อำเภอกำแพงแสน

กำแพงแสน เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดนครปฐม

อำเภอกำแพงแสน
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Kamphaeng Saen
อดีตสถานีรถไฟกำแพงแสน ในเส้นทางรถไฟสายใต้ ปัจจุบันมีฐานะเพียงที่หยุดรถ แต่ไม่มีรถไฟขบวนใดจอดรับส่งผู้โดยสาร ถูกยุบเป็นที่หยุดรถเมื่อวันที่ 15 ธันวาคม พ.ศ. 2519
คำขวัญ:  เมืองเก่าโบราณ สถานผลิตนักบินประเทศ แหล่งบัณฑิตการเกษตร เขตพื้นดินเนื้อดี อนุสาวรีย์อินทรศักดิ์ศจี ปฐพีแห่งความร่มเย็น
แผนที่จังหวัดนครปฐม เน้นอำเภอกำแพงแสน
พิกัด: 13°59′2″N 99°59′38″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครปฐม
พื้นที่
• ทั้งหมด	405.019 ตร.กม. (156.379 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	126,281 คน
• ความหนาแน่น	311.79 คน/ตร.กม. (807.5 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	73140, 73180 (เฉพาะตำบลกระตีบ ห้วยม่วง สระพัฒนา และหมู่ที่ 1, 3-5, 11, 14, 16, 22-23 ตำบลสระสี่มุม)
รหัสภูมิศาสตร์	7302
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอกำแพงแสน หมู่ที่ 1 ถนนมาลัยแมน ตำบลทุ่งกระพังโหม อำเภอกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม 73140
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ชมพูพันธุ์ทิพย์ ที่ถนนในมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอกำแพงแสนมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอสองพี่น้อง (จังหวัดสุพรรณบุรี)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอบางเลนและอำเภอดอนตูม
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองนครปฐม และอำเภอบ้านโป่ง (จังหวัดราชบุรี)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอท่ามะกา (จังหวัดกาญจนบุรี)

อดีตสถานีรถไฟกำแพงแสน ในเส้นทางรถไฟสายใต้ (กรุงเทพ-ชุมทางหนองปลาดุก-สุพรรณบุรี)

อุทยานแมลงเฉลิมพระเกียรติ อยู่ภายในมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน

ประวัติ

ในอดีตอำเภอกำแพงแสนเป็น เมืองกำแพงแสน (มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 11-16) ซึ่งเป็นเพียงเมืองเล็ก ๆ สันนิษฐานว่าน่าจะมีฐานะเป็นเมืองบริวารของเมืองนครไชยศรีมากกว่าจะเป็นเมืองที่ตั้งอยู่อย่างอิสระ เป็นเมืองโบราณสมัยทวารวดีที่มีขนาดเล็กและตั้งอยู่ไม่ไกลจากเมืองนครไชยศรี ตั้งอยู่กึ่งกลางระหว่างเมืองใหญ่ 2 เมือง คือเมืองอู่ทองและเมืองนครไชยศรี ปัจจุบันบริเวณเมืองเก่ากำแพงแสนเป็นพื้นที่ของกรมป่าไม้ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์

อำเภอกำแพงแสนได้ตั้งขึ้นครั้งแรกที่วัดห้วยพระ ตำบลห้วยพระ อำเภอดอนตูม โดยใช้ชื่อว่า อำเภอกำแพงแสน ตั้งตามชื่อเมืองโบราณ ต่อมาเมื่อประสพภัยแล้งไม่สะดวกในการสัญจรเพราะในอดีตใช้เรือเป็นหลัก จึงได้ย้ายที่ว่าการอำเภอใหม่จากวัดห้วยพระไปที่ชายทุ่งสามแก้ว ห่างจากที่ตั้งเดิมไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือประมาณ 1 กิโลเมตร และได้เปลี่ยนชื่ออำเภอกำแพงแสน มาเป็น "อำเภอนาถอำนวย" หรือชาวบ้านเรียกตามชื่อหมู่บ้านว่า "อำเภอสามแก้ว" ตั้งอยู่จนถึงปี พ.ศ. 2446 ก็ได้เปลี่ยนชื่อกลับเป็น "อำเภอกำแพงแสน"

ในวันที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2490 ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอกำแพงแสน จากที่ตั้งชายทุ่งสามแก้ว มาตั้งที่ว่าการอำเภอใหม่ริมคลองท่าสาร-บางปลา บริเวณบ้านยาง ติดถนนมาลัยแมน (ถนนนครปฐม-สุพรรณบุรี) หมู่ที่ 6 ตำบลทุ่งกระพังโหม ห่างจากที่ตั้งเดิมไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือประมาณ 14 กิโลเมตร และเมื่อปี พ.ศ. 2532 ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอกำแพงแสนไปสร้างที่ว่าการอำเภอหลังใหม่ ณ ที่ดินที่ราษฎรได้บริจาคให้ริมถนนมาลัยแมน ห่างจากที่ตั้งเดิมไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ประมาณ 2 กิโลเมตร ตรงข้ามโรงเรียนกำแพงแสนวิทยา ส่วนที่ตั้งเดิมได้ใช้เป็นสำนักงานเทศบาลตำบลกำแพงแสน

• วันที่ 11 ตุลาคม 2446 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอสามแก้ว เป็น อำเภอกำแพงแสน
• วันที่ 7 มีนาคม 2479 ตั้งตำบลทุ่งลูกนก แยกออกจากตำบลทุ่งขวาง
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลห้วยด้วน แยกออกจากตำบลห้วยพระ ตั้งตำบลห้วยขวาง แยกออกจากตำบลลำเหย ตั้งตำบลดอนรวก แยกออกจากตำบลดอนพุทรา ตั้งตำบลบ้านหลวง แยกออกจากตำบลดอนพุทรา
• วันที่ 26 มกราคม 2500 จัดตั้งสุขาภิบาลกำแพงแสน ในท้องที่หมู่ 5–6 ของตำบลทุ่งกระพังโหม
• วันที่ 8 กันยายน 2502 โอนพื้นที่ตำบลสระสี่มุม ตำบลกระตีบ และพื้นที่หมู่ 1-4, 6-10 (ในขณะนั้น) ของตำบลดอนข่อย อำเภอบางเลน มาขึ้นกับอำเภอกำแพงแสน
• วันที่ 29 ธันวาคม 2502 โอนพื้นที่หมู่ 5 (ในขณะนั้น) ของตำบลดอนข่อย อำเภอกำแพงแสน ไปตั้งเป็นหมู่ 15 ของตำบลหินมูล อำเภอบางเลน
• วันที่ 1 มกราคม 2509 แยกพื้นที่ตำบลสามง่าม ตำบลห้วยพระ ตำบลลำเหย ตำบลดอนพุทรา ตำบลบ้านหลวง ตำบลดอนรวก และตำบลห้วยด้วน ของอำเภอกำแพงแสน ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอดอนตูม และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอกำแพงแสน
• วันที่ 31 มกราคม 2510 ตั้งตำบลสระพัฒนา แยกออกจากตำบลสระสี่มุม
• วันที่ 14 มีนาคม 2510 จัดตั้งสุขาภิบาลสามง่าม ในท้องที่ตั้งกิ่งอำเภอดอนตูม หมู่ 1-15 ตำบลสามง่าม
• วันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2511 ตั้งตำบลทุ่งบัว แยกออกจากตำบลทุ่งขวาง
• วันที่ 25 กุมภาพันธ์ 2512 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอดอนตูม อำเภอกำแพงแสน เป็น อำเภอดอนตูม
• วันที่ 21 ตุลาคม 2531 ตั้งตำบลห้วยหมอนทอง แยกออกจากตำบลทุ่งขวาง
• วันที่ 18 ตุลาคม 2532 ตั้งตำบลห้วยม่วง แยกออกจากตำบลกระตีบ
• วันที่ 12 กันยายน 2533 ตั้งตำบลกำแพงแสน แยกออกจากตำบลทุ่งกระพังโหม
• วันที่ 23 พฤษภาคม 2534 ตั้งตำบลรางพิกุล แยกออกจากตำบลทุ่งบัว
• วันที่ 15 มกราคม 2536 ตั้งตำบลหนองกระทุ่ม แยกออกจากตำบลทุ่งลูกนก
• วันที่ 16 สิงหาคม 2536 ตั้งตำบลวังน้ำเขียว แยกออกจากตำบลทุ่งกระพังโหม
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลกำแพงแสน เป็น เทศบาลตำบลกำแพงแสน ด้วยผลของกฎหมาย

สวนสาธารณะเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน

ที่หยุดรถไฟทุ่งบัว ในเส้นทางรถไฟสายใต้ (กรุงเทพ-ชุมทางหนองปลาดุก-สุพรรณบุรี) มีขบวนรถไฟจอดวันละ 2 ขบวน คือ ขบวนรถชานเมืองที่ 355/356 กรุงเทพ-สุพรรณบุรี-กรุงเทพ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอกำแพงแสนแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 15 ตำบล 204 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)
1.	ทุ่งกระพังโหม	Thung Kraphanghom	7	7,082
2.	กระตีบ	Kratip	8	9,048
3.	ทุ่งลูกนก	Thung Luk Nok	23	13,378
4.	ห้วยขวาง	Huai Khwang	21	13,040
5.	ทุ่งขวาง	Thung Khwang	10	6,151
6.	สระสี่มุม	Sa Si Mum	24	10,306
7.	ทุ่งบัว	Thung Bua	11	5,528
8.	ดอนข่อย	Don Khoi	16	7,780
9.	สระพัฒนา	Sa Phatthana	14	6,994
10.	ห้วยหมอนทอง	Huai Mon Thong	12	8,889
11.	ห้วยม่วง	Huai Muang	12	7,390
12.	กำแพงแสน	Kamphaeng Saen	12	9,729
13.	รางพิกุล	Rang Phikun	9	6,439
14.	หนองกระทุ่ม	Nong Krathum	11	5,646
15.	วังน้ำเขียว	Wang Nam Khiao	14	8,257

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอกำแพงแสนประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 16 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลกำแพงแสน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลทุ่งกระพังโหมและตำบลกำแพงแสน
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งกระพังโหม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งกระพังโหม (นอกเขตเทศบาลตำบลกำแพงแสน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลกระตีบ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกระตีบทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งลูกนก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งลูกนกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยขวาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยขวางทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งขวาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งขวางทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสระสี่มุม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสระสี่มุมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งบัว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งบัวทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลดอนข่อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดอนข่อยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสระพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสระพัฒนาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยหมอนทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยหมอนทองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยม่วง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยม่วงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกำแพงแสน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกำแพงแสน (นอกเขตเทศบาลตำบลกำแพงแสน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลรางพิกุล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลรางพิกุลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองกระทุ่ม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองกระทุ่มทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังน้ำเขียว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังน้ำเขียวทั้งตำบล