ทางรถไฟสายเหนือ

ทางรถไฟสายเหนือ หรือ ทางรถไฟสายชุมทางบ้านภาชี–เชียงใหม่ เป็นเส้นทางรถไฟสายหนึ่งในประเทศไทย แยกออกจากทางรถไฟสายตะวันออกเฉียงเหนือที่สถานีรถไฟชุมทางบ้านภาชี ผ่านหลายจังหวัดในภาคกลางและภาคเหนือ และสิ้นสุดปลายทางที่สถานีรถไฟเชียงใหม่ รวมระยะทาง 751 กิโลเมตร (นับตั้งแต่สถานีรถไฟกรุงเทพ) และที่สถานีรถไฟชุมทางบ้านดารา จังหวัดอุตรดิตถ์ จะมีทางแยกไปยังสถานีรถไฟสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย รวมระยะทาง 457 กิโลเมตร (นับตั้งแต่สถานีรถไฟกรุงเทพ)

ทางรถไฟสายเหนือ
จากซ้ายไปขวา บนลงล่าง: สถานีรถไฟเชียงใหม่ อุโมงค์ขุนตาน รถด่วนพิเศษอุตราวิถี สถานีรถไฟพิษณุโลก
ข้อมูลทั่วไป
ชื่ออื่น	ทางรถไฟสายชุมทางบ้านภาชี–เชียงใหม่
สถานะ	เปิดให้บริการ / โครงการส่วนต่อขยาย
เจ้าของ	การรถไฟแห่งประเทศไทย
ปลายทาง	ชุมทางบ้านภาชี เชียงใหม่ -สวรรคโลก
การดำเนินงาน
รูปแบบ	รถไฟระหว่างเมือง
ระบบ	รถไฟทางไกล ของการรถไฟแห่งประเทศไทย
ผู้ดำเนินงาน	การรถไฟแห่งประเทศไทย และบริษัทเอกชนในส่วน ของสถานีขนถ่ายสินค้า
ศูนย์ซ่อมบำรุง	โรงรถจักรดีเซลอุตรดิตถ์ โรงรถจักรดีเซลลำปาง โรงรถจักรดีเซลปากน้ำโพ
ผู้โดยสาร	1,359,405 คน (2565)
ข้อมูลทางเทคนิค
ระยะทาง	751.42 กม. (466.91 ไมล์)
จำนวนทางวิ่ง	1
รางกว้าง	ราง 1 เมตร ทางเดี่ยว (ระหว่างโครงการก่อสร้างทางคู่)
ความเร็ว	สูงสุด 120 กิโลเมตรต่อชั่วโมง
แผนที่เส้นทาง km 0.00 กรุงเทพ (หัวลำโพง) สายตะวันออก  ชุมทางฉะเชิงเทรา  2.17 ยมราช 3.29 จิตรลดา โรงพยาบาลรามาธิบดี 4.80 สามเสน 6.73 ประดิพัทธ์ 7.470 ชุมทางบางซื่อ บางซื่อ กรุงเทพอภิวัฒน์ สายใต้ ไป ชุมทางตลิ่งชัน สายสีแดงอ่อน ไป ตลิ่งชัน 11.01 จตุจักร 12.50 วัดเสมียนนารี 13.30 บางเขน 14.81 ทุ่งสองห้อง 17.57 หลักสี่ 19.47 การเคหะ 21.69 ตลาดใหม่ดอนเมือง ทางยกระดับ สายสีแดงเข้ม 22.21 ดอนเมือง หลักหก 29.75 รังสิต 33.84 คลองหนึ่ง 37.47 เชียงราก 40.19 มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 44.12 นวนคร 46.01 เชียงรากน้อย 51.88 คลองพุทรา 58.00 บางปะอิน 62.75 บ้านโพ 71.08 อยุธยา 74.69 บ้านม้า 78.98 มาบพระจันทร์ 82.31 บ้านดอนกลาง 85.44 พระแก้ว 89.95 ชุมทางบ้านภาชี สายตะวันออกเฉียงเหนือ  ชุมทางแก่งคอย  93.85 ดอนหญ้านาง 96.44 หนองวิวัฒน์ 99.16 บ้านปลักแรด 102.73 ท่าเรือ ทางรถไฟสายพระพุทธบาท 108.78 บ้านหมอ 116.56 หนองโดน 121.2 บ้านกลับ บ้านกลับ – โคกกระเทียม บ้านกลับ – โคกกระเทียม ลพบุรี 1 ลพบุรี 2 127.44 บ้านป่าหวาย 132.81 ลพบุรี 137.51 ท่าแค 144.23 โคกกระเทียม 150.08 หนองเต่า ทางรถไฟสายหนองเต่า–เขาทับควาย 154.93 หนองทรายขาว 161.22 บ้านหมี่ 165.94 ห้วยแก้ว 170.33 ไผ่ใหญ่ 172.90 โรงเรียนจันเสน 173.68 จันเสน 176.63 บ้านกกกว้าว 180.20 ช่องแค 187.137 ทะเลหว้า 188.65 โพนทอง 193.02 บ้านตาลี 198.80 ดงมะกุ 204.06 หัวหวาย 211.44 หนองโพ 217.22 หัวงิ้ว 221.77 บ้านหนองหมู -2547 224.81 เนินมะกอก 231.35 ทุ่งน้ำซึม -ไม่ทราบแน่ชัด 235.49 เขาทอง 239.97 อ่างหิน -2546 สายตะวันออกเฉียงเหนือ  หนองคาย  สายตะวันออกเฉียงเหนือ  นครพนม  บ้านไผ่ 220.30 ชัยภูมิ 211.10 บ้านเขว้า 181.20 ชุมทางกุดน้ำใส 180.83 คลองสระแก้ว 113.30 บ้านจัดสรร 105.90 บ้านวังไผ่ 98.575 บรรจุและแยกสินค้ากล่อง