วิกิพีเดีย:โครงการคำทับศัพท์
คำทับศัพท์ คือคำที่ถ่ายเสียงและ/หรือถ่ายรูปมาจากรูปคำในภาษาอื่น และนำมาเขียนในรูปแบบของภาษาไทย เพื่อให้คนที่ใช้ภาษาสามารถออกเสียงได้ถูกต้อง หรืออย่างน้อยใกล้เคียงกับภาษาเดิม ในวิกิพีเดียภาษาไทยใช้การทับศัพท์แบบถอดเสียงเป็นหลัก
โครงการนี้มีเป้าหมายให้ คำทับศัพท์จะต้อง เป็นคำที่ ทุกคนที่ใช้ภาษาไทย สามารถออกเสียงคำได้ใกล้เคียงและง่ายต่อการใช้ภาษา และคนที่ศึกษาสามารถออกเสียงได้ถูกต้องตามเสียงต้นฉบับ และเมื่อวางรูปแบบได้เหมาะสม จะช่วยหลีกเลี่ยงสงครามการแก้ไขที่อาจเกิดขึ้นไม่จบ
รายชื่อคำทับศัพท์ที่ใช้ในวิกิพีเดีย
แก้คำทับศัพท์ในวิกิพีเดีย ได้แบ่งตามตัวอักษร ซึ่งหากพบคำทับศัพท์ใดที่ไม่เห็นด้วย หรือต้องการให้พิจารณาใหม่ สามารถทำได้ด้วยการเพิ่มคำศัพท์ดังกล่าวไปในรายการคำศัพท์ที่กำลังพิจารณาด้านล่าง
คำทับศัพท์ในวิกิพีเดีย: A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
แนวคิด
แก้- จะทำอย่างไรให้คนอ่านทั่วไป ที่มีพื้นฐานเพียงภาษาไทย ออกเสียงได้ใกล้เคียง
- จะทำอย่างไรให้คนเขียนทั่วไป พอจะทับศัพท์ได้ ในคำที่ยังไม่มีบทความในวิกิพีเดียไทย เพราะหลักเกณฑ์ของสำนักงานราชบัณฑิตยสภา (ราชบัณฑิตยสถานเดิม) ก็ค่อนข้างช่วยสำหรับคำที่ไม่ได้นิยมอยู่แล้ว
- จะทำอย่างไรให้กลุ่มผู้เขียนที่รู้ภาษานั้น สามารถมีหลักในการสะกด แทนที่จะใช้ความนิยมส่วนบุคคล เพื่อหลีกเลี่ยงสงครามการแก้ไขที่อาจเกิดขึ้นได้ไม่จบ
- ในฐานะสารานุกรม จะทำอย่างไรให้ระบบที่จะใช้กันเป็นที่ยอมรับทางวิชาการ ระบบของสำนักงานราชบัณฑิตยสภาถึงจะไม่มีการใช้มาก แต่ก็มาจากหน่วยงานที่เป็นที่ยอมรับในการใช้ภาษาไทย
ปัญหาปัจจุบัน
แก้- สงครามการแก้ไข เนื่องจากการต้องการสะกดชื่อไม่เหมือนกัน
- มีบทความซ้ำกันเกิดขึ้น ในการสะกดชื่อที่ต่างกัน
ในปัจจุบัน บทความในวิกิพีเดียไทยส่วนใหญ่ใช้หลักการทับศัพท์ตามระบบของสำนักงานราชบัณฑิตยสภา ซึ่งมีปัญหาจากที่ผ่านมาหลายอย่างที่มีการแจ้งจากผู้เขียนและผู้ใช้งาน เช่น
คำถามปัจจุบัน
แก้การยึดหลักเกณฑ์ของสำนักงานราชบัณฑิตยสภา
แก้ตัวอย่างคำที่สำนักงานราชบัณฑิตยสภาใช้ไม่เหมือนกัน เช่น ชื่อดินแดน Martinique ภาคผนวกท้ายหนังสือ หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาฝรั่งเศส ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (พ.ศ. 2555) ทับศัพท์ว่า "มาร์ตีนิก" ในขณะที่ ประกาศสำนักงานราชบัณฑิตยสภา เรื่อง กำหนดชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง (พ.ศ. 2565) ทับศัพท์ว่า "มาร์ตีนีก"
