สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

สำนักงานราชบัณฑิตยสภา
ภาพรวมหน่วยงาน
ก่อตั้ง	; 19 เมษายน พ.ศ. 2469: ในฐานะราชบัณฑิตยสภา; 31 มีนาคม พ.ศ. 2476: ในฐานะราชบัณฑิตยสถาน; 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2558: ในฐานะสำนักงานราชบัณฑิตยสภา;
สำนักงานใหญ่	สนามเสือป่า แขวงดุสิต เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร
งบประมาณประจำปี	112,488,700 บาท; (พ.ศ. 2566)
ฝ่ายบริหารหน่วยงาน	สุรพล วิรุฬห์รักษ์, นายก; ไผทชิต เอกจริยกร, อุปนายก คนที่ 1; ณรงค์ศักดิ์ ชัยบุตร, อุปนายก คนที่ 2; กฤษฎา คงคะจันทร์, เลขาธิการ; ศานติ ภักดีคำ, รองเลขาธิการ;
เอกสารหลัก	พระราชบัญญัติราชบัณฑิตยสภา พ.ศ. 2558;
เว็บไซต์	orst.go.th

สำนักงานราชบัณฑิตยสภา เป็นส่วนราชการอิสระในฝ่ายบริหารของประเทศไทย มีหน้าที่ค้นคว้า วิจัย และบำรุงวิชาการด้านต่าง ๆ เพื่อประโยชน์สาธารณะ^[5] เป็นที่รู้จักจากบทบาทในการควบคุมภาษาไทย ผ่านการจัดทำพจนานุกรม และการบัญญัติหลักเกณฑ์ต่าง ๆ ในทางภาษา

ในทางประวัติศาสตร์นั้น พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7) ทรงก่อตั้ง ราชบัณฑิตยสภา ขึ้นเมื่อวันที่ 19 เมษายน พ.ศ. 2469 ต่อมาในวันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2476 มีการยุบราชบัณฑิตยสภาแยกไปจัดตั้งเป็น ราชบัณฑิตยสถาน กับกรมศิลปากร ราชบัณฑิตยสถานมีการดำเนินงาน 2 ส่วน คือ สภาราชบัณฑิต ซึ่งทำหน้าที่ด้านวิชาการ กับข้าราชการประจำ ซึ่งทำหน้าที่ด้านธุรการสนับสนุนงานของสภาราชบัณฑิต กระทั่งวันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2558 จึงเปลี่ยนชื่อ ราชบัณฑิตยสถาน เป็น สำนักงานราชบัณฑิตยสภา และเปลี่ยนชื่อ สภาราชบัณฑิต เป็น ราชบัณฑิตยสภา ตามชื่อดั้งเดิมสมัยรัชกาลที่ 7^[5]

ตามโครงสร้างปัจจุบัน ราชบัณฑิตยสภามีสมาชิก 3 ประเภท คือ ภาคีสมาชิก ราชบัณฑิต และราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์^[6]

เดิมสำนักงานตั้งอยู่ที่ถนนหน้าพระลานในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาย้ายไปที่สนามเสือป่าตั้งแต่ พ.ศ. 2549

อำนาจหน้าที่และผลงานแก้ไข

อาคารที่ทำการ สนามเสือป่า

ห้องประชุมภายในอาคารสำนักงานฯ ระหว่างการบรรยายทางวิชาการของราชบัณฑิตหรือภาคีสมาชิก

อำนาจหน้าที่แก้ไข

สำนักงานราชบัณฑิตยสภาเป็นสถาบันหลักของเครือข่ายทางปัญญาแห่งชาติ และเป็นองค์การพัฒนาความรู้ที่สามารถเป็นแหล่งอ้างอิงทางวิชาการ โดยมีพันธกิจดังต่อไปนี้

