อำเภอทองผาภูมิ
ทองผาภูมิ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดกาญจนบุรี และเป็นอำเภอที่มีพื้นที่มากที่สุดของจังหวัด มีสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญ เช่น อุทยานแห่งชาติทองผาภูมิ เขื่อนวชิราลงกรณ เป็นต้น
อำเภอทองผาภูมิ | |
|---|---|
| การถอดเสียงอักษรโรมัน | |
| • อักษรโรมัน | Amphoe Thong Pha Phum |
 | |
| คำขวัญ: น้ำพุร้อนหินดาด ตลาดอีต่อง โบอ่องเจดีย์ ราชินีปูไทย เพลินใจแควน้อย เกินร้อยภูผา งามสุดตาเขื่อนวชิราลงกรณ | |
 แผนที่จังหวัดกาญจนบุรี เน้นอำเภอทองผาภูมิ | |
| พิกัด: 14°44′45″N 98°37′30″E / 14.74583°N 98.62500°E | |
| ประเทศ |  ไทย |
| จังหวัด | กาญจนบุรี |
| พื้นที่ | |
| • ทั้งหมด | 3,655.171 ตร.กม. (1,411.269 ตร.ไมล์) |
| ประชากร (2564) | |
| • ทั้งหมด | 69,604 คน |
| • ความหนาแน่น | 19.04 คน/ตร.กม. (49.3 คน/ตร.ไมล์) |
| รหัสไปรษณีย์ | 71180 |
| รหัสภูมิศาสตร์ | 7107 |
| ที่ตั้งที่ว่าการ | ที่ว่าการอำเภอทองผาภูมิ หมู่ที่ 1 ตำบลท่าขนุน อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี 71180 |
 ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย | |
ที่ตั้งและอาณาเขต
แก้อำเภอทองผาภูมิมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียงเรียงทิศตามเข็มนาฬิกาดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอสังขละบุรี และอำเภออุ้มผาง (จังหวัดตาก)
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอบ้านไร่ (จังหวัดอุทัยธานี) และอำเภอศรีสวัสดิ์
- ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอไทรโยค
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับภาคตะนาวศรี (ประเทศพม่า)
ประวัติ
แก้อำเภอทองผาภูมิซึ่งตั้งอยู่ที่บ้านท่าขนุน ตำบลท่าขนุน มีประวัติมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาเนื่องจากเคยเป็นเมืองหน้าด่าน ในสมัยโบราณเคยเป็นเส้นทางเดินทัพบกโดยปรากฏชื่อเมืองท่าขนุน ส่วนชาวกรุงเก่าเรียกชื่อเมืองทองผาภูมิว่า เมืองทองปาปุน[1]: 200 [2] และในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา มีชื่อว่า เมืองทองผาภูมิ[3]: 411 หรือ เมืองทองภาภูมิ [4]: 242 ปรากฎในเหตุการณ์พม่าเกิดศึกเมืองอังวะอันเนื่องจากกองทัพจีนฮ่อเข้าล้อมเมืองในรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์มหาราช มีรับสั่งให้มีท้องตราถึงทัพฝ่ายเหนือให้อย่าตีเมืองลำพูนและเมืองเชียงใหม่ แล้วให้ยกทัพไปตีโอบหลังทัพพม่า ณ เมืองศรีสวัสดิ์ เมืองมังคลา และเมืองทองผาภูมิ[5]: 200
เมืองทองผาภูมิได้ชื่อว่าเป็นเมือง 1 ใน 7 หัวเมืองมอญ[6]: 109 หรือเมือง รามัญ ๗ เมือง[7]: 88 เนื่องจากสมัยสงครามสมรภูมิลาดหญ้าในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งหัวหน้ามอญทั้งเจ็ดรวมทั้งด่านทองผาภูมิเป็นผู้คุมทหารมอญเมืองด่านร่วมกับทหารมอญเมืองสามโคกของเจ้าพระยามหาโยธา (เจ่ง คชเสนี) มีหน้าที่ช่วยลาดตระเวนสืบข่าวการเคลื่อนไหวของพม่า เมื่อฝ่ายพม่าปราชัยต่อกองทัพหลวงของสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯ ยกด่านทองผาภูมิขึ้นเป็น เมืองทองผาภูมิ และโปรดเกล้าฯ ให้หัวหน้ามอญทั้งเจ็ดขึ้นเป็นเจ้าเมือง "...เมืองทองผาภูมิ ให้เป็นพระทองผาภูมิ..."[6]: 110