ความนิยม และใช้เซนส์
แก้การทับศัพท์มักจะได้คำตอบว่าใช้เพราะว่านิยม หรือบางคนก็ว่าใช้เซนส์เอา ซึ่งสองอย่างนี้ควรจะมีสิ่งที่เป็นรูปธรรมในการอ้างอิง
ทับศัพท์ตามภาษาเดิม หรือตามภาษาอังกฤษ
แก้หลายบทความมีปัญหาของคำที่มาทับศัพท์ว่าจะใช้เสียงอ่านของภาษาเดิม หรือเสียงอ่านของภาษาอังกฤษเป็นหลัก
การอ่าน
แก้คำทับศัพท์จากภาษาอื่นที่แสดงด้วยอักษรไทยจะแสดงเสียงคำอ่านใกล้เคียงกับต้นฉบับมากที่สุด อาจมีการใช้เครื่องหมายทัณฑฆาตกำกับอักษรบางตัวเพื่อให้ยังคงในรูปของคำไทยที่สามารถอ่านได้ง่าย โดยจะแตกต่างกับคำไทยที่อักษรที่มีทัณฑฆาตกำกับอยู่จะไม่ออกเสียง นอกจากนี้เสียงอักษรที่ไม่มีในภาษาไทย เช่น [ð] และ [θ] (แทนด้วยอักษร th ในภาษาอังกฤษ) หรือ [v] จะเขียนแทนด้วยอักษรไทยที่มีเสียงใกล้เคียงแทน หรือเสียง [r] และ [l] ในภาษาอังกฤษที่ใกล้เคียงกับภาษาไทย จะเขียนแทนด้วย ร และ ล ที่มีเสียงใกล้เคียงแทน เช่น อีเมล (อ่านคล้าย [อี-เมว] ไม่ใช่ [อี-เมน])
สำหรับคำที่ใช้ในไทยมานานจะเขียนเป็นคำไทย และตามด้วยวงเล็บของคำอ่านตามหลัง เช่น เกอิชา (เกฉะ) สำหรับในภาษาญี่ปุ่นจะมีโรมาจิกำกับ เช่นเดียวกับภาษาจีนจะมีพินอินกำกับ
การเขียน
แก้การเขียนคำทับศัพท์ในวิกิพีเดียภาษาไทยจะใช้การถอดเสียงเป็นหลัก โดยหลักการในหลายภาษาจะใช้ตามที่ปรากฏไว้ตามระบบของสำนักงานราชบัณฑิตยสภา ได้แก่ เกาหลี จีน ญี่ปุ่น ฝรั่งเศส พม่า มลายู เยอรมัน รัสเซีย เวียดนาม สเปน อังกฤษ อาหรับ อิตาลี อินโดนีเซีย และฮินดี
ข้อควรระวัง
แก้- ภาษาที่มีหน่วยเสียงวรรณยุกต์ เช่น ภาษาไทย ภาษาจีน ภาษาลาว ภาษาเวียดนาม จะแตกต่างกับภาษาที่มีทำนองเสียงเปลี่ยนตามรูปประโยคเช่นในภาษาอังกฤษ
- ภาษาที่มีเสียงสั้นยาวคู่กัน เช่น ภาษาไทย ภาษาญี่ปุ่น จะแตกต่างกับภาษาอื่น ๆ ที่จะไม่มีเสียงยาวคู่กันทุกเสียง
- คำบางคำเมื่ออ่านโดยผู้ใช้ภาษาอื่น อาจเพี้ยนจากต้นฉบับได้ เช่น "สาเก" (คนที่ใช้ภาษาอังกฤษเป็นหลักมักจะอ่านเพี้ยนเป็น "สากี")
- สำหรับคำที่ใช้ในไทยมานานจะเขียนเป็นคำไทย และตามด้วยวงเล็บของคำอ่านหรือสัทอักษร เช่น Harvard เขียนว่า "ฮาร์วาร์ด (ฮาร์เวิร์ด)" เป็นต้น แต่ถ้ามีการเพี้ยนจากต้นฉบับมากให้ใช้เสียงต้นฉบับเป็นหลัก เช่น Michelangelo ทับศัพท์ว่า "มีเกลันเจโล" เป็นต้น
- การแยกพยางค์ของแต่ละภาษาแตกต่างกัน ควรระวังโดยอ้างอิงภาษาต้นฉบับ เช่น haze ในภาษาอังกฤษอ่านว่า "เฮซ" หมายถึง หมอกควัน ในขณะที่ haze ในภาษาญี่ปุ่นอ่านว่า "ฮะเซะ"; หรือ rain ในภาษาอังกฤษอ่านว่า "เรน" ส่วน rain ในภาษาญี่ปุ่นอ่านว่า "ระอิน" เป็นต้น
หลักการทับศัพท์
แก้- ทับศัพท์โดยใช้เสียงอ่านของคำเป็นหลัก
- การทับศัพท์ให้ถอดอักษรในภาษาเดิม พอควรแก่การแสดงที่มาของรูปศัพท์ และให้เขียนในรูปที่อ่านได้สะดวกในภาษาไทย
- คำทับศัพท์ที่ใช้กันมานานจนถือเป็นภาษาไทย และปรากฏใน พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (ฉบับล่าสุดคือฉบับ พ.ศ. 2554) ให้ใช้ต่อไปตามเดิม เช่น shirt ทับศัพท์ว่า "เชิ้ต"; consul ทับศัพท์ว่า "กงสุล" เป็นต้น
- คำวิสามานยนามที่ใช้กันมานานแล้ว อาจใช้ต่อไปตามเดิม เช่น Louis ทับศัพท์ว่า "หลุยส์"; Cologne ทับศัพท์ว่า "โคโลญ" เป็นต้น
การทับศัพท์ชื่อ
แก้หลักการทับศัพท์ชื่อ เรียงตามขั้นตอนต่อไปนี้
- ยึดราชบัณฑิตเป็นหลัก ถ้าได้มีการบัญญัติไว้
- ถ้าราชบัณฑิตไม่ได้บัญญัติไว้ ให้ใช้คำที่คุ้นเคย ถ้าคำนั้นไม่ผิดจากคำเดิม
- ถ้าไม่มีคำที่คุ้น ให้ถอดเสียงอ่านจากภาษาเดิม โดยอาศัยหลักเกณฑ์การทับศัพท์ของราชบัณฑิตยสถานและสำนักงานราชบัณฑิตยสภา
- ถ้าไม่มีหลักออกเสียงเดิม ให้ว่าไปตามเสียง โดยอาศัยอักขรวิธีของไทย
- ถ้าอ่านภาษาเดิมไม่ออก ให้อ่านจากภาษาอังกฤษหรือภาษาไหนก็ได้ที่ใกล้เคียง หรือให้คงอักษรเดิมไว้ก่อน
ตัวอย่าง
แก้- ตัวอย่างคำที่ใช้ภาษาเดิมแทนที่คำนิยมคือ Michelangelo ในภาษาอิตาลีอ่านว่า "มีเกลันเจโล" แต่มักจะอ่านเพี้ยนเป็น "ไมเคิล แองเจโล" เป็นต้น
ตัวอย่างคำ
ศัพท์ (ภาษา) | ราชฯ (1) | คำนิยม (2) | เสียงเดิม (3, 4) | เสียงอังกฤษ (5) | คำในวิกิตอนนี้ |
---|---|---|---|---|---|
Roma (อิตาลี) / Rome (อังกฤษ) | โรมา, โรม[1] | โรม | โรมา | โรม | โรม |
Torino (อิตาลี) / Turin (อังกฤษ) | ตอรีโน, ตูริน[1] | ตูริน | โตรีโน | ทิวริน/เทียวริน | ตูริน |
Nürnberg (เยอรมัน) / Nuremberg (อังกฤษ) | - | นูเรมเบิร์ก | เนือร์นแบร์ค | นิวเริมเบิร์ก/เนียวเริมเบิร์ก | เนือร์นแบร์ค |
Michelangelo (อิตาลี) | - | ไมเคิล แองเจโล | มีเกลันเจโล | ไมเคอแลนเจอโล | มีเกลันเจโล |
Vincent Willem van Gogh (ดัตช์) | - | วินเซ้นต์ แวน โก๊ะ | ฟินเซนต์ ฟัน โคค | วินเซนต์ แวน กอฟ/กอก/กอค/โก | ฟินเซนต์ ฟัน โคค |
Serie A (อิตาลี) | - | ซีรีส์ เอ (ไม้เอก) | แซรีเย อา | เซียรี เอ | เซเรียอา |
弁当 / bentō (ญี่ปุ่น) | - | เบนโตะ | เบ็นโต | เบนโต | เบ็นโต |
ラーメン / rāmen (ญี่ปุ่น) | - | ราเมน | ราเม็ง | ราเมิน | ราเม็ง |
北海道 / Hokkaidō (ญี่ปุ่น) | ฮกไกโด[2] | ฮอกไกโด | ฮอไคโด/ฮาไคโด/โฮไคโด | ฮกไกโด | |
San Francisco (อังกฤษ) | แซนแฟรนซิสโก[3] | ซานฟรานซิสโก | แซนแฟรนซิสโก | ซานฟรานซิสโก | |
Indiana (อังกฤษ) | อินดีแอนา[1] | อินเดียน่า | อินดีแอนา | อินดีแอนา | |
Illinois (อังกฤษ) | อิลลินอย[1] | อิลลินอยส์ | อิลลินอย/อิลเลอนอย | อิลลินอย | |
gasohol (อังกฤษ) | แกโซฮอล[1] | แก๊สโซฮอล์ | แกเซอฮอล/แกเซอฮาล | แก๊สโซฮอล์ | |
Chevrolet (อังกฤษ) | - | เชฟโรเลต | เชฟเรอเล | เชฟโรเลต | |
David Beckham (อังกฤษ) | - | เดวิด เบ็คแฮม | เดวิด เบกเคิม/เบกคัม | เดวิด เบคแคม | |
Rockefeller (อังกฤษ) | - | ร็อกกี้เฟลเลอร์ | ร็อกเกอเฟลเลอร์ | ? | |
rock (อังกฤษ) | ร็อก | ร็อค | ร็อก/ร็อค | ร็อก |
การสะกดคำทับศัพท์
แก้การสะกดคำทับศัพท์เน้นตามเสียงอ่านของคำไม่เน้นตามตัวอักษร เช่น
ยกเว้น
- คำยืมจากภาษาอื่นที่ปรากฏในพจนานุกรมภาษาไทย ให้ถือว่าคำนั้นเป็นคำไทยและเขียนตามรูปในพจนานุกรม ถึงแม้จะเพี้ยนจากเสียงอ่านในภาษาเดิมบ้างก็ตาม เช่น
- ชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง รวมถึงคำที่มีส่วนประกอบของชื่อนี้ในส่วนของคำ ให้ทับศัพท์ตาม ประกาศสำนักงานราชบัณฑิตยสภา เรื่อง กำหนดชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง ถึงแม้ว่าบางคำจะทับศัพท์ผิดจากเสียงอ่านในภาษาเดิมหรือไม่ตรงตามหลักเกณฑ์การทับศัพท์ของสำนักงานราชบัณฑิตยสภาเองก็ตาม เช่น
- Port-au-Prince [ปอโรแพร็งส์] เขียน "ปอร์โตแปรงซ์"
- رَأْس ٱلْخَيْمَة / Raʾs al-Ḫaimah [เราะอ์ซุลค็อยมะฮ์] เขียน "เราะซุลคัยมะฮ์"
- ชื่อถ้าเป็นชื่อเฉพาะของชื่อบริษัท ชื่อหนังสือ ให้เขียนตามต้นฉบับที่จดทะเบียน ถึงแม้ว่าบางคำจะทับศัพท์ผิดจากคำอ่านก็ตาม
- Chevrolet [เชฟเรอเล] เขียน "เชฟโรเลต" ตามชื่อบริษัทที่จดทะเบียน
คำที่นิยมใช้
แก้- คำศัพท์บางคำ ถ้ามีการนิยมใช้มากกว่าศัพท์ที่ปรากฏในศัพท์บัญญัติ ให้ใช้คำนิยมแทน เช่น
- gasohol ให้ใช้ "แก๊สโซฮอล์" แทนที่ศัพท์บัญญัติ "แกโซฮอล"
- สำหรับคำที่นิยมใช้แต่ผิดไปจากเดิม ให้ใช้คำที่ถูกต้อง เช่น
- Michelangelo ให้ใช้ "มีเกลันเจโล" (ชื่ออ่านตามภาษาอิตาลี) แทนที่ "ไมเคิล แองเจลโล" ที่ใช้กันจนนิยม
- 弁当 / bentō ให้ใช้ "เบ็นโต" แทนที่ "เบ็นโตะ" ที่นิยมใช้กัน
- สำหรับคำที่นิยมใช้และมีใช้กันมานาน และมีปรากฏในเอกสารสำคัญในทางประวัติศาสตร์ ให้ใช้คำเดิม ถึงแม้ว่าจะอ่านผิดไปจากเสียงเดิม โดยในบทความนั้นให้เขียนคำอ่านในภาษาต้นทางกำกับไว้ เช่น