ค้นคว้า วิจัย และบำรุงสรรพวิชา แล้วนำผลงานที่ได้สร้างสรรค์ออกเผยแพร่ให้เป็นคุณประโยชน์ต่อประเทศชาติและประชาชน
ติดต่อแลกเปลี่ยนความรู้ และประสานงานทางวิชาการกับองค์กรปราชญ์และสถาบันทางวิชาการอื่น ๆ ทั้งในและต่างประเทศ
ให้ความเห็น คำแนะนำ และคำปรึกษาทางวิชาการแก่นายกรัฐมนตรีหรือคณะรัฐมนตรี
ให้บริการทางวิชาการแก่ส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ หน่วยงานอิสระตามรัฐธรรมนูญ องค์การมหาชน หน่วยงานอื่นของรัฐ สถาบันการศึกษา หน่วยงานของเอกชนและประชาชน
ดำเนินการเกี่ยวกับการจัดทำพจนานุกรม สารานุกรม อักขรานุกรม อนุกรมวิธาน การบัญญัติศัพท์วิชาการสาขาต่าง ๆ รวมทั้งการจัดทำพจนานุกรมศัพท์วิชาการภาษาต่างประเทศเป็นภาษาไทย และงานวิชาการอื่น ๆ
กำหนดหลักเกณฑ์ต่าง ๆ เกี่ยวกับการใช้ภาษาไทย การอนุรักษ์ภาษาไทยมิให้เปลี่ยนไปในทางที่เสื่อม และการส่งเสริมภาษาไทยซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของชาติให้ปรากฏเด่นชัดยิ่งขึ้น
ปฏิบัติการอื่นตามที่กฎหมายกำหนดให้เป็นอำนาจหน้าที่ของราชบัณฑิตยสภา

สำนักงานราชบัณฑิตยสภามีหน้าที่ในการค้นคว้า วิจัย และนำเสนอผลงานอันเป็นประโยชน์แก่ประเทศชาติ ทั้งให้คำแนะนำทางวิชาการแก่หน่วยงานราชการและประชาชน ทั้งนี้ยังมีหน้าที่สำคัญ คือ การจัดทำพจนานุกรม สารานุกรม อักขรานุกรม อนุกรมวิธานธรรมชาติวิทยา การบัญญัติศัพท์วิชาการ และงานวิชาการอื่น ๆ

ผลงานแก้ไข

ผลงานหลักแก้ไข

สำนักงานราชบัณฑิตยสภาจะเสนอผลงานเหล่านี้ต่อคณะรัฐมนตรีเพื่อออกเป็นประกาศสำนักนายกรัฐมนตรีให้ใช้เป็นมาตรฐานในทางราชการและการศึกษา

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน
หลักเกณฑ์การถอดอักษรไทยเป็นอักษรโรมันแบบถ่ายเสียง
หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาต่าง ๆ
ชื่อจังหวัด เขต อำเภอ และกิ่งอำเภอ เป็นอักษรไทยและอักษรโรมัน
ชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง
ศัพท์บัญญัติชื่อแร่และชื่อธาตุ

ผลงานอื่น ๆแก้ไข

อ่านอย่างไรและเขียนอย่างไร
ลักษณนาม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน
หลักเกณฑ์การใช้เครื่องหมายวรรคตอนและเครื่องหมายอื่น ๆ หลักเกณฑ์การเว้นวรรค หลักเกณฑ์การเขียนคำย่อ
ภาษิต คำพังเพย สำนวนไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน
พจนานุกรมและสารานุกรมซึ่งบัญญัติและอธิบายศัพท์วิชาการสาขาต่าง ๆ เป็นภาษาไทย เช่น ศัพท์เศรษฐศาสตร์ ศัพท์รัฐศาสตร์ ศัพท์นิติศาสตร์ ศัพท์สังคมวิทยา ศัพท์ปรัชญา ศัพท์ศาสนาสากล ศัพท์จิตวิทยา ศัพท์คณิตศาสตร์ ศัพท์วิทยาศาสตร์ ศัพท์วิศวกรรมเครื่องกล ศัพท์คอมพิวเตอร์และเทคโนโลยีสารสนเทศ ศัพท์ธรณีวิทยา ศัพท์ภูมิศาสตร์ ศัพท์ภาษาศาสตร์ ศัพท์สถาปัตยกรรมศาสตร์ ศัพท์ศิลปะ ศัพท์วรรณกรรมไทย ศัพท์ดนตรีไทย ศัพท์ดนตรีสากล ศัพท์การกีฬาและวิทยาศาสตร์การกีฬา เป็นต้น
พจนานุกรมศัพท์วรรณกรรมท้องถิ่นไทย ภาคเหนือ ภาคอีสาน และภาคใต้
สารานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน
สารานุกรมประวัติศาสตร์ไทยและสารานุกรมประวัติศาสตร์สากลสมัยใหม่ ภูมิภาคเอเชีย ภูมิภาคยุโรป และภูมิภาคอเมริกา
อักขรานุกรมภูมิศาสตร์ไทยและพจนานุกรมชื่อภูมิศาสตร์สากล
อักขรานุกรมวิธานพืชและอนุกรมวิธานสัตว์
พจนานุกรมคำใหม่และพจนานุกรมศัพท์ต่างประเทศที่ใช้คำไทยแทนได้
คู่มือระบบเขียนภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ เป็นอักษรไทย เช่น ภาษาชอง ภาษาเขมรถิ่นไทย ภาษาเลอเวือะ ภาษาญัฮกุร เป็นต้น
เห็ดกินได้และเห็ดมีพิษในประเทศไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน
ฯลฯ

หน่วยงานแก้ไข

การแบ่งส่วนราชการแก้ไข

ราชบัณฑิตยสภาแบ่งส่วนราชการภายใน ดังนี้

สำนักงานเลขานุการกรม
กองธรรมศาสตร์และการเมือง
กองวิทยาศาสตร์
กองศิลปกรรม

สำนักแก้ไข

สำนักในราชบัณฑิตยสภามีด้วยกัน 3 สำนัก แต่ละสำนักประกอบด้วยคณะราชบัณฑิตและภาคีสมาชิกสาขาวิชาต่าง ๆ รวมทั้งสิ้น 137 สาขา

ผู้บริหารแก้ไข

ผู้บริหารในราชบัณฑิตยสภาแบ่งเป็น 2 ฝ่าย คือ

ฝ่ายราชบัณฑิต มี นายกราชบัณฑิตยสภา เป็นผู้บริหารสูงสุด
ฝ่ายข้าราชการประจำ มี เลขาธิการราชบัณฑิตยสภา เป็นผู้บริหารสูงสุด

สมาชิกแก้ไข

สมาชิกของราชบัณฑิตยสภา มี 3 ประเภทดังนี้

ภาคีสมาชิกแก้ไข

ภาคีสมาชิก ผู้ทรงคุณวุฒิในสาขาวิชาใดวิชาหนึ่ง ที่สมัครเข้าทำการร่วมกับราชบัณฑิตยสภา และราชบัณฑิตยสภาได้รับสมัครเป็นภาคีสมาชิกของสำนักใดสำนักหนึ่งแล้ว จำนวนภาคีสมาชิกมีจำกัดได้ไม่เกิน 160 คน แบ่งเป็น สำนักธรรมศาสตร์และการเมือง 40 คน สำนักวิทยาศาสตร์ 80 คน สำนักศิลปกรรม 40 คน ปัจจุบันมีภาคีสมาชิก 74 คน^{[ต้องการอ้างอิง]}

