อำเภอเมืองนครปฐม

อำเภอเมืองนครปฐม
อำเภอเมืองนครปฐม
	อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Mueang Nakhon Pathom
	ที่ว่าการอำเภอเมืองนครปฐม
	แผนที่จังหวัดนครปฐม เน้นอำเภอเมืองนครปฐม
	พิกัด: 13°49′11″N 100°3′57″E / 13.81972°N 100.06583°E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครปฐม
พื้นที่
• ทั้งหมด	417.44 ตร.กม. (161.17 ตร.ไมล์)
ประชากร (2564)
• ทั้งหมด	278,988 คน
• ความหนาแน่น	668.33 คน/ตร.กม. (1,731.0 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	73000
รหัสภูมิศาสตร์	7301
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอเมืองนครปฐม ; เลขที่ 30 ถนนเทศา ตำบลพระปฐมเจดีย์ อำเภอเมืองนครปฐม จังหวัดนครปฐม 73000
	ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

อำเภอเมืองนครปฐม เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดนครปฐม เป็นที่ตั้งของ เทศบาลนครนครปฐม ศูนย์กลางการปกครองของจังหวัด อีกทั้งยังเป็นที่ตั้งของพระปฐมเจดีย์ เจดีย์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย มีระยะห่างจากกรุงเทพมหานคร 55 กิโลเมตร จึงทำให้ได้รับความเจริญจากกรุงเทพมหานครไม่น้อยนัก ในแง่สถานศึกษา มีมหาวิทยาลัยมากมาย ห้างสรรพสินค้า เป็นต้น

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอเมืองนครปฐมมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอกำแพงแสนและอำเภอดอนตูม มีถนนมาลัยแมนและทางหลวงชนบท นฐ.4041 เป็นเส้นแบ่งเขต
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอนครชัยศรี มีคลองท้องไทรและคลองบางแก้ว เป็นเส้นแบ่งเขต
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอสามพราน และอำเภอบางแพ (จังหวัดราชบุรี) มีคลองรางสังกะสี คลองขุนเทพ คลองควาย แนวแบ่งเขตการปกครองระหว่างอำเภอสามพรานและอำเภอเมืองนครปฐม และมีแนวแบ่งเขตการปกครองระหว่างจังหวัดนครปฐมและจังหวัดราชบุรีเป็นเส้นแบ่งเขต
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอโพธารามและอำเภอบ้านโป่ง (จังหวัดราชบุรี) มีแนวเส้นแบ่งเขตการปกครองระหว่างจังหวัดนครปฐมและจังหวัดราชบุรีเป็นเส้นแบ่งเขต

ประวัติ

นครปฐมเป็นพื้นที่อู่อารยธรรมสำคัญที่มีประวัติความเป็นมายาวนานในแผ่นดินสุวรรณภูมิ จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์กล่าวว่า เมืองนครปฐมแต่เดิมนั้นตั้งอยู่ริมทะเล เป็นเมืองเก่าแก่ มีความเจริญรุ่งเรืองมานับตั้งแต่สมัยสุวรรณภูมิ และเป็นราชธานีสำคัญในสมัยทวารวดี ในยุคนั้นนครปฐมเป็นแหล่งเผยแพร่อารยธรรมจากประเทศอินเดีย ซึ่งรวมทั้งพุทธศาสนา จึงเป็นศูนย์กลางของความเจริญ มีชนชาติต่างๆ อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานอยู่เป็นจำนวนมาก

ต่อมาได้เกิดความแห้งแล้งขึ้นในเมืองนครปฐม เพราะกระแสน้ำที่ไหลผ่านตัวเมืองเปลี่ยนเส้นทาง ประชาชนจึงอพยพไปตั้งหลักแหล่งอยู่ริมน้ำ และสร้างเมืองใหม่ขึ้นชื่อ “เมืองนครไชยศรี” หรือ “ศรีวิชัย” นครปฐมจึงกลายเป็นเมืองร้างมาเป็นเวลาหลายร้อยปี จนกระทั่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะที่ทรงยังผนวชได้ธุดงค์ไปพบพระปฐมเจดีย์ และทรงเห็นว่าเป็นเจดีย์องค์ใหญ่ไม่มีที่ใดเทียบเท่า ครั้นเมื่อได้ครองราชย์ จึงโปรดฯ ให้ก่อเจดีย์แบบลังกาครอบองค์เดิมไว้ โดยให้ชื่อว่า “พระปฐมเจดีย์” ทรงปฏิสังขรณ์สิ่งต่างๆ ในบริเวณองค์พระปฐมเจดีย์ให้มีสภาพดี และโปรดฯ ให้ขุดคลองเจดีย์บูชาเพื่อให้การเสด็จมานมัสการสะดวกขึ้น

ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เริ่มก่อสร้างทางรถไฟสายใต้ผ่านเมืองนครปฐม ซึ่งขณะนั้นยังเป็นป่ารก พระองค์จึงโปรดฯ ให้ย้ายเมืองจากตำบลท่านา อำเภอเมืองนครไชยศรี มาตั้งที่องค์พระปฐมเจดีย์เหมือนเช่นครั้งสมัยโบราณ และเปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอพระปฐมเจดีย์ ให้เป็น อำเภอเมืองนครปฐม^[1] เนื่องจากเป็นเมืองศูนย์กลางของจังหวัดนครปฐม และลดฐานะอำเภอเมืองนครไชยศรีลงเป็นอำเภอนครไชยศรีจนปัจจุบัน