สมัยรัชกาลที่ 2 พระทองผาภูมิ เจ้าเมืองมอญในขณะนั้นเห็นว่าการตั้งบ้านเมืองอยู่ในป่าชายแดนเมืองกาญจนบุรีมีความยากลำบาก ราษฎรขัดสน ทำนาทำไร่ไม่ได้ผล[7]: 88 จึงขอพระราชทานกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ขอพระบรมราชานุญาตย้ายครอบครัวมาที่โพธารามและบ้านโป่ง เมืองราชบุรีโดยตั้งบ้านเรือนอยู่ใต้วัดใหญ่นครชุมน์ริมแม่น้ำแม่กลอง แต่พระทองผาภูมิยังส่งทหารมอญไปดูแลและตระเวนเมืองทองผาภูมิเช่นเดิม[6]: 110
สมัยรัชกาลที่ 4 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้แปลงราชทินนามเจ้าเมืองรามัญทั้งเจ็ด ทรงแปลงราชทินนาม พระทองผาภูมิ เป็น พระเสลภูมิบดี ต่อมารัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงปฏิรูประบบบริหารราชการแผ่นดินเป็นระบบมณฑลเทศาภิบาลโดยเปลี่ยนระบบเจ้าเมืองเป็นผู้ว่าราชการเมือง เมืองทองผาภูมิ จึงถูกเปลี่ยนแปลงเป็นอำเภอ ครั้งหนึ่งทางราชการยกให้ฐานะเป็น กิ่งอำเภอสังขละบุรี ขึ้นกับอำเภอวังกะ และให้พระศรีสุวรรณคีรี (ทะเจียงโปรย) ขุนนางเชื้อสายกะเหรี่ยงเป็นผู้ว่าราชการเมือง[6]: 111 จนกระทั่งในวันที่ 17 เมษายน พ.ศ. 2482 จึงได้มีการเปลี่ยนชื่อกิ่งอำเภอสังขละบุรีเป็น กิ่งอำเภอทองผาภูมิ ส่วนอำเภอวังกะที่กิ่งอำเภอขึ้นตรงนั้นได้รับการเปลี่ยนชื่อเป็น "อำเภอสังขละบุรี" แทน[8] ต่อมาจึงได้มีการยกฐานะกิ่งอำเภอนี้ขึ้นมาเป็น อำเภอทองผาภูมิ ตามประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี ลงวันที่ 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2484 ซึ่งในขณะเดียวกันอำเภอสังขละบุรีได้ถูกยุบลงเป็นกิ่งอำเภอสังขละบุรีอีกด้วย[9]
การแบ่งเขตการปกครอง
แก้
การปกครองส่วนภูมิภาค
แก้อำเภอทองผาภูมิแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 45 หมู่บ้าน ได้แก่
| 1. | ท่าขนุน | (Tha Khanun) | 5 หมู่บ้าน | |||
| 2. | ปิล๊อก | (Pilok) | 4 หมู่บ้าน | |||
| 3. | หินดาด | (Hin Dat) | 8 หมู่บ้าน | |||
| 4. | ลิ่นถิ่น | (Linthin) | 7 หมู่บ้าน | |||
| 5. | ชะแล | (Chalae) | 7 หมู่บ้าน | |||
| 6. | ห้วยเขย่ง | (Huai Khayeng) | 8 หมู่บ้าน | |||
| 7. | สหกรณ์นิคม | (Sahakon Nikhom) | 6 หมู่บ้าน |
การปกครองส่วนท้องถิ่น
แก้ท้องที่อำเภอทองผาภูมิประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 8 แห่ง ได้แก่
- เทศบาลตำบลทองผาภูมิ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลท่าขนุน
- เทศบาลตำบลสหกรณ์นิคม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสหกรณ์นิคมทั้งตำบล
- เทศบาลตำบลท่าขนุน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าขนุน (นอกเขตเทศบาลตำบลทองผาภูมิ)
- เทศบาลตำบลลิ่นถิ่น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลิ่นถิ่นทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลปิล๊อก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปิล๊อกทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลหินดาด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหินดาดทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลชะแล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลชะแลทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยเขย่ง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยเขย่งทั้งตำบล
อ้างอิง
แก้- เชิงอรรถ
- ↑ คำให้การชาวกรุงเก่า คำให้การขุนหลวงหาวัด และพระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์. พระนคร: กรมศิลปากร, 2507. 10,472 หน้า.
