตร์ (อำนวย อมาตยกุล)

สมรสกับ คุณหญิงพูน โชฎึกราชเศรษฐี ธิดาของ พระยาโชฎึกราชเศรษฐี (มิ้น เลาหเศรษฐี) กับคุณหญิงเพิ่ม โชฎึกราชเศรษฐี

*เป็น ปู่-ย่า ของ พล.ต.อ.พงษ์อมาตย์ อมาตยกุล (อดีตรองผู้บัญชาการตำรวจแห่งชาติ) และ สมฤดี อมาตยกุล (นายธนาคารซึ่งเป็นที่รู้จักกว้างขวาง)

3) พระยาอรรถกลยวทาวัต (กระแส อมาตยกุล)

สมรสกับ คุณหญิงเพ็ญ เทพหัสดิน ณ อยุธยา ซึ่งเป็นธิดา หลวงฤทธิเทพหัสดิน

*เป็นปู่-ย่า ของ ท.พ. ชนาธิป อมาตยกุล (อดีตนายกทันตแพทย์สภา และแพทย์ชื่อดังซึ่งมีผลงานมากมาย)

4) ท่านผู้หญิงนงเยาว์ (อมาตยกุล) มาลากุล ณ อยุธยา

สมรสกับ เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (โอรสใน พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าขจรจรัสวงษ์ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ กับ หม่อมทับ)

*เป็นปู่-ย่า ของ พล.อ. แป้ง มาลากุล ณ อยุธยา คุณหญิงทิพยวดี ปราโมช ณ อยุธยา และ ปีย์ มาลากุล ณ อยุธยา (บรรณาธิการบริหารนิตยสาร 'ดิฉัน')

5) พระยารักษาเทพ (เชาวน์ อมาตยกุล)

สมรสกับ คุณหญิงวลี อมาตยกุล ซึ่งเป็นธิดา พระยาภูบาลบันเทิง (เสนาบดีกระทรวงวัง) กับคุณหญิงตระกูล (ธิดาเจ้าเมืองปราจีนบุรี)

*เป็นปู่-ย่า ของ เศกรัฐ อมาตยกุล (ศิลปินค่ายแกรมมี่) และ อานันทเดชน์ อมาตยกุล (นักธุรกิจอสังหาริมทรัพย์ที่รู้จักกันทั่วไปในชื่อ 'โจ อมาตยกุล')

ถึงแก่อนิจกรรม

พระยาอภัยรณฤทธิ์ (จอมถวิล อมาตยกุล) ป่วยเป็นโรคหืดเรื้อรัง และได้ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 26 มกราคม พ.ศ. 2454 สิริอายุได้ 57 ปี ได้รับพระราชทานโกศโถรองศพเป็นเกียรติยศ โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว พร้อมด้วย สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯเสด็จพระราชดำเนินไปพระราชทานเพลิงด้วยพระองค์เอง ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิสรยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส