ทางรถไฟสายแม่กลอง

ทางรถไฟสายแม่กลอง เป็นทางรถไฟที่เดินรถจากฝั่งธนบุรี ผ่านจังหวัดสมุทรสาคร สิ้นสุดที่จังหวัดสมุทรสงคราม ตั้งแต่ พ.ศ. 2444 และ พ.ศ. 2448 เป็นระยะทาง 66.9 กิโลเมตร อยู่ในการดูแลของการรถไฟแห่งประเทศไทย ประกอบด้วยเส้นทาง 2 ช่วงจาก สถานีรถไฟวงเวียนใหญ่ ถึงสถานีรถไฟมหาชัย ระยะทาง 31.2 กิโลเมตร และจากสถานีรถไฟบ้านแหลม ถึงสถานีรถไฟแม่กลอง ระยะทาง 33.57 กิโลเมตร โดยระหว่างสถานีมหาชัยกับสถานีบ้านแหลม จะไม่มีเส้นทางเชื่อมถึงกัน ผู้โดยสารจะต้องลงจากขบวนรถ และเดินเท้าไปขึ้นเรือข้ามฟากข้ามแม่น้ำท่าจีน เพื่อไปต่อรถไฟอีกขบวนหนึ่ง

ทางรถไฟสายแม่กลอง
ขบวนรถไฟขณะผ่านตลาดร่มหุบ
ข้อมูลทั่วไป
สถานะ	เปิดให้บริการ
เจ้าของ	สำนักงานรถไฟสายแม่กลอง (อดีต) การรถไฟแห่งประเทศไทย (ปัจจุบัน)
ที่ตั้ง	กรุงเทพมหานคร จังหวัดสมุทรสาคร จังหวัดสมุทรสงคราม
ปลายทาง	วงเวียนใหญ่—มหาชัย บ้านแหลม–แม่กลอง
จำนวนสถานี	20 (วงเวียนใหญ่-มหาชัย) 15 (บ้านแหลม-แม่กลอง)
การดำเนินงาน
รูปแบบ	รถไฟชานเมือง
ระบบ	รถไฟชานเมือง ของการรถไฟแห่งประเทศไทย
ผู้ดำเนินงาน	การรถไฟแห่งประเทศไทย
ศูนย์ซ่อมบำรุง	โรงรถดีเซลรางสมุทรสาคร (สถานีมหาชัย)
ขบวนรถ	เอ็นเคเอฟ
ประวัติ
เปิดเมื่อ	29 ธันวาคม พ.ศ. 2447 (วงเวียนใหญ่-มหาชัย) 10 มิถุนายน พ.ศ. 2448 (บ้านแหลม-แม่กลอง)
ข้อมูลทางเทคนิค
ระยะทาง	33.1 กม. (20.57 ไมล์) (วงเวียนใหญ่-มหาชัย) 33.8 กม. (21 ไมล์) (บ้านแหลม-แม่กลอง)
จำนวนทางวิ่ง	2
รางกว้าง	1,000 mm (3 ft 3 3⁄8 in) มีเตอร์เกจ
ความเร็ว	80 กิโลเมตรต่อชั่วโมง (50 ไมล์ต่อชั่วโมง)
แผนที่เส้นทาง ยกเลิก ปากคลองสาน 0+000 กม. วงเวียนใหญ่ 1+780 กม. ตลาดพลู 2+450 กม. วุฒากาศ ( S11 ) สะพานข้ามคลองต้นไทร 3+350 กม. คลองต้นไทร สะพานข้ามคลองบางขุนเทียน 4+130 กม. จอมทอง สะพานข้ามคลองบางประทุน 5+760 กม. วัดไทร สะพานข้ามคลองบางระแนะ 7+150 กม. วัดสิงห์ สะพานข้ามคลองวัดสิงห์ สะพานข้ามคลอง 9+760 กม. บางบอน สะพานข้ามคลอง 12+230 กม. การเคหะธนบุรี 12+530 กม. รางสะแก สะพานข้ามคลองสะแกงาม สะพานข้ามคลอง 14+250 กม. รางโพธิ์ 15+830 กม. สามแยก 17+290 กม. พรมแดน 18+760 กม. ทุ่งสีทอง 19+970 กม. บางน้ำจืด 22+990 กม. คอกควาย ทางหลวงชนบท สค. 2032 สะพานข้ามคลองสี่วาพาสวัสดิ์ 26+760 กม. บ้านขอม สะพานข้ามคลองหวายลิง สะพานข้ามคลอง 29+760 กม. คลองจาก สะพานข้ามคลองเอกชัย 30+xxx กม. นิคมรถไฟมหาชัย 31+220 กม. มหาชัย แม่น้ำท่าจีน 0+180 กม. บ้านแหลม 1+240 กม. ท่าฉลอม 3+890 กม. บ้านชีผ้าขาว 5+960 กม. คลองนกเล็ก 6+900 กม. บางสีคต 8+860 กม. บางกระเจ้า 10+900 กม. บ้านบ่อ 13+320 กม. บางโทรัด 15+780 กม. บ้านกาหลง 17+940 กม. บ้านนาขวาง 19+970 กม. บ้านนาโคก 23+730 กม. เขตเมือง 27+660 กม. ลาดใหญ่ 30+160 กม. บางกระบูน 33+750 กม. แม่กลอง

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเคยเสด็จพระราชดำเนินประทับรถไฟพระที่นั่ง ผ่านทางรถไฟสายนี้เมื่อวันที่ 18 มีนาคม ร.ศ. 124 (พ.ศ. 2448) เพื่อทรงทำพิธีเปิดถนนถวาย ตำบลท่าฉลอม อำเภอเมืองสมุทรสาคร

ในอดีตทางรถไฟสายแม่กลอง จะสิ้นสุดที่สถานีรถไฟปากคลองสานริมแม่น้ำเจ้าพระยา (ปัจจุบันกลายเป็นตลาดท่าน้ำรถไฟคลองสาน) แต่ได้ถูกยกเลิกทางรถไฟช่วงนี้ไปในสมัย จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ เป็นนายกรัฐมนตรีจึงทำให้ทางรถไฟสายนี้สิ้นสุดที่สถานีวงเวียนใหญ่ดังเช่นปัจจุบัน ส่วนทางที่ยกเลิกไปได้ถมเป็นถนนและตั้งชื่อว่าถนนเจริญรัถ โดยเป็นถนน 3 ช่องทาง ซึ่งช่องทางกลางในอดีตคือรางรถไฟ

ประวัติ

เดิมรถไฟสายนี้เดินรถโดยบริษัทเอกชน คือ บริษัท รถไฟท่าจีน ทุนจำกัด (บริษัท ท่าจีนเรวเวกัมปนีลิมิเต็ตทุน จำกัด) ได้รับสัมปทานเดินรถช่วงปากคลองสาน–มหาชัย ระยะทางทั้งสิ้น 33.1 กิโลเมตร เริ่มเดินรถตั้งแต่วันที่ 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2444 จนถึง พ.ศ. 2484 รวมระยะเวลา 40 ปี

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (ขณะนั้นทรงเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร) เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ ทรงเปิดเส้นทางปากคลองสาน-มหาชัย เมื่อวันที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2447 และเปิดให้ประชาชนใช้งานตั้งแต่วันที่ 4 มกราคม พ.ศ. 2448

ต่อมาใน พ.ศ. 2448 บริษัท แม่กลอง ทุนจำกัด ได้รับสัมปทานเดินรถช่วงที่สอง จากสถานีรถไฟบ้านแหลมที่อยู่ฝั่งตรงข้ามกับสถานีรถไฟมหาชัย ถึงสถานีรถไฟแม่กลอง อำเภอเมืองสมุทรสงคราม ระยะทางทั้งสิ้น 33.8 กิโลเมตร เริ่มเดินรถตั้งแต่วันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2448 จนถึง พ.ศ. 2488 รวมระยะเวลา 40 ปี