- ↑ หอพระสมุดวชิรญาณ. (2457). คำให้การชาวกรุงเก่า. พระยาเจริญราชธน (มิ้น เลาหเสรษฐี) พิมพ์แจกในงานศพอิ่ม จ. จ. ผู้มารดา พ.ศ. ๒๔๕๗.. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ไทย ณ สพานยศเส, 2457. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565.
- ↑ พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับ สมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน. พระนคร: คลังวิทยา, 2514. 656 หน้า.
- ↑ กรมวิชาการ. (2501). พระราชพงศาวดารกรุงเก่า (ตามต้นฉบับของกรมราชบัณฑิต). พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ มหาเสวกเอก เจ้าพระยาศรีพัฒน์รัตนราโกษาธิบดี (ม.ร.ว. มูล ดารากร) ณ สุสานหลวง วัดเทพศิรินทราวาส. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ไทยเขษม. 389 หน้า.
- ↑ คณะกรรมการอำนวยการจัดงานฉลองสิริราชสมบัติครบ ๕๐ ปี. (2542). ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม ๒. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. 434 หน้า. ISBN 974-419-217-8
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 อภิลักษณ์ เกษมผลกูล. (2566). "นางข้าหลวงชาวกะเหรี่ยงแห่งเมืองทองผาภูมิ "คนัง ๒" แห่งราชสำนักสยาม," ใน ศิลปวัฒนธรรม 44(3), (2566, มกราคม).
- ↑ 7.0 7.1 สุภาภรณ์ จินดามณีโรจน์ และคณะ, มหาวิทยาลัยศิลปากร. (2536). "ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นลุ่มแม่น้ำแม่กลอง: ศึกษาจากกรณีชุมชนมอญบ้านม่วง อำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี" ใน ลุ่มน้ำแม่กลอง: พัฒนาการทางสังคมและวัฒนธรรม (The Mae Klong Basin: Socio-cultural Development). กรุงเทพฯ: พิฆเณศ พริ้นท์ติ้ง เซ็นเตอร์. 304 หน้า. ISBN 974-476-122-9
- ↑ "พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนนามอำเภอ กิ่งอำเภอ และตำบลบางแห่ง พุทธศักราช ๒๔๘๒" (PDF). Royal Gazette. 56 (0 ก): 354–364. April 17 1939. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-02-19. สืบค้นเมื่อ 2010-08-15.
{{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|date=(help) - ↑ "ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง ยกฐานะกิ่งอำเภอขึ้นเป็นอำเภอและยุบอำเภอลงเป็นกิ่ง จังหวัดกาญจนบุรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 58 (0 ง): 1238. 20 พฤษภาคม 2484. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-10-01. สืบค้นเมื่อ 2007-10-14.
แหล่งข้อมูลอื่น
แก้
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ อำเภอทองผาภูมิ
 | บทความเขตการปกครองของประเทศไทยนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล |