พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์ (5 เมษายน พ.ศ. 2357 - 22 ธันวาคม พ.ศ. 2415) มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้ากปิตถา ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน 5 แรม 1 ค่ำ ปีจอ .เบญจศก จุลศักราช 1176 ตรงกับวันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2357 เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยและเจ้าจอมมารดาอัมพา ทรงเป็นต้นราชสกุลกปิตถา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์
พระองค์เจ้ากปิตถา
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
ประสูติ	5 เมษายน พ.ศ. 2357
สิ้นพระชนม์	22 ธันวาคม พ.ศ. 2415
ราชวงศ์	จักรี
ราชสกุล	กปิตถา
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาอัมพา ในรัชกาลที่ 2

ในปี พ.ศ. 2394 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์ และโปรดเกล้าให้ทรงกำกับกรมพระอาลักษณ์

สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 5 เมื่ออาทิตย์ เดือนอ้าย แรม 7 ค่ำ ปีวอก จัตวาศก จุลศักราช 1234 ตรงกับวันที่ 22 ธันวาคม พ.ศ. 2415 พระชันษา 59 ปี

พระโอรส-พระธิดา

• หม่อมเจ้าหญิงนารีรัตน์ กปิตถา (ประสูติ พ.ศ. 2392 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 16 มกราคม พ.ศ. 2454 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2465)
• หม่อมเจ้าหญิงอุทุมพร กปิตถา
• หม่อมเจ้าชายวัฒนา กปิตถา หรือ หม่อมเจ้าชายพัฒนา (ประสูติ พ.ศ. 2396 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2454 พระราชทานเพลิง ณ วัดอินทราราม เมื่อวันที่ 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2455) มีธิดา คือ
  • หม่อมราชวงศ์หญิงจิ๋ว กปิตถา ซึ่งถวายตัวเป็นเจ้าจอมพระสนมในรัชกาลที่ 5
• หม่อมเจ้าชายไม่ปรากฏพระนาม
• หม่อมเจ้าหญิงไม่ปรากฏพระนาม (ประสูติเมื่อวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2401)
• หม่อมเจ้าหญิงเพ็ญจันทร์ กปิตถา (ประสูติ พ.ศ. 2405 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 29 เมษายน พ.ศ. 2473 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ)
• หม่อมเจ้าชายทัศนา กปิตถา
• หม่อมเจ้าหญิงลาวรรณ์ กปิตถา (พระราชทานเพลิง ณ วัดบรมนิวาส เมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2469)

พระเกียรติยศ

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

พระอิสริยยศ

• พระเจ้าลูกยาเธอพระองค์เจ้ากปิตถา (5 เมษายน พ.ศ. 2357 - 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367)
• พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้ากปิตถา (21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 - พ.ศ. 2394)
• พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์ (พ.ศ. 2394 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2394)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์ (1 ตุลาคม พ.ศ. 2394 - ปัจจุบัน)

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์

16. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)               8. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                       4. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช                             9. พระอัครชายา (หยก)                       2. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                                   10. ทอง ณ บางช้าง                       5. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี                             11. สมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารี                       1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์                                         6. พระยาอินทรอากร (อิน ไกรฤกษ์)                             3. เจ้าจอมมารดาอัมพา ในรัชกาลที่ 2

อ้างอิง

• ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-221-818-8
• บรรเจิด อินทุจันทร์ยง. ราชสกุลพระบรมราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : องค์การค้าของคุรุสภา, พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2539. หน้า หน้าที่. ISBN 974-005-650-8