บ้านพุเตย 98.075 บ้านพุเตย 55.500 ไพศาลี 35.00 บรรจุและแยกสินค้ากล่อง ท่าตะโก 34.50 ท่าตะโก ไป บ้านไผ่ 245.78 นครสวรรค์ 250.56 ปากน้ำโพ ไป ตาก 0.75 แม่น้ำน่าน 3.600 บึงเสนาท 10.36 บ้านมะเกลือ 15.75 มหาโพธิ 23.20 เก้าเลี้ยว 30.18 บางตาหงาย 38.07 เจริญผล 49.25 ตาขีด 55.80 ป่าพุทรา 64.00 ยางสูง 69.53 วังแขม 74.22 วังยาง 78.70 ท่ามะเขือ 87.75 วังบัว 94.95 คณฑี 104.35 เทพนคร 113.35 กำแพงเพชร 120.63 หนองปลิง 134.65 ลานดอกไม้ 147.35 โกสัมพี 157.05 วังเจ้า 168.08 วังหิน 172.86 แม่น้ำปิง 175.15 หนองบัวใต้ 181.143 ตาก 196.90 อุโมงค์ดอยรวก (15,500 ม.) 214.575 ด่านแม่ละเมา 219.35 อุโมงค์แม่ละเมา แห่งที่ 1 (1,420 ม.) 221.22 อุโมงค์แม่ละเมา แห่งที่ 2 (756 ม.) 221.22 ดอยพะวอ (12,000 ม.) 235.96 แม่ปะ 245.31 แม่สอด 250.10 ด่านแม่สอด 257.15 บึงบอระเพ็ด 263.58 ทับกฤช 270.87 คลองปลากด 280.29 ชุมแสง 290.24 วังกร่าง 297.03 บางมูลนาก 303.50 หอไกร 309.87 ดงตะขบ 319.00 ตะพานหิน 324.91 ห้วยเกตุ 332.60 หัวดง 339.36 วังกรด 346.79 พิจิตร 354.26 ท่าฬ่อ 362.22 บางกระทุ่ม 366.21 แม่เทียบ 375.31 บ้านใหม่ 381.87 บึงพระ 389.28 พิษณุโลก 393.75 บ้านเต็งหนาม 400.00 บ้านตูม 405.31 แควน้อย 414.50 พรหมพิราม 423.20 หนองตม 432.75 บ้านบุ่ง 437.41 บ้านโคน 447.55 พิชัย แม่น้ำน่าน 453.98 ไร่อ้อย 458.31 ชุมทางบ้านดารา ทางรถไฟสายสวรรคโลก 461.80 ท่าสัก 469.86 ตรอน 476.82 วังกะพี้ 485.17 อุตรดิตถ์ 487.52 ศิลาอาสน์ 489.35 ท่าเสา 494.35 น้ำริด ~2540-2549 497.56 บ้านด่าน 509.36 ปางต้นผึ้ง 513.72 อุโมงค์ปางตูบขอบ (120.09 ม.) 516.41 อุโมงค์เขาพลึง (362.44 ม.) 517.02 ขาพลึง 521.48 ห้วยไร่ 525.30 ไร่เกล็ดดาว 528.22 แม่พวก 855.45 บรรจุและแยกสินค้ากล่อง เชียงของ 853.35 เชียงของ 839.20 ศรีดอนชัย 806.15 บ้านเกี๋ยง 816.60 อุโมงค์ดอยหลวง (3600.00 ม.) เชียงแสน 7.500 กม โชคชัย ไป เชียงแสน 807.40 ชุมทางบ้านป่าซาง 796.43 เวียงเชียงรุ้ง 785.50 ทุ่งก่อ 771.80 เชียงราย 756.00 สันป่าเหียง 743.03 โป่งเกลือ 732.72 ป่าแงะ 724.50 ป่าแดด 709.90 บ้านใหม่ 689.80 บ้านร้อง 686.80 ดงเจน 683.60 พะเยา 677.60 บ้านโทกหวาก 670.70 มหาวิทยาลัยพะเยา 663.40 อุโมงค์แม่กา (2825.00 ม.) 642.30 ปงเตา 636.98 งาว 617.93 แม่ตีบ 609.05 อุโมงค์อ.สอง (6375.00 ม.) 606.20 อุโมงค์อ.สอง (1125.00 ม.) 590.90 สอง 584.20 หนองเสี้ยว 560.60 แพร่ 547.75 สูงเม่น ทางรถไฟสายเด่นชัย–เชียงราย–เชียงของ 533.94 เด่นชัย 538.43 ปากปาน 546.94 แก่งหลวง 554.42 ห้วยแม่ต้า 563.86 บ้านปิน 574.04 อุโมงค์ห้วยแม่ลาน (130.20 ม.) 574.20 ห้วยแม่ลาน -2524 578.46 ผาคัน 581.22 ผาคอ 591.07 ปางป๋วย 600.33 แม่จาง 609.16 แม่เมาะ 614.87 ห้วยรากไม้ 622.22 ศาลาผาลาด 628.45 แม่ทะ 637.41 หนองวัวเฒ่า 642.29 นครลำปาง 647.12 บ่อแฮ้ว ~2535-2545 654.85 ห้างฉัตร 660.98 ปางม่วง 665.09 ห้วยเรียน 671.80 แม่ตานน้อย 675.00 ปางหัวพง -ก่อน 2469 679.00 ปางยาง -ก่อน 2469 681.57 อุโมงค์ขุนตาน (1352.10 ม.) 683.14 ขุนตาน 691.89 ทาชมภู 700.68 ศาลาแม่ทา 707.00 ห้วยเกี๋ยง -2509 713.01 หนองหล่ม 723.59 ดอยติ -2523 729.21 ลำพูน 734.64 ป่าเส้า 742.78 สารภี 751.42 เชียงใหม่

ประวัติทางรถไฟสายเหนือ

ลำดับ	ช่วงสถานี	ระยะทาง (กิโลมตร)	เริ่มเดินรถ
1	ชุมทางบ้านภาชี–ลพบุรี	43	1 เมษายน พ.ศ. 2444
2	ลพบุรี–ปากน้ำโพ	117	31 ตุลาคม พ.ศ. 2448
3	ปากน้ำโพ–พิษณุโลก	139	24 มกราคม พ.ศ. 2450
4	พิษณุโลก–ชุมทางบ้านดารา	69	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2451
5	ชุมทางบ้านดารา–ปางต้นผึ้ง	51	15 สิงหาคม พ.ศ. 2452
6	ปางต้นผึ้ง–แม่พวก	19	1 มิถุนายน พ.ศ. 2454
7	แม่พวก–ปากปาน	10	15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455
8	ปากปาน–ห้วยแม่ต้า	13	1 พฤษภาคม พ.ศ. 2456
9	ห้วยแม่ต้า–บ้านปิน	13	15 มิถุนายน พ.ศ. 2457
10	บ้านปิน–ผาคอ	17	1 พฤษภาคม พ.ศ. 2458
11	ผาคอ–แม่จาง	19	15 ธันวาคม พ.ศ. 2458
12	แม่จาง–นครลำปาง	42	1 เมษายน พ.ศ. 2459
13	นครลำปาง–ปางหัวพง	33	20 ธันวาคม พ.ศ. 2459
14	ปางหัวพง–ปางยาง	4	1 กรกฎาคม พ.ศ. 2461
15	ปางยาง–อุโมงค์ขุนตาน–เชียงใหม่	72	1 มกราคม พ.ศ. 2464
ค่าก่อสร้างทั้งหมด 46,817,492 บาท

รถไฟทางคู่

เนื่องจากมีขบวนรถไฟสายเหนือและสายตะวันออกเฉียงเหนือจำนวนมาก ทำให้รถไฟหลายขบวนต้องหลีกกัน ก่อให้เกิดความล่าช้า กรมรถไฟหลวงจึงสร้างทางรถไฟใหม่ข้าง ๆ ทางเดิม และเปิดเดินรถไฟทางคู่ได้เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2485

พื้นที่ที่เส้นทางผ่าน

เขต / อำเภอ	จังหวัด
กรุงเทพ-เชียงใหม่
ปทุมวัน / ดุสิต / ราชเทวี / พญาไท / จตุจักร / หลักสี่ / ดอนเมือง	กรุงเทพมหานคร
ธัญบุรี / คลองหลวง	ปทุมธานี
บางปะอิน / พระนครศรีอยุธยา / อุทัย / ภาชี / ท่าเรือ	พระนครศรีอยุธยา
บ้านหมอ / หนองโดน	สระบุรี
เมืองลพบุรี / บ้านหมี่	ลพบุรี
ตาคลี / พยุหะคีรี / เมืองนครสวรรค์ / ชุมแสง	นครสวรรค์
บางมูลนาก / ตะพานหิน / เมืองพิจิตร	พิจิตร
บางกระทุ่ม / เมืองพิษณุโลก / พรหมพิราม	พิษณุโลก
พิชัย / ตรอน / เมืองอุตรดิตถ์	อุตรดิตถ์
เด่นชัย / ลอง	แพร่
แม่เมาะ / แม่ทะ / เมืองลำปาง / ห้างฉัตร	ลำปาง
แม่ทา / เมืองลำพูน	ลำพูน
สารภี / เมืองเชียงใหม่	เชียงใหม่
ชุมทางบ้านดารา - สวรรคโลก
ศรีนคร / สวรรคโลก	สุโขทัย
ชุมทางเด่นชัย - เชียงของ
เด่นชัย / สูงเม่น / เมืองแพร่ / สอง	แพร่
งาว	ลำปาง
เมืองพะเยา / ภูกามยาว	พะเยา
ป่าแดด / เมืองเชียงราย / เวียงชัย / เวียงเชียงรุ้ง / เชียงของ	เชียงราย
ชุมทางบ้านป่าซาง - เชียงแสน
เวียงเชียงรุ้ง / ดอยหลวง / เชียงแสน	เชียงราย

โครงสร้างพื้นฐาน

สถานีรถไฟ

บทความหลัก: รายชื่อสถานีรถไฟ สายเหนือ

สะพาน

อ้างอิง:

• สะพานปรมินทร์ ความยาว 262.36 เมตร
• สะพานคอมโพสิต ความยาว 90 เมตร
• สะพานสามหอ ความยาว 120 เมตร
• สะพานสองหอ ความยาว 120 เมตร
• สะพานทาชมภู (สะพานขาว) ความยาว 80 เมตร

อุโมงค์

ชื่ออุโมงค์	กิโลเมตรที่	ความยาว (เมตร)	รูปภาพ
อุโมงค์ปางตูบขอบ	513 (ปางต้นผึ้ง–เขาพลึง)	120.09
อุโมงค์เขาพลึง	516 (ปางต้นผึ้ง–เขาพลึง)	362.44
อุโมงค์ห้วยแม่ลาน	574 (บ้านปิน–ผาคัน)	130.20
อุโมงค์ขุนตาน	681–682 (แม่ตานน้อย–ขุนตาน)	1,362.10

โครงการในอนาคต

ในอนาคต จะมีการพัฒนาทางรถไฟจากทางเดี่ยวเป็นแบบทางคู่ ซึ่งจะก่อสร้างเป็นช่วง ๆ ดังนี้

• บ้านกลับ-ท่าวุ้ง-ชุมทางโคกกระเทียม เป็นทางรถไฟเส้นทางใหม่แบบยกระดับ เพื่อเลี่ยงพระปรางค์สามยอด) (อยู่ระหว่างการก่อสร้าง)
• ท่าแค-ปากน้ำโพ (อยู่ระหว่างการก่อสร้าง)
• ปากน้ำโพ-ชุมทางเด่นชัย (ผ่าน EIA เมื่อ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2565)
• ชุมทางเด่นชัย-เชียงใหม่ (โครงการ)

นอกจากนี้ยังมีโครงการก่อสร้างรถไฟทางคู่สายใหม่ ได้แก่

• สายชุมทางเด่นชัย-เชียงราย-เชียงของ (อยู่ระหว่างการก่อสร้าง)
• สายชุมทางนครสวรรค์-แม่สอด
• สายชุมทางนครสวรรค์-บ้านไผ่ (เชื่อมต่อกับสายตะวันออกเฉียงเหนือ)