จังหวัดตาก

จังหวัดในภาคตะวันตกในประเทศไทย

ตาก (ไทยถิ่นเหนือ: ) เป็นจังหวัดในภาคตะวันตกหรือบางแห่งจัดอยู่ในภาคเหนือตอนล่างของไทย มีพื้นที่มากเป็นอันดับ 4 ของประเทศ และมีประชากรเบาบางเป็นอันดับ 2 ของประเทศ นับเป็นจังหวัดชายแดนที่สำคัญอีกจังหวัดหนึ่งของไทย มีประวัติศาสตร์เก่าแก่นับตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัย ทั้งยังมีแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติและวัฒนธรรมที่งดงามหลายแห่งด้วย นอกจากนี้จังหวัดตากยังเป็นจังหวัดที่มีอาณาเขตติดต่อจังหวัดอื่น ๆ ถึง 9 จังหวัด

จังหวัดตาก
การถอดเสียงอักษรโรมัน
 • อักษรโรมันChangwat Tak
จากซ้ายไปขวา บนลงล่าง:
คำขวัญ: 
ธรรมชาติน่ายล ภูมิพลเขื่อนใหญ่
พระเจ้าตากเกรียงไกร เมืองไม้และป่างาม
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดตากเน้นสีแดงประเทศมาเลเซียประเทศพม่าประเทศลาวประเทศเวียดนามประเทศกัมพูชาจังหวัดนราธิวาสจังหวัดยะลาจังหวัดปัตตานีจังหวัดสงขลาจังหวัดสตูลจังหวัดตรังจังหวัดพัทลุงจังหวัดกระบี่จังหวัดภูเก็ตจังหวัดพังงาจังหวัดนครศรีธรรมราชจังหวัดสุราษฎร์ธานีจังหวัดระนองจังหวัดชุมพรจังหวัดประจวบคีรีขันธ์จังหวัดเพชรบุรีจังหวัดราชบุรีจังหวัดสมุทรสงครามจังหวัดสมุทรสาครกรุงเทพมหานครจังหวัดสมุทรปราการจังหวัดฉะเชิงเทราจังหวัดชลบุรีจังหวัดระยองจังหวัดจันทบุรีจังหวัดตราดจังหวัดสระแก้วจังหวัดปราจีนบุรีจังหวัดนครนายกจังหวัดปทุมธานีจังหวัดนนทบุรีจังหวัดนครปฐมจังหวัดกาญจนบุรีจังหวัดสุพรรณบุรีจังหวัดพระนครศรีอยุธยาจังหวัดอ่างทองจังหวัดสิงห์บุรีจังหวัดสระบุรีจังหวัดลพบุรีจังหวัดนครราชสีมาจังหวัดบุรีรัมย์จังหวัดสุรินทร์จังหวัดศรีสะเกษจังหวัดอุบลราชธานีจังหวัดอุทัยธานีจังหวัดชัยนาทจังหวัดอำนาจเจริญจังหวัดยโสธรจังหวัดร้อยเอ็ดจังหวัดมหาสารคามจังหวัดขอนแก่นจังหวัดชัยภูมิจังหวัดเพชรบูรณ์จังหวัดนครสวรรค์จังหวัดพิจิตรจังหวัดกำแพงเพชรจังหวัดตากจังหวัดมุกดาหารจังหวัดกาฬสินธุ์จังหวัดเลยจังหวัดหนองบัวลำภูจังหวัดหนองคายจังหวัดอุดรธานีจังหวัดบึงกาฬจังหวัดสกลนครจังหวัดนครพนมจังหวัดพิษณุโลกจังหวัดอุตรดิตถ์จังหวัดสุโขทัยจังหวัดน่านจังหวัดพะเยาจังหวัดแพร่จังหวัดเชียงรายจังหวัดลำปางจังหวัดลำพูนจังหวัดเชียงใหม่จังหวัดแม่ฮ่องสอน
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดตากเน้นสีแดง
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดตากเน้นสีแดง
ประเทศ ไทย
การปกครอง
 • ผู้ว่าราชการ สมชัย กิจเจริญรุ่งโรจน์
(ตั้งแต่ พ.ศ. 2564)
พื้นที่[1]
 • ทั้งหมด16,406.650 ตร.กม. (6,334.643 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่อันดับที่ 4
ประชากร
 (พ.ศ. 2564)[2]
 • ทั้งหมด676,583 คน
 • อันดับอันดับที่ 38
 • ความหนาแน่น41.24 คน/ตร.กม. (106.8 คน/ตร.ไมล์)
 • อันดับความหนาแน่นอันดับที่ 76
รหัส ISO 3166TH-63
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
 • ต้นไม้แดง
 • ดอกไม้เสี้ยวดอกขาว
 • สัตว์น้ำปลาตะพากส้ม
ศาลากลางจังหวัด
 • ที่ตั้งถนนพหลโยธิน ตำบลหนองหลวง อำเภอเมืองตาก จังหวัดตาก 63000
 • โทรศัพท์0 5551 2092
 • โทรสาร0 5551 1503
เว็บไซต์http://www.tak.go.th/
สารานุกรมประเทศไทย ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติศาสตร์ แก้