ราชบัณฑิตแก้ไข

ราชบัณฑิต ผู้ทรงคุณวุฒิในสาขาวิชาใดวิชาหนึ่ง โดยราชบัณฑิตจากทุกสำนักจะเป็นผู้คัดเลือกจากภาคีสมาชิก แล้วนำเสนอต่อนายกรัฐมนตรี เพื่อนำความกราบบังคมทูลเพื่อทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้ง มีได้จำกัดจำนวน ปัจจุบันมีราชบัณฑิตจำนวน 83 คน^{[ต้องการอ้างอิง]}

รายนามราชบัณฑิตแก้ไข

ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์แก้ไข

ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ ได้แก่ ผู้ทรงคุณวุฒิในสาขาวิชาใดวิชาหนึ่ง ซึ่งนายกรัฐมนตรี โดยคำแนะนำของราชบัณฑิตยสภา ได้นำความกราบบังคมทูลเพื่อทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้ง โดยไม่จำกัดจำนวน ปัจจุบันมีราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ที่ยังมีชีวิตอยู่ จำนวน 6 คน เรียงตามลำดับการได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ดังนี้

คำนำหน้าชื่อ	รายชื่อ	ปีที่ได้รับแต่งตั้ง	สาขาวิชา	อ้างอิง
พลตรี	เภา เพียรเลิศ บริภัณฑ์ยุทธกิจ	2486	-	^[7]
พลตรี	ประยูร ภมรมนตรี	2486	-	^[7]
พลอากาศโท	มุนี มหาสันทนะ เวชยันตรังสฤษฏ์	2486	-	^[7]
พลตรี	วิจิตร วิจิตรวาทการ	2486	-	^[7]
หม่อมหลวง	เดช สนิทวงศ์	2486	-	^[7]
ศาสตราจารย์	เดือน บุนนาค	2486	-	^[7]
พลโท	หลวงละออภูมิลักษณ์ (ลออ บุนนาค)	2521	-	^[8]
	พระอัพภันตราพาธพิศาล (กำจร พลางกูร)	2524	-	^[9]
หม่อมหลวง	ปิ่น มาลากุล	2529	วรรณศิลป์	^[10]
ผู้ช่วยศาสตราจารย์	เฟื้อ หริพิทักษ์	2529	วิจิตรศิลป์	^[11]
	บุญมา วงศ์สวรรค์	2536	เศรษฐศาสตร์ทั่วไป	^[12]
ศาสตราจารย์	ประเวศ วะสี	2548	แพทยศาสตร์	^[13]
ศาสตราจารย์	สิปปนนท์ เกตุทัต	2548	ฟิสิกส์	^[13]
ศาสตราจารย์พิเศษ	สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)	2550	ศาสนศาสตร์	^[14]
	มีชัย ฤชุพันธุ์	2550	นิติศาสตร์	^[14]
ศาสตราจารย์ คุณหญิง	กุหลาบ มัลลิกะมาส	2550	วรรณคดีเปรียบเทียบ	^[14]
ศาสตราจารย์ ท่านผู้หญิง	พูนทรัพย์ นพวงศ์ ณ อยุธยา	2552	ศึกษาศาสตร์	^[15]
ศาสตราจารย์	ยงยุทธ ยุทธวงศ์	2552	เคมี	^[15]
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ นายแพทย์	พูนพิศ อมาตยกุล	2552	ดุริยางคกรรม	^[15]
ศาสตราจารย์	พระพรหมบัณฑิต (ประยูร ธมฺมจิตฺโต)	2552	อัคฆวิทยา	^[16]

ผู้ได้รับแต่งตั้งที่ยังมีชีวิตอยู่

วิทยาการที่ราชบัณฑิตยสภาจัดเผยแพร่ทางเว็บไซต์แก้ไข

คลังความรู้แก้ไข

วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
สังคมศาสตร์
ภาษา ศิลปะ วัฒนธรรม