- Harvard University ให้ใช้ "มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด" ([ฮาร์เวิร์ด-])
การใช้วรรณยุกต์
แก้การทับศัพท์จะไม่ใช้วรรณยุกต์ นอกเหนือจากว่าการไม่ใส่วรรณยุกต์ทำให้คำอ่านสับสน เช่น coma ใช้ "โคม่า" แทนที่ "โคมา" เป็นต้น
ยกเว้นภาษาในกลุ่มภาษาไท เช่น ไทย ลาว ผู้ไท (ภูไท) ไทใหญ่ และภาษาท้องถิ่นต่าง ๆ ในไทย, ภาษาจีนและภาษาถิ่นของจีน, ภาษาเวียดนาม และบางภาษาในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน ใช้วรรณยุกต์หรือการเน้นระดับเสียงตามเสียงอ่าน
การเว้นวรรค
แก้คำศัพท์ในภาษาอังกฤษและภาษาอื่น ๆ มักเขียนแยกกันทุกคำ ในขณะที่คำไทยเขียนติดกันและเว้นวรรคเมื่อจบประโยคหรือเพื่อให้อ่านได้สะดวกขึ้น ในการทับศัพท์ถ้าเป็นคำเดียวให้เขียนติดกันหมด เช่น
- Mexico City เขียน "เม็กซิโกซิตี"
- Bandar Seri Begawan เขียน "บันดาร์เซอรีเบอกาวัน"
ยกเว้นคำที่แสดงถึงชื่อบริษัทและชื่อสินค้า ให้เขียนเว้นวรรคเพื่อแสดงถึงชื่อผลิตภัณฑ์นั้น เช่น
- Adobe Photoshop เขียน "อะโดบี โฟโตชอป"
- Honda Accord เขียน "ฮอนด้า แอคคอร์ด"
ดูเพิ่ม
แก้- การถอดเสียงภาษาเกาหลี จีน ญี่ปุ่น ฝรั่งเศส พม่า มลายู เยอรมัน รัสเซีย เวียดนาม สเปน อังกฤษ อาหรับ อิตาลี อินโดนีเซีย และฮินดี
- วิกิพีเดีย:ภาษาญี่ปุ่น และหน้าพูดคุย
- พินอิน โรมาจิ และการถอดอักษรเกาหลีเป็นอักษรโรมัน
- เกร็ดการเขียนคำทับศัพท์เป็นภาษาไทย
- ทิงลิช
- วิกิพีเดีย:คำทับศัพท์ที่ใช้ในวิกิพีเดีย
แหล่งข้อมูลจากวิกิพีเดียภาษาอังกฤษ
แก้หมายเหตุ
แก้- ↑ อย่างไรก็ตาม เสียง /k/ ในภาษาอังกฤษ เมื่ออยู่ในตำแหน่งท้ายพยางค์อาจออกเสียงแบบพ่นลมมาก (พอเทียบได้กับ ค) หรือออกเสียงแบบพ่นลมน้อยหรือไม่พ่นลม (พอเทียบได้กับ ก) ก็ได้
- ↑ แต่ก็ไม่เป็นเช่นนี้เสมอไป ในบางครั้งตัวสะกดตามหลักเกณฑ์การทับศัพท์อาจตรงกับตัวสะกดตามความนิยมก็ได้ เช่น ยามาโตะ, อิบารากิ, เก็น โฮชิโนะ เป็นต้น
อ้างอิง
แก้- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 "ประกาศสำนักงานราชบัณฑิตยสภา เรื่อง กำหนดชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 139 (พิเศษ 205 ง). 1 กันยายน 2565.
- ↑ ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรมชื่อภูมิศาสตร์สากล เล่ม 1 (อักษร A-L) ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2549.
- ↑ ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรมชื่อภูมิศาสตร์สากล เล่ม 2 (อักษร M-Z) ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2550.