เมืองตากในอดีตเป็นเมืองที่มีชาวมอญอยู่มาก่อน ดังมี หลักฐานศิลปมอญปรากฏอยู่ที่อำเภอบ้านตาก มีประวัติความเป็นมาเก่าแก่ และเป็นหนึ่งในหัวเมืองที่มีอายุเกินกว่าสองพันปีขึ้นไป เมื่อมีการอพยพของชนชาติไทยจากลุ่มน้ำแยงซีตอนใต้ ลงมาตามแนวลำน้ำคง (ลำน้ำสาละวิน) มีพวกหนึ่งได้ข้ามลำน้ำสาละวิน ผ่านลุ่มน้ำเมยหรือแม่น้ำต่องยินเข้ามาทางช่องเขาด้านอำเภอแม่สอดและมาถึงบริเวณที่ปัจจุบันเรียกว่า "เมืองตาก"

ผู้นำกลุ่มคนไทยที่อพยพมาตั้งถิ่นฐานที่เมืองตากในยุคนั้น ได้ตั้งตนเป็นกษัตริย์ปกครองสืบทอดต่อเนื่องกันมาจนถึงปี พ.ศ. 560 รัชสมัยพระเจ้าสักดำ ซึ่งเป็นกษัตริย์เมืองตากที่ยิ่งใหญ่มาก มีอาณาเขตที่อยู่ในอำนาจแผ่ไปจนจรดทะเลอันดามันดังมีบันทึกในพงศาวดารเหนือกล่าวว่าในรัชสมัยพระเจ้าสักดำนั้นเมืองตากมีการค้าขายกับเมืองอินเดียด้วย

เมืองตากคงจะเสื่อมลงในช่วงพุทธศตวรรษที่ 10 พระยากาฬวรรณดิสผู้เป็นกษัตริย์เมืองตากที่อพยพมาจาก ตอนใต้ของลุ่มแม่น้ำแยงซีเกียง ได้โยกย้ายไปสร้างราชธานีขึ้นใหม่ที่เมืองละโว้ทางตอนใต้ของเมืองตากลงไปอีก

มีบางยุคเมืองตากถูกทอดทิ้ง กลายเป็นเมืองร้างดังในพงศาวดารเหนือได้ กล่าวถึงการเสด็จทางชลมารคของพระนางจามเทวี พระราชธิดากษัตริย์ละโว้ (ระยากาฬวรรณดิส) เพื่อไปปกครองแคว้นหริภุญไชย (ลำพูน) ในราว พ.ศ. 1176 โดยทางลำน้ำปิง พระนางจามเทวีขึ้นไปสำรวจบนฝั่งแม่น้ำพบร่องรอยกำแพงเมืองเก่าๆ ถูกทิ้งร้าง จึงโปรดให้สร้างเป็นบ้านเมืองใหม่ชื่อว่า "เมืองตาก"

ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 1805 ขุนสามชนเจ้าเมืองฉอดได้ยกทัพ มาประชิดเมืองตาก ซึ่งเป็นเมืองชายแดนของกรุงสุโขทัย พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ทรงจัดกองทัพออกไปรบ โดยมีพระราชโอรสองค์เล็กซึ่งมีพระชนมายุได้ 19 พรรษา ติดตามไปด้วย กองทัพ ทั้งสองฝ่ายปะทะกันที่บริเวณเชิงดอยนอกเมืองตากประมาณกิโลเมตรเศษ ราชโอรสองค์เล็กได้ทรงชนช้าง กับขุนสามชนกระทำยุทธหัตถีกัน ขุนสามชนสู้ไม่ได้แตกพ่ายไป ต่อมาภายหลังทรงพระนามว่า "พ่อขุนรามคำแหงมหาราช" และได้โปรดสร้างเจดีย์ขึ้นเป็นที่ระลึกถึงชัยชนะในการทำยุทธหัตถีครั้งนั้น องค์หนึ่งเป็นศิลปแบบสุโขทัย ซึ่งเจดีย์ยุทธหัตถีนี้อยู่ที่วัดพระบรมธาตุ อำเภอบ้านตาก ห่างจากตัวเมืองไปทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำปิงราว 31 กิโลเมตร

