รถไฟฟ้าชานเมือง สายสีแดง

โครงการระบบรถไฟชานเมือง (สายสีแดง) (อังกฤษ: The S.R.T. Red Line Mass Transit System Project) เป็นโครงการระบบขนส่งมวลชนทางรางในกรุงเทพมหานครและปริมณฑลโดยการรถไฟแห่งประเทศไทย (รฟท.) ทำหน้าที่ในการบริการขนส่งผู้โดยสารที่อยู่อาศัยในพื้นที่ชานเมืองเข้าสู่กรุงเทพมหานคร ด้วยระบบรางที่รวดเร็วและมีประสิทธิภาพ เพื่อป้อนผู้โดยสารเข้าสู่โครงข่ายระบบรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนของ การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย (รฟม.) หรือ กรุงเทพมหานคร (กทม.) โดยมีสถานีหลักคือสถานีกลางบางซื่อ

โครงการระบบรถไฟชานเมือง (สายสีแดง)

ข้อมูลทั่วไป
เจ้าของ	การรถไฟแห่งประเทศไทย
ที่ตั้ง	กรุงเทพมหานคร, นนทบุรี, ปทุมธานี
ประเภท	รถไฟชานเมือง
จำนวนสาย	2
จำนวนสถานี	58
การให้บริการ
ผู้ดำเนินงาน	รอเอกชนเข้าร่วมประมูล
ข้อมูลทางเทคนิค
ระยะทาง	37.6 กิโลเมตร (ระยะที่ 1) 139.3 กิโลเมตร (เมื่อเปิดใช้งานทั้งหมด)
รางกว้าง	1,000 mm (3 ft 3 3⁄8 in) มีเตอร์เกจ
การจ่ายไฟฟ้า	25 kV AC จ่ายไฟเหนือหัว
ผังเส้นทาง กม. รฟท. สายเหนือและสายตะวันออกเฉียงเหนือ ส่วนต่อขยายด้านเหนือ 32.6 มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 29.9 เชียงราก มหาวิทยาลัยกรุงเทพ 26.2 คลองหนึ่ง 22.6 รังสิต 19.9 หลักหก 13.8 ดอนเมือง 11.8 การเคหะ ( สายสีชมพู ) 9.9 หลักสี่ 7.1 ทุ่งสองห้อง 5.6 บางเขน 4.1 วัดเสมียนนารี 2.6 จตุจักร ไป ตลิ่งชัน รฟท. สายใต้ ชุมทางบางซื่อ 0.0 กลางบางซื่อ สายสีน้ำเงิน ประดิพัทธิ์ 2.7 สามเสน 3.7 ราชวิถี โรงพยาบาลรามาธิบดี ไป สุวรรณภูมิ ไป หัวหมาก ยมราช รฟท. สายตะวันออก 5.4 ยมราช อุรุพงษ์ 6.5 ยศเส 7.5 หัวลำโพง กรุงเทพ สายสีน้ำเงิน ส่วนต่อขยายด้านใต้ แม่น้ำเจ้าพระยา คลองสาน สายสีลม สายสีม่วง วงเวียนใหญ่ รฟท. ทางรถไฟสายแม่กลอง ตลาดพลู สายสีลม วุฒากาศ วุฒากาศ คลองต้นไทร จอมทอง วัดไทร วัดสิงห์ บางบอน การเคหะ รางสะแก รางโพธิ์ สามแยก พรมแดน ทุ่งศรีทอง บางน้ำจืด คอกควาย บ้านขอม คลองจาก มหาชัย

รถไฟฟ้าชานเมืองสายสีแดง ช่วงบางซื่อ–รังสิต และช่วงบางซื่อ–ตลิ่งชัน รวมสถานีกลางบางซื่อ ใช้งบประมาณในการก่อสร้างรวมทั้งหมด 99,840.4 ล้านบาท เริ่มก่อสร้างเมื่อวันที่ 12 มกราคม พ.ศ. 2552 มีกำหนดเปิดให้บริการในช่วงปลาย พ.ศ. 2564 หรืออย่างช้าต้น พ.ศ. 2565

รูปแบบโครงการ

เป็นระบบขนส่งมวลชนทางราง ที่มีรูปแบบการเดินรถของการรถไฟแห่งประเทศไทยในปัจจุบัน ได้แก่ ขบวนรถไฟทางไกล รถชานเมือง และรถสินค้า ที่ลากจูงด้วยหัวรถจักรดีเซล เดินรถร่วมกับระบบรถไฟฟ้าชานเมือง โดยติดตั้งระบบการป้องกันขบวนรถอัตโนมัติ (Automatic Train Protection – ATP) เพิ่มเติมเพื่อให้ขบวนรถทั้งสองระบบเดินรถร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย

เส้นทาง

ดูบทความหลักที่: รถไฟฟ้าชานเมือง สายสีแดงเข้ม และ รถไฟฟ้าชานเมือง สายสีแดงอ่อน

โครงการระบบรถไฟชานเมือง ประกอบด้วย 2 สายสำคัญตามแกนกลางกรุงเทพมหานคร คือ รถไฟฟ้าชานเมือง สายสีแดงเข้ม เป็นเส้นทางแนวเหนือ-ใต้ มีระยะทาง จำนวน 22.6 กิโลเมตร และรถไฟฟ้าชานเมือง สายสีแดงอ่อน มีระยะทางจำนวน 14.67 กิโลเมตร ในช่วงเริ่มแรก มีสถานีทั้งหมด 16 สถานี รวมระยะทางทั้งสิ้น 37.60 กิโลเมตร

เส้นทาง		เปิดให้บริการ	ต่อขยายล่าสุด	สถานีปลายทาง		ระยะทาง (กิโลเมตร)	จำนวนสถานี
	สายสีแดงเข้ม	2564	-	สถานีกลางบางซื่อ (เขตบางซื่อ)	รังสิต (อำเภอเมืองปทุมธานี)	22.60 กิโลเมตร	10
	สายสีแดงอ่อน	2564	-	สถานีกลางบางซื่อ (เขตบางซื่อ)	ตลิ่งชัน (เขตตลิ่งชัน)	15 กิโลเมตร	6
รวม						37.60 กิโลเมตร	16

ส่วนต่อขยาย

โครงการระบบรถไฟชานเมือง สายสีแดง เป็นโครงการที่ออกแบบเพื่อทดแทนระบบรถไฟชานเมืองเดิม และยังเป็นโครงการเสริมเพื่อยกระดับทางรถไฟปัจจุบันจากทางเดี่ยวเป็นทางคู่ ซึ่งเป็นการยกระดับทางรถไฟทั่วประเทศครั้งใหญ่ โดยอิงตามแผนแม่บทโครงการระบบรถไฟชานเมือง ทั้งสองเส้นทางมีแผนก่อสร้างส่วนต่อขยายเพิ่มเติมดังต่อไปนี้

สายสีแดงเข้ม

ดูบทความหลักที่: รถไฟฟ้าชานเมือง สายสีแดงเข้ม § ส่วนต่อขยาย

ส่วนต่อขยายด้านเหนือ

ส่วนต่อขยายด้านเหนือประกอบไปด้วยสองช่วง ดังนี้

• เส้นทางช่วงรังสิต–ธรรมศาสตร์รังสิต ระยะทางประมาณ 10.3 กิโลเมตร มีจำนวน 4 สถานี
• เส้นทางช่วงธรรมศาสตร์รังสิต-บ้านภาชี ระยะทางประมาณ 28 กิโลเมตร มีจำนวน 9 สถานี

ส่วนต่อขยายด้านใต้

ส่วนต่อขยายด้านใต้ประกอบไปด้วยสามช่วง ดังนี้

• เส้นทางช่วงบางซื่อ-หัวลำโพง (Missing Link) ระยะทางประมาณ 6.5 กิโลเมตร มีจำนวน 6 สถานี
• เส้นทางช่วงหัวลำโพง-มหาชัย ระยะทางประมาณ 36 กิโลเมตร มีจำนวน 17 สถานี
• เส้นทางช่วงมหาชัย-ปากท่อ ระยะทางประมาณ 56 กิโลเมตร มีจำนวน 17 สถานี

สายสีแดงอ่อน

ดูบทความหลักที่: รถไฟฟ้าชานเมือง สายสีแดงอ่อน § ส่วนต่อขยาย

ส่วนต่อขยายด้านตะวันตก

ส่วนต่อขยายด้านตะวันตกประกอบไปด้วยสามช่วง สองเส้นทางแยก ดังนี้

• เส้นทางช่วงตลิ่งชัน–ศาลายา ระยะทางประมาณ 12 กิโลเมตร มีจำนวน 4 สถานี
• เส้นทางช่วงตลิ่งชัน–ศิริราช ระยะทางประมาณ 6.5 กิโลเมตร มีจำนวน 3 สถานี
• เส้นทางช่วงศาลายา–นครปฐม ระยะทางประมาณ 29 กิโลเมตร มีจำนวน 6 สถานี

ส่วนต่อขยายด้านตะวันออก

ส่วนต่อขยายด้านตะวันออกประกอบไปด้วยสี่ช่วง สองเส้นทางแยก โดยเป็นส่วนหนึ่งของโครงการรถไฟเชื่อม 3 ท่าเรือ และโครงการเพิ่มประสิทธิภาพและเพิ่มความจุทางรถไฟช่วง หัวหมาก - ฉะเชิงเทรา - ศรีราชา ดังนี้

• เส้นทางช่วงบางซื่อ-พญาไท (Missing Link) ระยะทางประมาณ 6.4 กิโลเมตร มีจำนวน 4 สถานี
• เส้นทางช่วงพญาไท-หัวหมาก ระยะทางประมาณ 13 กิโลเมตร มีจำนวน 4 สถานี
• เส้นทางช่วงพญาไท-แม่น้ำ ระยะทางประมาณ 6 กิโลเมตร มีจำนวน 3 สถานี
• เส้นทางช่วงหัวหมาก-ฉะเชิงเทรา ระยะทางประมาณ 40 กิโลเมตร มีจำนวน 10 สถานี

การเชื่อมต่อกับระบบขนส่งมวลชนอื่น

รถไฟทางไกล

รหัสสถานี	สถานีรถไฟฟ้าชานเมือง	สถานีรถไฟทางไกล	หมายเหตุ
จุดเชื่อมต่อระหว่างสถานีที่เปิดให้บริการแล้ว
RN01 RS01 RW01 RE01	สถานีกลางบางซื่อ	รฟท. เหนือ   รฟท. ตะวันออกเฉียงเหนือ   รฟท. ใต้   รฟท. ตะวันออก   รฟท. สุพรรณบุรี

รถไฟฟ้ามหานคร

รหัสสถานี	สถานีรถไฟฟ้าชานเมือง	สถานีรถไฟฟ้ามหานคร	หมายเหตุ
จุดเชื่อมต่อระหว่างสถานีที่เปิดให้บริการแล้ว
RN01 RS01 RW01 RE01	สถานีกลางบางซื่อ	สายเฉลิมรัชมงคล  : สถานีบางซื่อ	เชื่อมโดยตรงกับสถานีกลางบางซื่อ
RW02	สถานีบางซ่อน	สายฉลองรัชธรรม  : สถานีบางซ่อน	เชื่อมต่อโดยตรง
จุดเชื่อมต่อระหว่างสถานีในอนาคต
RS07	สถานีหัวลำโพง	สายเฉลิมรัชมงคล  : สถานีหัวลำโพง	เชื่อมโดยตรง
RS09	สถานีวงเวียนใหญ่	สายฉลองรัชธรรม  : สถานีวงเวียนใหญ่	เชื่อมโดยตรง
RWS02	สถานีบางขุนนนท์	สายเฉลิมรัชมงคล  : สถานีบางขุนนนท์  สายสีส้ม  : สถานีบางขุนนนท์
RWS03	สถานีศิริราช	สายสีส้ม  : สถานีศิริราช
RE06	สถานีมักกะสัน	สายเฉลิมรัชมงคล  : สถานีเพชรบุรี

การให้บริการ

ผู้ให้บริการเดินรถไฟฟ้า

ในคราวการประชุมร่วมระหว่างการรถไฟแห่งประเทศไทย กระทรวงคมนาคม และคณะกรรมการนโยบายรัฐวิสาหกิจ หรือ คนร. เพื่อขออนุมัติโครงการส่วนต่อขยายรถไฟฟ้าเชื่อมท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ ช่วงพญาไท - บางซื่อ - ดอนเมือง เมื่อ พ.ศ. 2559 คนร. ได้มีการพิจารณาเรื่องบทบาทการให้บริการระบบขนส่งมวลชนของการรถไฟแห่งประเทศไทยใหม่ หลังจากที่ ร.ฟ.ท. ได้แสดงให้เห็นถึงความล้มเหลวในการบริการโครงการรถไฟฟ้าโดย บริษัท รถไฟฟ้า ร.ฟ.ท. จำกัด ไม่ว่าจะเป็น ความล้มเหลวในการรับมือกับภาวะขาดแคลนอะไหล่จนทำให้ขบวนรถเกิดความขัดข้องเนื่องจากเข้าสู่ระยะการเดินรถเกินระยะรับประกัน ความล้มเหลวในการกำหนดนโยบายการบริหารและจัดเก็บค่าโดยสาร ความล้มเหลวในการบริหารโครงการรถไฟฟ้าด่วนและจุดตรวจบัตรโดยสารภายในเมือง รวมถึงความล่าช้าในการดำเนินโครงการมักกะสัน คอมเพล็กซ์ ด้วยเหตุผลข้างต้น คนร. จึงลงมติให้ ร.ฟ.ท. เปิดประมูลหาเอกชนเข้ามาร่วมลงทุนและดำเนินโครงการทั้งส่วนของรถไฟฟ้าเชื่อมท่าอากาศยานสุวรรณภูมิในขณะนั้น และโครงการรถไฟฟ้าชานเมือง สายสีแดง ภายใต้กรอบการลงทุนแบบหุ้นส่วนมหาชน-เอกชน (Public-Private Partnership) ตามแต่เห็นสมควร อย่างไรก็ตาม ร.ฟ.ท. ได้ยื่นเรื่องขอทบทวนมติด้วยการขอรับโครงการรถไฟฟ้าสายสีแดงกลับมาบริหารเอง คนร. จึงมีมติให้ ร.ฟ.ท. จัดตั้งบริษัทเดินรถไฟฟ้าแห่งใหม่เพื่อขึ้นมาดำเนินการทดแทน โดยมีเงื่อนไขให้กระทรวงคมนาคมทำการประเมินตัวชี้วัดสมรรถนะหลัก (Key Performance Indicator: KPI) ของโครงการในระยะเวลา 5 ปี นับจากวันเปิดให้บริการ หากบริษัทดังกล่าวไม่สามารถดำเนินโครงการได้ตามแผน หรือเกิดกรณีแบบรถไฟฟ้าเชื่อมท่าอากาศยานสุวรรณภูมิขึ้น ร.ฟ.ท. จะต้องเปิดประมูลโครงการหาเอกชนเข้ามาดำเนินการทันทีโดยไม่มีข้อโต้แย้ง

โดย ร.ฟ.ท. ได้ยื่นเรื่องขอปรับสถานะของ รถไฟฟ้า ร.ฟ.ท. ใหม่ โดยปรับสถานะให้เป็นรัฐวิสาหกิจที่ถือหุ้นโดยกระทรวงการคลัง เพิ่มทุนจดทะเบียนบริษัทจาก 140 ล้านบาทเป็น 3,000 ล้านบาท พร้อมทั้งของบประมาณในการส่งเจ้าหน้าที่เข้าฝึกอบรมการใช้เครื่องกล และการเดินรถไฟฟ้า ณ​ ประเทศญี่ปุ่น เนื่องจากระบบอาณัติสัญญาณและระบบรถไฟฟ้าที่นำมาใช้งานเป็นระบบใหม่ที่ไม่เคยใช้งานในประเทศไทยมาก่อน จึงต้องมีการเรียนรู้ระบบเพื่อเตรียมความพร้อมล่วงหน้า และต่อมา ร.ฟ.ท. ได้อนุมัติสัญญาสัมปทานโครงการให้กับ รถไฟฟ้า ร.ฟ.ท. เป็นระยะเวลา 30 ปี พร้อมทั้งโอนระบบรถไฟฟ้าที่เป็นผลสำเร็จจากสัญญาที่ 3 ให้เป็นทรัพย์สินของ รถไฟฟ้า ร.ฟ.ท. โดยตรง ซึ่งการดำเนินการดังกล่าวจะช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นในการบริหารให้กับ รถไฟฟ้า ร.ฟ.ท. อันจะส่งผลให้สามารถบริหารโครงการได้เต็มที่กว่าครั้งที่บริหารรถไฟฟ้าเชื่อมท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ เพราะ รถไฟฟ้า ร.ฟ.ท. มีรายได้เป็นของตัวเอง และการดำเนินการไม่จำเป็นต้องเปิดประมูลตามกฎระเบียบที่เกี่ยวข้อง เสมือนว่า รถไฟฟ้า ร.ฟ.ท. มีสถานะบริษัทเทียบเท่า การบินไทย ที่สามารถดำเนินการต่าง ๆ ได้ด้วยตนเอง

อย่างไรก็ดีในสมัย ศักดิ์สยาม ชิดชอบ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม และ นิรุฒ มณีพันธ์ เป็นผู้ว่าการรถไฟแห่งประเทศไทย ได้มีการทบทวนบทบาทการให้บริการของ ร.ฟ.ท.​ และรถไฟฟ้า ร.ฟ.ท. ใหม่ โดยลงมติให้ ร.ฟ.ท. ต้องเปิดประมูลหาเอกชนเข้ามาดำเนินการแทน รถไฟฟ้า ร.ฟ.ท. เนื่องมาจากความล่าช้าในการก่อสร้างโครงการรถไฟฟ้าสายสีแดงเข้ม การก่อสร้างส่วนต่อขยายเพื่อขยายเส้นทาง และการขอเพิ่มงบประมาณในส่วนของ Variation Order (VO) ที่เกิดขึ้นจากการปรับรายละเอียดโครงการในสัญญาที่ 1 และสัญญาที่ 3 ประกอบกับวงเงินกู้ที่ใช้ก่อสร้างโครงการขององค์กรความร่วมมือระหว่างประเทศของญี่ปุ่นได้หมดลงและไม่สามารถกู้เพิ่มได้อีก และรัฐบาลไทยจำเป็นต้องดึงงบประมาณคืนส่วนหนึ่งเพื่อแก้ปัญหาการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ทำให้กระทรวงคมนาคมตัดสินใจทบทวนบทบาทของ ร.ฟ.ท. และขอให้เปิดประมูลโครงการโดยเร็วที่สุด

ทั้งนี้ ร.ฟ.ท. อยู่ในระหว่างการศึกษารายละเอียดการเปิดประมูลโครงการ และจัดทำรายละเอียดเพื่อเสนอต่อกระทรวงคมนาคมต่อไป คาดว่าการดำเนินการจะแล้วเสร็จภายในปี พ.ศ. 2564 ได้เอกชนใน พ.ศ. 2565 และสามารถเปิดให้บริการเต็มรูปแบบได้ใน พ.ศ. 2566 แต่แผนดังกล่าวถูกคัดค้านจากประชาชนตามแนวเส้นทาง สหภาพแรงงานรัฐวิสาหกิจ การรถไฟแห่งประเทศไทย และสหภาพแรงงานรัฐวิสาหกิจ รฟฟท. อย่างหนัก เนื่องจากไม่พอใจที่ ร.ฟ.ท. ตัดสินใจยกโครงการให้เอกชน จนทำให้ต้องเลื่อนเปิดดำเนินโครงการออกไป

อ้างอิง

• โครงการระบบรถไฟฟ้าชานเมือง (สายสีแดง) การรถไฟแห่งประเทศไทย