ต่อมาบริษัทรถไฟท่าจีน และบริษัทแม่กลอง ได้รับพระบรมราชานุญาตให้รวมเป็นบริษัทเดียวกัน ใช้ชื่อว่า บริษัท แม่กลอง ทุนจำกัด และเดินรถจนกระทั่งหมดสัมปทานในปี พ.ศ. 2488 จึงได้ขายกิจการให้กับกรมรถไฟ ภายใต้องค์กรรถไฟสายแม่กลอง เปลี่ยนสถานะเป็น สำนักงานรถไฟสายแม่กลอง เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2495 และรวมเข้ากับการรถไฟแห่งประเทศไทยเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2498

ปัจจุบันเส้นทางช่วงปากคลองสาน–วงเวียนใหญ่ ไม่มีการเดินรถมาตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2504 สืบเนื่องจากมติคณะรัฐมนตรีในรัฐบาลจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ เมื่อวันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2502 โดยยังคงรางรถไฟไว้ แต่ราดยางมะตอยทับ กลายเป็นถนนเจริญรัถ

การซ่อมบำรุงและปรับปรุงเส้นทาง

ใน พ.ศ. 2558 การรถไฟแห่งประเทศไทยได้ประกาศปิดเส้นทางรถไฟในช่วงบ้านแหลม–แม่กลอง ระหว่างวันที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2558 — 31 มีนาคม พ.ศ. 2559 เพื่อทำการปรับปรุงเส้นทางตามโครงการปรับปรุงเส้นทางรถไฟ โดยจะมีรถสองแถวรับ-ส่งผู้โดยสารชั่วคราว และเปิดเดินรถอีกครั้งเมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2559 โดยมีวุฒิชาติ กัลยาณมิตร ผู้ว่าการรถไฟแห่งประเทศไทยในขณะนั้น เป็นประธานในพิธีเปิดเดินรถเที่ยวแรกจากแม่กลอง–บ้านแหลม

เนื่องจากทางรถไฟสายแม่กลองไม่มีเส้นทางเชื่อมต่อกับรถไฟสายอื่น ทำให้การขนส่งขบวนรถเพื่อซ่อมบำรุง ต้องบรรทุกขบวนรถจากศูนย์ซ่อมบำรุงที่สถานีรถไฟธนบุรีหรือสถานีรถไฟมักกะสัน โดยผ่านทางแพขนานยนต์

รายชื่อสถานีรถไฟ

ช่วงวงเวียนใหญ่ - มหาชัย (งญ.-ชั.)

ชื่อสถานี / ที่หยุดรถ	รหัสสถานี		ระยะทางจาก งญ.	ชั้นสถานี	ที่ตั้ง			หมายเหตุ
	เลข	ตัวย่อ			ตำบล/แขวง	อำเภอ/เขต	จังหวัด
วงเวียนใหญ่ - มหาชัย
วงเวียนใหญ่	5001	งญ.	0.00 กม.	1	บางยี่เรือ	ธนบุรี	กรุงเทพมหานคร	สายสีลม สถานีวงเวียนใหญ่ สายสีม่วง สถานีวงเวียนใหญ่ (กำลังก่อสร้าง)
ตลาดพลู	5003	ลู.	1.78 กม.	2	ตลาดพลู			สายสีลม สถานีตลาดพลู  บีอาร์ที  สถานีราชพฤกษ์ สายสีเทา สถานีตลาดพลู (โครงการ)
วุฒากาศ	5036	วฒ.	2.45 กม.	ป้ายหยุดรถ				สายสีลม สถานีวุฒากาศ
คลองต้นไทร	5004	ไซ.	3.35 กม.	ที่หยุดรถ	บางค้อ	จอมทอง
จอมทอง	5005	ทจ.	4.13 กม.	ป้ายหยุดรถ	บางขุนเทียน
วัดไทร	5007	วซ.	5.76 กม.	ป้ายหยุดรถ
วัดสิงห์	5008	สิ.	7.15 กม.	2
บางบอน	5009	าา.	9.76 กม.	ที่หยุดรถ	คลองบางบอน	บางบอน
การเคหะ	5010	เค.	12.23 กม.	ที่หยุดรถ
รางสะแก	5011	รแ.	12.53 กม.	ป้ายหยุดรถ
รางโพธิ์	5012	รโ.	14.25 กม.	2	บางบอนใต้
สามแยก	5013	แย.	15.83 กม.	ป้ายหยุดรถ
พรมแดน	5014	พแ.	17.29 กม.	ที่หยุดรถ	แสมดำ	บางขุนเทียน
					บางน้ำจืด	เมืองสมุทรสาคร	สมุทรสาคร
ทุ่งสีทอง	5034	ที.	18.76 กม.	ป้ายหยุดรถ
บางน้ำจืด	5015	นจ.	19.97 กม.	ที่หยุดรถ
คอกควาย	5016	วา.	22.99 กม.	ที่หยุดรถ	คอกกระบือ
บ้านขอม	5017	ขม.	26.76 กม.	ที่หยุดรถ	โคกขาม
คลองจาก	5033	ลจ.	29.76 กม.	ป้ายหยุดรถ	มหาชัย
นิคมรถไฟมหาชัย	5037	คฟ.	30.60 กม.	ป้ายหยุดรถ
มหาชัย	5018	ชั.	31.22 กม.	1

ช่วงบ้านแหลม - แม่กลอง (แห. - แอ.)

ชื่อสถานี / ที่หยุดรถ	รหัสสถานี		ระยะทางจาก แห.	ชั้นสถานี	ที่ตั้ง			หมายเหตุ
	เลข	ตัวย่อ			ตำบล	อำเภอ	จังหวัด
บ้านแหลม - แม่กลอง
บ้านแหลม	5019	แห.	0.00 กม.	3	ท่าฉลอม	เมืองสมุทรสาคร	สมุทรสาคร
โรงพยาบาลนครท่าฉลอม	–	นฉ.	0.56 กม.	ป้ายหยุดรถ				สร้างขึ้นโดยมูลนิธิโรงพยาบาลนครท่าฉลอม โดยเงินบริจาคของผู้มีจิตศรัทธา โดยมีชานชาลากว้าง 2 เมตร ยาว 40 เมตร อาคารพักผู้โดยสาร ได้รับการออกแบบและตกแต่งในรูปแบบย้อนยุคสมัยรัชกาลที่ 5
ท่าฉลอม	5020	ฉอ.	1.24 กม.	ที่หยุดรถ
บ้านชีผ้าขาว	5021	ผา.	3.89 กม.	ป้ายหยุดรถ	ท่าจีน
คลองนกเล็ก	5035	ลเ.	5.95 กม.	ป้ายหยุดรถ	บางกระเจ้า
บางสีคต	5022	บี.	6.90 กม.	ที่หยุดรถ
บางกระเจ้า	5023	ะจ.	8.86 กม.	ที่หยุดรถ	บ้านบ่อ
บ้านบ่อ	5024	บ่.	10.90 กม.	ที่หยุดรถ				เคยเป็นสถานี ยุบเป็นที่หยุดรถเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2520
บางโทรัด	5025	งโ.	13.32 กม.	ที่หยุดรถ	บ้านโทรัด
บ้านกาหลง	5026	กห.	15.78 กม.	ที่หยุดรถ	กาหลง			เคยเป็นสถานี ยุบเป็นที่หยุดรถเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2520
บ้านนาขวาง	5027	บ้.	17.94 กม.	ป้ายหยุดรถ
บ้านนาโคก	5028	าโ.	19.97 กม.	ที่หยุดรถ	นาโคก
เขตเมือง	5029	ดเ.	23.73 กม.	ป้ายหยุดรถ
ลาดใหญ่	5030	ลญ.	27.66 กม.	ป้ายหยุดรถ	ลาดใหญ่	เมืองสมุทรสงคราม	สมุทรสงคราม
แม่กลอง	5032	แอ.	33.75 กม.	3	แม่กลอง

สถานีในอดีต

• สถานีรถไฟปากคลองสาน กิโลเมตรที่ -1+190 (ยกเลิกเมื่อ 1 มกราคม พ.ศ. 2504 เนื่องจากมติคณะรัฐมนตรี 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2502 ในรัฐบาลจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ให้ยกเลิกเส้นทางช่วงปากคลองสาน-วงเวียนใหญ่ โดยราดยางมะตอยทับทางรถไฟไว้ใต้พื้นถนน ส่วนตัวอาคารสถานีถูกรื้อถอนไปแล้ว)
• อดีตสถานีช่องลม กิโลเมตรที่ 1+020 (ไม่มีร่องรอยเหลือ พบในแผนที่ปี 2495)
• ที่หยุดรถไฟบางกระบูน กิโลเมตรที่ 30+160 บริเวณตำบลลาดใหญ่ อำเภอเมืองสมุทรสงคราม จังหวัดสมุทรสงคราม

โครงการในอนาคต

ในอนาคต การรถไฟแห่งประเทศไทย (รฟท.) ร่วมกับกรมการขนส่งทางราง จะทำการย้ายสถานีต้นทางหลักของกรุงเทพมหานคร จากสถานีหัวลำโพง มาที่ ชุมทางบางซื่อ และรวมเส้นทาง รถไฟฟ้าชานเมืองสายสีแดง รถไฟทางไกล รถไฟความเร็วสูง (สายกรุงเทพ-นครราชสีมา) และ รถไฟฟ้าเชื่อมท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ เข้าไว้ที่สถานีกลางบางซื่อเป็นสถานีหลักแห่งเดียวของกรุงเทพมหานคร พร้อมจัดเส้นทางใหม่ จากบางซื่อไปนครปฐม เป็นสายตะวันตก และจากบางซื่อ ไปหัวลำโพง ลดระดับลงใต้ดินเข้าสู่วงเวียนใหญ่ ไปตามแนวทางรถไฟสายแม่กลอง และส่วนต่อขยายจากสถานีปลายทางที่แม่กลองไปยังปากท่อ ตลอดจนทุกสถานีหลังจากนี้นับเป็นเส้นทางใหม่ของสายใต้ ส่วนจากบางซื่อไปชุมทางบ้านภาชี ยังเป็นสายเหนือและสายตะวันออกเฉียงเหนือเช่นเดิม และจากบางซื่อไปฉะเชิงเทรา เป็นสายตะวันออกตามเดิม และแยกเพิ่มอีก 2 เส้นทางคือ รถไฟด่วนพิเศษ (เส้นทางแรก กรุงเทพ-นครราชสีมา) และรถไฟฟ้าเชื่อมท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ (SARL : Suvarnabhumi Airport Rails Link)

แหล่งข้อมูลอื่น

• "เรื่อง กำหนดบริเวณห้ามก่อสร้าง ดัดแปลง หรือเปลี่ยนการใช้อาคารบางชนิดหรือบางประเภทในพื้นที่บางส่วนในท้องที่ตำบลบางน้ำจืด ตำบลคอกกระบือ ตำบลนาดี ตำบลบ้านเกาะ ตำบลพันท้ายนรสิงห์ ตำบลท่าทราย ตำบลโคกขาม ตำบลมหาชัย ตำบลบางกระเจ้า ตำบลท่าจีน ตำบลบางหญ้าแพรก ตำบลท่าฉลอมและตำบลโกรกกราก อำเภอเมืองสมุทรสาคร จังหวัดสมุทรสาคร", กฎหมาย.คอม, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 20 เมษายน 2011
• "แผนแม่บทการพัฒนาโครงข่ายทางรถไฟสนับสนุนเขตเศรษฐกิจพิเศษ การท่องเที่ยว และการพัฒนาพื้นที่", สำนักงานนโยบายและแผนการขนส่งและจราจร, มีนาคม 2018
• "ขุดกรุ : ตามรอยเส้นทางรถไฟช่วงคลองสาน - วัดสิงห์", รถไฟไทยดอทคอม, 29 พฤศจิกายน 2006
• NATSKI & AMINDA (22 มิถุนายน 2009), รถไฟ เรือเมล์ (๓) - วงเวียนใหญ่-มหาชัย-ท่าฉลอม-แม่กลอง-วัดบ้านแหลม