ต่อมาในแผ่นดินมหาธรรมราชา ได้ย้ายเมืองตากลงมาทางตอนใต้ตามลำน้ำปิง ไปตั้งอยู่ที่ป่ามะม่วง ฝั่งตะวันตก ของแม่น้ำปิง ซึ่งอยู่ในเขตตำบลป่ามะม่วง อำเภอเมืองตากในปัจจุบัน

เมืองตากที่ย้ายมาตั้งใหม่นี้มิใช่เมืองหน้าด่าน สำหรับป้องกันกองทัพพม่าที่จะยกเข้ามาทางด่านแม่ละเมาเท่านั้น แต่ยังเป็นเมืองที่กองทัพไทยใช้เป็นที่ชุมนุมพลในเวลา ที่จะยกทัพไปตีเมืองเชียงใหม่อีกด้วย ในรัชสมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช สมเด็จพระนารายณ์มหาราช และสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีได้เสด็จมาชุมนุมกองทัพที่เมืองตากนี้ทุกพระองค์

โดยเฉพาะสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ก่อนที่พระองค์จะขึ้นครองราชสมบัตินั้น พระองค์ได้รับแต่งตั้งจากสมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อมรินทร์ ให้เป็นข้าหลวงเชิญท้องตราราชสีห์ ไปชำระความหัวเมืองฝ่ายเหนือและต่อมาได้รับการแต่งตั้งเป็นหลวงยกกระบัตรเมืองตาก ปลัดเมืองตาก พระยาวชิรปราการแล้วปราบดาภิเษกขึ้นเป็นพระเจ้าแผ่นดินโดยลำดับ

กล่าวโดยสรุป จังหวัดตากเป็นจังหวัดที่มีความเป็นมาในประวัติศาสตร์ ควรค่าแก่การสนใจ เป็นเมืองที่พระมหากษัตริย์ในอดีตได้เสด็จมาชุมนุมกองทัพที่เมืองตากนี้แล้วถึง 4 พระองค์ คือ พ่อขุนรามคำแหงมหาราชทรงชนช้างกับขุนสามชนเจ้าเมืองฉอด สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงประกาศอิสรภาพ ณ เมืองแครง และทรงยกทัพกลับราชอาณาจักรไทยโดยผ่านดินแดนเมืองตากเป็นแห่งแรก สมเด็จพระนารายณ์มหาราชทรงนำทัพไปตีหัวเมืองฝ่ายเหนือ และได้สร้างวัดพระนารายณ์ที่เชิงสะพานกิตติขจรปัจจุบัน และสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีเคยได้รับพระบรมราชโองการแต่งตั้งเป็นเจ้าเมืองตาก และเป็นผู้กอบกู้เอกราชของชาติไทยจากพม่า ครั้งที่ 2

ภูมิศาสตร์ แก้

อาณาเขตติดต่อ แก้

ตามภูมิศาสตร์ที่ตั้ง จังหวัดตากเป็นจังหวัดที่อยู่ในภาคตะวันตก แต่การแบ่งในทางการปกครอง กรมทางหลวง กรมอุตุนิยมวิทยา และการท่องเที่ยว จะถูกจัดอยู่ในภาคเหนือตอนล่าง มีพื้นที่ติดต่อกับจังหวัดอื่น ๆ 9 จังหวัด ดังนี้

พื้นที่ส่วนใหญ่ของจังหวัดเป็นป่าไม้และภูเขาสูง โดยเฉพาะพื้นที่ทางด้านตะวันตกของจังหวัด ถึงแม้จังหวัดตากจะมีพื้นที่ติดกับจังหวัดอุทัยธานีและกาญจนบุรีทางด้านทิศตะวันออกและทิศใต้ แต่ไม่มีถนนเชื่อมต่อกันโดยตรง เพราะเป็นที่ตั้งของ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้งและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร แหล่งมรดกโลกในประเทศไทย