หลักเกณฑ์ต่าง ๆแก้ไข

การทับศัพท์ภาษาต่างประเทศ
การถอดอักษรไทยเป็นอักษรโรมัน
การอ่านตัวเลขต่าง ๆ
การอ่านเครื่องหมาย
การอ่านคำวิสามานยนาม
เครื่องหมายวรรคตอน
การเว้นวรรค
การเขียนคำย่อ
ชื่อจังหวัด เขต อำเภอ
ชื่อทะเล
ชื่อธาตุ
ชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง
ลักษณนาม
ราชาศัพท์

สิ่งพิมพ์แก้ไข

ราชบัณฑิตยสภามีสิ่งพิมพ์ทางวิชาการเกือบทุกสาขาไว้จำหน่ายแก่ประชาชนทั่วไป

ดูเพิ่มแก้ไข

รายพระนามและชื่อนายกราชบัณฑิตยสถานและราชบัณฑิตยสภา

อ้างอิงแก้ไข

แหล่งข้อมูลอื่นแก้ไข

องค์กร

สิ่งพิมพ์

รายชื่อหนังสือที่จัดพิมพ์เผยแพร่

[ors-history-1] ประวัติความเป็นมา สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

[2] ราชกิจจานุเบกษา, พระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 เล่ม 139 ตอนที่ 57 ก วันที่ 19 กันยายน 2565

[3] พระราชบัญญัติราชบัณฑิตยสภา พ.ศ. 2558

[4] ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งนายกราชบัณฑิตยสภาและอุปนายกราชบัณฑิตยสภา

[orst-5] 5.0 ^5.1 "สำนักงานราชบัณฑิตยสภา". www.orst.go.th.

[6] "สำนักงานราชบัณฑิตยสภา". www.orst.go.th.

[rat-7] 7.0 ^7.1 ^7.2 ^7.3 ^7.4 ^7.5 ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์

[8] ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์

[9] ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์

[10] "ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล)" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-02-25. สืบค้นเมื่อ 2018-01-18.

[11] ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (นายเฟื้อ หริพิทักษ์)

[12] ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (นายบุญมา วงศ์สวรรค์)

[rat3-13] 13.0 ^13.1 ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (ศาสตราจารย์ประเวศ วะสี, ศาสตราจารย์สิปปนนท์ เกตุทัต)

[rat2-14] 14.0 ^14.1 ^14.2 ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (พระพรหมคุณาภรณ์ นายมีชัย ฤชุพันธุ์ ศาสตราจารย์ คุณหญิงกุหลาบ มัลลิกะมาส)

[rat1-15] 15.0 ^15.1 ^15.2 ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (ศาสตราจารย์ท่านผู้หญิงพูนทรัพย์ นพวงศ์ ณ อยุธยา ศาสตราจารย์ยงยุทธ ยุทธวงศ์ ศาสตราจารย์พูนพิศ อมาตยกุล)

[16] ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์, เล่ม 126, ตอนพิเศษ 62 ง, 23 เมษายน 2552, หน้า 31

[5]

[1]

[2]

[4]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

ภาพรวมหน่วยงาน

ก่อตั้ง	19 เมษายน พ.ศ. 2469: ในฐานะราชบัณฑิตยสภา^[1] 31 มีนาคม พ.ศ. 2476: ในฐานะราชบัณฑิตยสถาน 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2558: ในฐานะสำนักงานราชบัณฑิตยสภา
สำนักงานใหญ่	สนามเสือป่า แขวงดุสิต เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร
งบประมาณประจำปี	112,488,700 บาท (พ.ศ. 2566)^[2]
ฝ่ายบริหารหน่วยงาน	สุรพล วิรุฬห์รักษ์, นายก^[4] ไผทชิต เอกจริยกร, อุปนายก คนที่ 1 ณรงค์ศักดิ์ ชัยบุตร, อุปนายก คนที่ 2 กฤษฎา คงคะจันทร์, เลขาธิการ ศานติ ภักดีคำ, รองเลขาธิการ
เอกสารหลัก	พระราชบัญญัติราชบัณฑิตยสภา พ.ศ. 2558^[3]
เว็บไซต์	orst.go.th