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองท้องที่

อำเภอเมืองนครปฐมแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 25 ตำบล 217 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)^[2]
1.	พระปฐมเจดีย์	Phra Pathom Chedi	–	26,445
2.	บางแขม	Bang Khaem	10	12,816
3.	พระประโทน	Phra Prathon	9	11,155
4.	ธรรมศาลา	Thammasala	7	12,447
5.	ตาก้อง	Ta Kong	10	6,873
6.	มาบแค	Map Khae	11	8,678
7.	สนามจันทร์	Sanam Chan	6	13,921
8.	ดอนยายหอม	Don Yai Hom	9	11,458
9.	ถนนขาด	Thanon Khat	6	7,985
10.	บ่อพลับ	Bo Phlap	8	15,697
11.	นครปฐม	Nakhon Pathom	10	21,681
12.	วังตะกู	Wang Taku	8	6,325
13.	หนองปากโลง	Nong Pak Long	10	9,281
14.	สามควายเผือก	Sam Khwai Phueak	6	11,687
15.	ทุ่งน้อย	Thung Noi	7	5,847
16.	หนองดินแดง	Nong Din Daeng	8	8,603
17.	วังเย็น	Wang Yen	6	3,158
18.	โพรงมะเดื่อ	Phrong Maduea	17	17,057
19.	ลำพยา	Lam Phaya	9	13,256
20.	สระกะเทียม	Sa Kathiam	14	7,134
21.	สวนป่าน	Suan Pan	6	3,471
22.	ห้วยจรเข้	Huai Chorakhe	7	12,585
23.	ทัพหลวง	Thap Luang	14	10,728
24.	หนองงูเหลือม	Nong Ngu Lueam	11	10,401
25.	บ้านยาง	Ban Yang	11	9,144

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอเมืองนครปฐมประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 28 แห่ง ได้แก่

เทศบาลนครนครปฐม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพระปฐมเจดีย์ทั้งตำบล และบางส่วนของตำบลบางแขม ตำบลพระประโทน ตำบลสนามจันทร์ ตำบลบ่อพลับ ตำบลนครปฐม ตำบลหนองปากโลง ตำบลลำพยา และตำบลห้วยจรเข้
เทศบาลเมืองนครปฐม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนครปฐม (เขตองค์การบริหารส่วนตำบลนครปฐมเดิม)
เทศบาลเมืองสามควายเผือก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสามควายเผือกทั้งตำบล
เทศบาลตำบลดอนยายหอม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลดอนยายหอม
เทศบาลตำบลธรรมศาลา ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลธรรมศาลา
เทศบาลตำบลโพรงมะเดื่อ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองดินแดงและตำบลโพรงมะเดื่อ
เทศบาลตำบลบ่อพลับ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ่อพลับ (นอกเขตเทศบาลนครนครปฐม)
เทศบาลตำบลมาบแค ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมาบแคทั้งตำบล
เทศบาลตำบลตาก้อง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตาก้องทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลบางแขม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางแขม (นอกเขตเทศบาลนครนครปฐม)
องค์การบริหารส่วนตำบลพระประโทน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพระประโทน (นอกเขตเทศบาลนครนครปฐม)
องค์การบริหารส่วนตำบลธรรมศาลา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลธรรมศาลา (นอกเขตเทศบาลตำบลธรรมศาลา)
องค์การบริหารส่วนตำบลสนามจันทร์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสนามจันทร์ (นอกเขตเทศบาลนครนครปฐม)
องค์การบริหารส่วนตำบลดอนยายหอม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดอนยายหอม (นอกเขตเทศบาลตำบลดอนยายหอม)
องค์การบริหารส่วนตำบลถนนขาด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลถนนขาดทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลวังตะกู ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังตะกูทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลหนองปากโลง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองปากโลง (นอกเขตเทศบาลนครนครปฐม)
องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งน้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งน้อยทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลหนองดินแดง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองดินแดง (นอกเขตเทศบาลตำบลโพรงมะเดื่อ)
องค์การบริหารส่วนตำบลวังเย็น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังเย็นทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลโพรงมะเดื่อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพรงมะเดื่อ (นอกเขตเทศบาลตำบลโพรงมะเดื่อ)
องค์การบริหารส่วนตำบลลำพยา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลำพยา (นอกเขตเทศบาลนครนครปฐม)
องค์การบริหารส่วนตำบลสระกะเทียม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสระกะเทียมทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลสวนป่าน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสวนป่านทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยจรเข้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยจรเข้ (นอกเขตเทศบาลนครนครปฐม)
องค์การบริหารส่วนตำบลทัพหลวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทัพหลวงทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลหนองงูเหลือม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองงูเหลือมทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านยาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านยางทั้งตำบล

ภาพ

พระปฐมเจดีย์ในปัจจุบัน
คลองเจดีย์บูชา
ถนนในอำเภอเมืองนครปฐม
วัดพระประโทณเจดีย์วรวิหาร เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดวรวิหาร ตำบลพระประโทน อำเภอเมืองนครปฐม จังหวัดนครปฐม
วัดพระประโทณเจดีย์