สัญลักษณ์ประจำจังหวัด แก้

หน่วยการปกครอง แก้

อำเภอ แก้

การปกครองแบ่งออกเป็น 9 อำเภอ 63 ตำบล 493 หมู่บ้าน

  1. อำเภอเมืองตาก
  2. อำเภอบ้านตาก
  3. อำเภอสามเงา
  4. อำเภอแม่ระมาด
  5. อำเภอท่าสองยาง
  6. อำเภอแม่สอด
  7. อำเภอพบพระ
  8. อำเภออุ้มผาง
  9. อำเภอวังเจ้า
 

เทศบาล แก้

อำเภอเมืองตาก

อำเภอบ้านตาก

อำเภอสามเงา

อำเภอแม่ระมาด

อำเภอท่าสองยาง

  • เทศบาลตำบลแม่ต้าน

อำเภอแม่สอด

อำเภอพบพระ

  • เทศบาลตำบลพบพระ

อำเภออุ้มผาง

อำเภอวังเจ้า

รายนามเจ้าเมืองและผู้ว่าราชการ แก้

นาม ระยะเวลา
1. พระยาสุจริตรักษา (อ่วม) พ.ศ. 2425 - พ.ศ. 2452
2. พระยาสุจริตรักษา (ทองคำ) -
3. พระยาสุจริตรักษา (เชื้อ)กัลยาณมิตร -
4. พระยาเทพธิบดี -
5. พระยาวิชิตรักษาตักศิลาบุรินทร์ -
6. พระยาประสาทวิริยกิจ 1 เม.ย. 2463 - 31 มี.ค. 2467
7. พระยาพิชัยสุนทร 1 เม.ย. 2468 - 12 ก.ค. 2468
8. พระยาพิชัยวิเศษฤๅชัย 1 เม.ย. 2469 - 21 พ.ค. 2469
9. พระผดุงภูมิพัฒน์ 22 พ.ค 2469 - 31 มี.ค. 2475
10. พระสมัครสโมสร 1 พ.ค. 2476 - 31 มี.ค. 2479
11. หลวงทรงประศาสน์ 1 เม.ย. 2480 - 30 มี.ค. 2481
12. หลวงวิมลประชาภัย 11 เม.ย. 2482 - 31 ธ.ค. 2484
13. หลวงสกลผดุงเขตต์ 1 พ.ค. 2485 - 31 ธ.ค. 2487
14. หลวงนครคุณูปถัมภ์ 1 พ.ค. 2488 - 31 พ.ค. 2489
15. ขุนสัมมะสิงห์สวัสดิ์ 1 ม.ค. 2489 - 11 ม.ย. 2492
16. นายนวน มีชำนาญ 1 ม.ค. 2490 - 1 ม.ค. 2491
17. นายพรหม สูตรสุคนธ์ 1 ม.ค. 2491 - 1 เม.ย. 2492
18. พ.ต.เล็ก ทองสุนทร 1 เม.ย. 2492 - 20 มี.ค. 2493
19. นายสุวรรณ รื่นยศ 25 เม.ย. 2493 - 30 มิ.ย. 2495
20. นายประกอบ ทรัพย์มณี 1 ก.ค. 2495 - 29 มี.ค. 2499
21. นายสง่า ไทยานนท์ 30 มี.ค. 2499 - 30 ก.ย. 2505
22. ร.ต.ท.ระดม มหาศรานนท์ 5 ต.ค. 2505 - 31 ธ.ค. 2509
23. นายชุชัย สุวรรณรังษี 13 ม.ค. 2509 - 24 ส.ค. 2516
24. นายดิเรก โสดสถิตย์ 2 ต.ค. 2516 - 13 ต.ค. 2518
25. นายสุชาติ พัววิไล 17 ต.ค. 2518 - 4 พ.ย. 2519
26. นายกุศล ศานติธรรม 5 พ.ย. 2519 - 9 ก.พ. 2522
27. นายชาญ พันธุมรัตน์ 8 ก.พ. 2522 - 3 ก.พ. 2523
28. นายไพทูรย์ ลิมปิทีป 4 ก.พ. 2523 - 3 ต.ค. 2523
29. นายเจริญศุข ศิลาพันธุ์ 6 ต.ค. 2523 - 30 ก.ย. 2526
30. นายกาจ รักษ์มณี 1 ต.ค. 2526 - 30 ก.ย. 2528
31. นายสมบูรณ์ พรหมเมศร์ 1 ต.ค. 2528 - 30 ก.ย. 2532
32. นายสนิทวงศ์ อุเทศนันทน์ 1 ต.ค. 2532 - 30 ก.ย. 2534
33. นายจำเนียร ศศิบุตร 1 ต.ค. 2534 - 30 ก.ย. 2536
34. นายเกษม นาครัตน์ 1 ต.ค. 2536 - 30 ก.ย. 2539
35. นายพงศ์โพยม วาศภูติ 1 ต.ค. 2539 - 15 เม.ย. 2541
36. นายฮึกหาญ โตมรศักดิ์ 16 เม.ย. 2541 - 30 ก.ย. 2542
37. นายนิรัช วัจนะภูมิ 1ต.ค. 2542 - 30 ก.ย. 2544
38. นายธีระบูลย์ โพบุคดี 1 ต.ค. 2544 - 30 ก.ย. 2546
39. นายสวัสดิ์ ศรีสุวรรณดี 1 ต.ค. 2546 - 30 ก.ย. 2547
40. นายสุวัฒน์ ตันประวัติ 1 ต.ค. 2547 - 30 ก.ย. 2548
41. นายอมรพันธ์ นิมานันท์ 1 ต.ค. 2548 - 12 พ.ย. 2549
42. นายชุมพร พลรักษ์ 13 พ.ย. 2549 - 19 ต.ค. 2551
43. นายคมสัน เอกชัย 20 ต.ค. 2551 - 30 ก.ย. 2552
44. นายสามารถ ลอยฟ้า 1 ต.ค. 2552 - 29 ธ.ค. 2554
45. นายสุริยะ ประสาทบัณฑิตย์ 24 ก.พ. 2555 - 1 มิ.ย. 2557
46. นายสมชัยฐ์ หทยะตันย์ติ 2 มิ.ย. 2557 - 30 มี.ค. 2559
47. นายเจริญฤทธิ์ สงวนสัตย์ 22 เม.ย. 2559 - 30 ก.ย. 2562
48. นายอรรษิษฐ์ สัมพันธรัตน์ 1 ต.ค. 2562 - 30 ก.ย. 2563
49. นายพงศ์รัตน์ ภิรมย์รัตน์ 1 ต.ค. 2563 - 30 ก.ย. 2564
50. นายสมชัย กิจเจริญรุ่งโรจน์ 15 ธ.ค. 2564 - ปัจจุบัน

การศึกษา แก้

ระดับอุดมศึกษา

โครงการจัดตั้ง

  • มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์แม่สอด โครงการจัดตั้งร่วมของเทศบาลนครแม่สอดและมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ โดยการสนับสนุนทุนวิจัยขั้นต้นจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.)
  • มหาวิทยาลัยแม่สอด โครงการจัดตั้งของเทศบาลนครแม่สอด
สถาบันอาชีวศึกษา
  • วิทยาลัยเทคนิคตาก
  • วิทยาลัยเทคนิคแม่สอด
  • วิทยาลัยการอาชีพบ้านตาก
  • วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีตาก
  • โรงเรียนไฮเทค-เทคโนโลยี ตาก
ระดับต่ำกว่าอุดมศึกษา

การขนส่ง แก้

 
สะพานมิตรภาพ ไทย-พม่า (แม่สอด-เมียวดี) ทอดข้ามแม่น้ำเมย

ระยะทางจากตัวจังหวัดไปอำเภอต่างๆ แก้

สถานที่ท่องเที่ยว แก้

 
น้ำตกทีลอซู
 
อุทยานแห่งชาติขุนพะวอ
 
เขื่อนภูมิพล

บุคคลที่มีชื่อเสียง แก้

อ้างอิง แก้

  1. ศูนย์สารสนเทศเพื่อการบริหารและงานปกครอง. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ข้อมูลการปกครอง." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.dopa.go.th/padmic/jungwad76/jungwad76.htm [ม.ป.ป.]. สืบค้น 18 เมษายน 2553.
  2. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2564." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_64.pdf 2564. สืบค้น 27 กุมภาพันธ์ 2565.

ดูเพิ่ม แก้

แหล่งข้อมูลอื่น แก้