ประเทศอุซเบกิสถาน

อุซเบกิสถาน (อังกฤษ: Uzbekistan; อุซเบก: O'zbekiston) หรือชื่ออย่างเป็นทางการก็คือ สาธารณรัฐอุซเบกิสถาน (อังกฤษ: Republic of Uzbekistan; อุซเบก: O‘zbekiston Respublikasi) เป็นประเทศในทวีปเอเชียกลางที่ถูกล้อมรอบด้วยประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเล มีอาณาเขตติดกับประเทศอัฟกานิสถานในทวีปเอเชียใต้ ประเทศคาซัคสถาน คีร์กีซสถาน ทาจิกิสถาน และเติร์กเมนิสถาน และมีชายฝั่งบนทะเลอารัล อุซเบกิสถานเคยเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพโซเวียต

สาธารณรัฐอุซเบกิสถาน Oʻzbekiston Respublikasi (อุซเบก)
ธงชาติ ตราแผ่นดิน
เพลงชาติ: "เพลงชาติสาธารณรัฐอุซเบกิสถาน"
ที่ตั้งของ ประเทศอุซเบกิสถาน  (เขียว)
เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด	ทาชเคนต์ 41°19′N 69°16′E
ภาษาราชการ	อุซเบก และรัสเซีย (โดยพฤตินัย)
	การากัลปัก (ในการากัลปักสถาน)
ภาษาสื่อสารระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์	รัสเซีย
ภาษาพูด	อุซเบก • รัสเซีย • ทาจิก • คาซัค • การากัลปัก • คีร์กีซ • เติร์กเมน • ตาตาร์ไครเมียและโวลกาตาตาร์ • โครยอ-มาร์ • อาร์มีเนียตะวันออก • ยูเครน • อาเซอร์ไบจาน • อุยกูร์ • อาหรับเอเชียกลาง • ยูโด-ทาจิกิ • ปาร์ยา และอื่น ๆ
กลุ่มชาติพันธุ์ (ค.ศ. 2021)	84.4% ชาวอุซเบก 4.9% ชาวทาจิก 2.4% ชาวคาซัค 2.2% ชาวการากัลปัก 2.1% ชาวรัสเซีย 0.8% ชาวคีร์กีซ 0.6% ชาวเติร์กเมน 0.5% ชาวโวลกาและไครเมียตาตาร์ 0.5% โครยอ-ซารัม 0.2% ชาวยูเครนและชาวเบลารุส 0.2% ชาวอาร์มีเนีย 0.1% ชาวอาเซอร์ไบจาน 1.1% อื่น ๆ
ศาสนา	92,4% อิสลาม 5.6% คริสต์ 2.0% ไม่มีศาสนาและอื่น ๆ
เดมะนิม	ชาวอุซเบกิสถาน
การปกครอง	รัฐเดี่ยว สาธารณรัฐระบบประธานาธิบดีและระบบพรรคเด่น
• ประธานาธิบดี	ชัฟคัต มีร์ซีโยเยฟ
• นายกรัฐมนตรี	อับดุลลา โอรีพอฟ
• ประธานวุฒิสภา	Tanzila Narbayeva
• ประธานสภานิติบัญญัติ	Nurdinjan Ismailov
สภานิติบัญญัติ	สภาสูงสุด
• สภาสูง	วุฒิสภา
• สภาล่าง	สภานิติบัญญัติ
ก่อตั้ง
• ก่อตั้งจักรวรรดิเตมือร์	ค.ศ. 1370
• ก่อตั้งสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอุซเบกหลังกำหนดเขตชาติ	27 ตุลาคม ค.ศ. 1924
• เป็นเอกราชจากสหภาพโซเวียต	1 กันยายน ค.ศ. 1991a
• ได้รับการรับรองอย่างเป็นทางการ	26 ธันวาคม ค.ศ. 1991
• เข้าเป็นสมาชิกสหประชาชาติ	2 มีนาคม ค.ศ. 1992
• รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน	8 ธันวาคม ค.ศ. 1992
พื้นที่
• รวม	448,978 ตารางกิโลเมตร (173,351 ตารางไมล์) (อันดับที่ 56)
• แหล่งน้ำ (%)	4.9
ประชากร
• ค.ศ. 2020 ประมาณ	35,011,180 (อันดับที่ 41)
• ความหนาแน่น	74.1 ต่อตารางกิโลเมตร (191.9 ต่อตารางไมล์) (อันดับที่ 132)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)	ค.ศ. 2021 (ประมาณ)
• รวม	275.806 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 55)
• ต่อหัว	7,830 ดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 154)
จีดีพี (ราคาตลาด)	ค.ศ. 2021 (ประมาณ)
• รวม	60.490 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 78)
• ต่อหัว	1,775 ดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 173)
จีนี (ค.ศ. 2013)	36.7 ปานกลาง · อันดับที่ 88
เอชดีไอ (ค.ศ. 2019)	0.720 สูง · อันดับที่ 106
สกุลเงิน	ซอมอุซเบกิสถาน (UZS)
เขตเวลา	UTC+5 (เวลาอุซเบกิสถาน)
ไฟบ้าน	220 โวลต์, 50 เฮิรตซ์
ขับรถด้าน	ขวามือ
รหัสโทรศัพท์	+998
โดเมนบนสุด	.uz
เว็บไซต์ gov.uz/ (ในภาษาอุซเบก อังกฤษ และรัสเซีย)
ในวันที่ 31 สิงหาคม ค.ศ. 1991 สภาโซเวียตสูงสุดแห่งสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอุซเบกลงคะแนนเสียงให้ประเทศเป็นเอกราชจากสหภาพโซเวียต วันถัดมาได้รับการประกาศเป็นวันหยุดแห่งชาติและกลายเป็นวันเอกราชอุซเบกิสถาน

ภูมิศาสตร์

แผนที่ประเทศอุซเบกิสถาน

• พื้นที่ มีพื้นที่ 447,400 ตารางกิโลเมตร
• ภูมิประเทศ เป็นทะเลทรายล้อมรอบด้วยเทือกเขาสูง
• ภูมิอากาศ ทะเลทรายแบบภาคพื้นทวีป หน้าร้อน ๆ นาน หน้าหนาวอากาศเย็นสบาย
• ที่ตั้ง ภูมิภาคเอเชียกลาง ทางเหนือของประเทศอัฟกานิสถาน

ประวัติศาสตร์

ดูบทความหลักที่: ประวัติศาสตร์อุซเบกิสถาน

ยุคก่อนประวัติศาสตร์

รูปหล่อเล็กหญิง ทำจากคลอไรและหินปูน จุดเริ่มต้นของสหัสวรรษที่ 2 ก่อนคริสต์ศักราช

พระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราช

พระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราชได้ยึดครองดินแดนของฮ่อเมื่อปี 367 ก่อนคริสตกาล ในภายหลังดินแดนนี้ได้ถูกผนวกเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิเปอร์เซียในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 6 ก่อนจะถูกยึดครองโดยจักรวรรดิมองโกลของเจงกีส ข่าน เมื่อ ค.ศ. 1220

ยุคประวัติศาสตร์

ในศตวรรษที่ 13 ขุนศึกชื่อเตมือร์ได้มีอำนาจเหนือมองโกลและตั้งอาณาจักรของตนเองขึ้นที่เมืองซามาร์กันต์ เตมือร์ได้กลายมาเป็นสัญลักษณ์ในการสร้างชาติอุซเบกิสถานในยุคปัจจุบัน

ศตวรรษที่ 19

คริสต์ศตวรรษที่ 19 เมื่อจักรวรรดิรัสเซียได้ขยายอำนาจมาในย่านเอเชียกลาง

ศตวรรษที่ 20

ดูบทความหลักที่: สหภาพโซเวียต และ สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอุซเบก

อุซเบกิสถานได้กลายมาเป็นส่วนหนึ่งในสหภาพโซเวียต มีชื่อว่าสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอุซเบก ก่อนจะได้รับอิสรภาพหลังจากการล่มสลายของโซเวียตเมื่อวันที่ 31 สิงหาคม ค.ศ. 1991

การเมืองการปกครอง

รัฐธรรมนูญปี 1993 กำหนดให้อุซเบกิสถานมีการปกครองแบบสาธารณรัฐประชาธิปไตย

บริหาร

ดูบทความหลักที่: รัฐบาลอุซเบกิสถาน

ประธานาธิบดีเป็นประมุขและนายกรัฐมนตรีเป็นผู้บริหารประเทศ

นิติบัญญัติ

รัฐสภาอุซเบกิสถาน.

ดูบทความหลักที่: รัฐสภาแห่งอุซเบกิสถาน

ระบบสภาเดี่ยว

สถานการณ์การเมือง

เมื่อวันที่ 13 พ.ค. 2548 ได้มีการประท้วงรัฐบาลที่เมือง Andijan ราว 200 กิโลเมตรจากกรุงทาชเคนต์ และต่อมาที่เมือง Korasuv ในเขตหุบเขา Ferghana ทางภาคตะวันออกใกล้พรมแดนคีร์กีซสถาน ซึ่งเป็นเขตที่ถูกจับตามองจากทางการอุซเบกิสถาน เนื่องจากรัฐบาลเชื่อว่ามีกลุ่มมุสลิมที่ต่อต้านรัฐบาลและมีแนวความคิดที่จะแยกตัวเป็นอิสระ แหล่งข่าวต่าง ๆ เชื่อว่าการประท้วงมีสาเหตุจากความไม่พอใจการบริหารประเทศของประธานาธิบดี ที่ละเลยต่อความเป็นอยู่ของประชาชน ในการปะทะกันของกองทัพของรัฐบาลและผู้ชุมนุมประท้วงเป็นเหตุให้มีผู้เสียชีวิตราว 750 คน และบาดเจ็บอีกนับพันคน (ตัวเลขทางการมีผู้เสียชีวิต 187 คน) ซึ่งรัฐบาลอุซเบกิสถานได้กล่าวหากลุ่มมุสลิมหัวรุนแรง (Hizb ut-Tahrir) ว่าอยู่เบื้องหลังการก่อเหตุจลาจลดังกล่าว และเมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายน 2548 ศาลสูงสุดของอุซเบกิสถานได้ตัดสินจำคุกผู้ต้องหา 15 คน ซึ่งรัฐบาลกล่าวหาว่ามีส่วนก่อเหตุความไม่สงบที่เมือง Andijan ซึ่งผู้ต้องหาทั้งหมดให้การสารภาพ โดยแหล่งข่าวต่าง ๆ เชื่อว่ากระบวนการตัดสินไม่โปร่งใส และน่าจะเป็นเพียงการจัดฉากของฝ่ายรัฐบาลเท่านั้น

หลังจากที่สหรัฐฯ ลังเลที่จะแสดงท่าทีในเรื่องนี้ เนื่องจากความร่วมมือด้านการทหารที่มีอยู่ แต่ต่อมาสหรัฐฯ EU และ OSCE ได้เรียกร้องให้องค์การนานาชาติเข้าไปสอบสวนเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น แต่ประธานาธิบดี Karimov ปฏิเสธและยืนยันไม่ให้มีการสอบสวนดังกล่าว เมื่อเดือนกรกฎาคม 2548 ไม่กี่ชั่วโมงหลังจากองค์การสหประชาชาติที่สหรัฐฯ เป็นแกนนำได้ช่วยเหลือนำผู้ลี้ภัยชาวอุซเบกที่ลี้ภัยไปยังประเทศคีร์กีซสถานส่งต่อไปยังประเทศโรมาเนีย รัฐบาลของประธานาธิบดีคารีมอฟได้ออกคำสั่งให้ถอนฐานทัพของสหรัฐที่ประจำอยู่ที่เมือง Karshi-Khanabad ซึ่งเป็นเมือง หน้าด่านชายแดนติดกับประเทศอัฟกานิสถานออกจากเทศอุซเบกิสถานภายในสิ้นปี 2548 เมื่อเดือนตุลาคม 2548 ในการประชุมรัฐมนตรีต่างประเทศของ EU ได้มีมติให้ใช้มาตรการคว่ำบาตรกับอุซเบกิสถาน โดยจะงดค้าอาวุธ ลดเงินทุนช่วยเหลือและระงับโครงการบางส่วนของ The EU - Uzbek Partnership and Cooperation Agreement (PAC) รวมทั้งงดการตรวจลงตราแก่เจ้าหน้าที่ของรัฐบาลอุซเบกิสถานอีก 12 คนด้วย ล่าสุด ที่ประชุมรัฐมนตรีต่างประเทศสหภาพยุโรปเมื่อวันที่ 14 พฤษภาคม 2550 มีมติให้ยกเลิกการระงับการให้วีซ่าเข้าสหภาพยุโรปแก่เจ้าหน้าที่ระดับสูงของอุซเบกิสถานจำนวน 4 คน จาก 12 คนที่สหภาพยุโรปเชื่อว่ามีส่วนเกี่ยวข้องกับสถานการณ์รุนแรงที่ Andijan

สำหรับรัสเซียได้แสดงการสนับสนุนอุซเบกิสถานในเรื่องนี้มาโดยตลอด โดยเชื่อว่าการจลาจลที่เมือง Andijan มีผู้อยู่เบื้องหลังไม่ใช่เกิดขึ้นจากความไม่พอใจต่อรัฐบาลต่อการแก้ปัญหาเศรษฐกิจและสังคมอย่างที่ประเทศส่วนใหญ่เข้าใจกัน โดยเมื่อวันที่ 14 - 15 พฤศจิกายน 2548 ประธานาธิบดีคารีมอฟเยือนรัสเซียอย่างเป็นทางการ โดยได้มีการลงนามความร่วมมือทางการทหารร่วมกัน ซึ่งรวมถึงการอนุญาตให้ใช้อาวุธของตนในเขตแดนของกันและกัน และการช่วยเหลือทางการทหารต่อกันในกรณีที่ถูกรุกราน

การแบ่งเขตการปกครอง

ประเทศอุซเบกิสถานแบ่งออกเป็น 12 แคว้น (viloyat), 1 สาธารณรัฐปกครองตนเอง* (avtonom respublikasi) และ 1 นครอิสระ** (shahar) ได้แก่

ชื่อหน่วยการปกครอง	เมืองหลัก	เนื้อที่ (ตร.กม.)	จำนวนประชากร	รหัส ไอเอสโอ 3166-2	แผนที่
กัชกาดารียอ	การ์ชือ	28,400	2,029,000	UZ-QA
การากัลปักสถาน*	เนอกึส	160,000	1,200,000	UZ-QR
ฆอราซึม	อูร์แกนช์	6,300	1,200,000	UZ-XO
จึซซัฆ	จึซซัฆ	20,500	910,500	UZ-JI
ซามาร์กันต์	ซามาร์กันต์	16,400	2,322,000	UZ-SA
ซือร์ดารียอ	กือลึสตอน	5,100	648,100	UZ-SI
ซูร์ฆอนดารียอ	เตร์มึส	20,800	1,676,000	UZ-SU
ทาชเคนต์	นูรัฟชอน	15,300	4,450,000	UZ-TO
ทาชเคนต์**	–			UZ-TK
นามังแกน	นามังแกน	7,900	1,862,000	UZ-NG
นาวออีย์	นาวออีย์	110,800	767,500	UZ-NW
บูฆอรอ	บูฆอรอ	39,400	1,384,700	UZ-BU
ฟาร์ฆอนา	ฟาร์ฆอนา	6,800	2,597,000	UZ-FA
อันดือจอน	อันดือจอน	4,200	1,899,000	UZ-AN

เศรษฐกิจ

โครงสร้างทางเศรษฐกิจ

ทาชเคนต์

• ผลิตภัณฑ์มวลรวมประชาชาติ 13.2 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (2549)
• การเจริญเติบโตของเศรษฐกิจ ร้อยละ 6.2 (2549)
• มูลค่าการส่งออก 5.47 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ
• สินค้าส่งออกสำคัญ ฝ้าย 41.5 % ก๊าซธรรมชาติ ปิโตรเลียม ถ่านหิน โลหะ ทองและเงิน เครื่องนุ่งห่ม สิ่งทอ
• ตลาดส่งออกสำคัญ รัสเซีย จีน ยูเครน ตุรกี ทาจิกิสถาน บังคลาเทศ
• มูลค่าการนำเข้า 4.19 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ
• สินค้านำเข้าสำคัญ เครื่องจักรและชิ้นส่วน (50%) ผลิตภัณฑ์อาหาร (16%) เคมีภัณฑ์ โลหะ
• แหล่งนำเข้าสำคัญ รัสเซีย เกาหลีใต้ เยอรมนี จีน คาซัคสถาน ตุรกี
• ทรัพยากร ก๊าซธรรมชาติ ปิโตรเลียม ถ่านหิน ทองคำ ยูเรเนียม เงิน ทองแดง ตะกั่ว สังกะสี ทังสเตน
• อุตสาหกรรมหลัก สิ่งทอ อาหารแปรรูป เครื่องจักรกล อุตสาหกรรมโลหะ ก๊าซธรรมชาติ เคมีภัณฑ์

สถานการณ์เศรษฐกิจปัจจุบัน

อุซเบกิสถานมีจุดแข็งที่สำคัญคือเป็นตลาดขนาดใหญ่เป็นลำดับ 3 ของประเทศ CIS และมีความอุดมสมบูรณ์ทางการเกษตรโดยเฉพาะพื้นที่ตอนกลางและตอนใต้ซึ่งเป็นที่ราบลุ่ม อีกทั้งมีแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญและน่าสนใจ ได้แก่ เมือง Samarkand , Bukara และ Khiva ซึ่งเป็นเมืองเก่าแก่ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และอารยธรรมบนเส้นทางสายไหมในอดีต

รัฐบาลปัจจุบันมีนโยบายทางเศรษฐกิจที่สำคัญ ได้แก่ การพัฒนาเศรษฐกิจแบบยั่งยืน การแปรรูปรัฐวิสาหกิจ การส่งเสริมการลงทุนจากต่างชาติ การปฏิรูปการเกษตร การเปิดเสรีทางการค้าต่างประเทศและการเงิน การปรับปรุงมาตรฐานการดำรงชีพของประชาชน

อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันธุรกิจส่วนใหญ่ของประเทศเป็นธุรกิจผูกขาดที่ดำเนินการโดยเครือข่ายของบุคคลในตระกูลและกลุ่มผลประโยชน์ของบุคคลในรัฐบาล อีกทั้งระบบการจัดเก็บภาษียังไม่โปร่งใส ตลอดจนการกระจายรายได้ไม่ถึงประชาชนอย่างแท้จริง ทำให้ประชากรยังประสบกับปัญหาความยากจน

ประชากรศาสตร์

เชื้อชาติ

เด็กๆ ชาวอุซเบก

ประชากร 27.7 ล้านคน (2549) ประกอบด้วยชาวอุซเบกร้อยละ 80 รัสเซียร้อยละ 5.5 ทาจิกร้อยละ 5 คาซัคร้อยละ 3 คาราคาลปักร้อยละ 2.5 ตาตาร์ร้อยละ 1.5 อื่น ๆ ร้อยละ 2.5 รวมถึงชนกลุ่มน้อยมากมายหลายกลุ่ม แต่ที่มีจำนวนมาก คือ พวกคีร์ คาซัค อุซเบก ทาจิก เติร์กเมน รัสเซียน อาเซอรี และเคิร์ด

ศาสนา

อิสลาม นิกายสุหนี่ ร้อยละ 88 คริสต์ นิกายอีสเทิร์นออโธด๊อกซ์ ร้อยละ 9 อื่นๆ ร้อยละ 3

ภาษา

อุซเบก 74.3% รัสเซีย 14.2% ทาจิก 4.4%

วัฒนธรรม

พาโลฟ (Palov) อาหารประจำชาติ

วันหยุด

ดูบทความหลักที่: รายชื่อวันสำคัญของอุซเบกิสถาน

• 1 มกราคม – วันปีใหม่ "Yangi Yil Bayrami"
• 14 มกราคม – วันกองทัพอุซเบกิสถาน Vatan Himoyachilari kuni
• 8 มีนาคม – วันสตรีสากล – "Xalqaro Xotin-Qizlar kuni"
• 21 มีนาคม – วันปีใหม่ของชาวเตอร์กิซ – "Navro'z Bayrami"
• 1 พฤษภาคม – วันแรงงานสากล
• 9 พฤษภาคม – ชัยชนะเหนือเยอรมนี – "Xotira va Qadirlash kuni"
• 1 กันยายน – วันประกาศเอกราช – "Mustaqillik kuni"
• 1 ตุลาคม – วันครู – "O'qituvchi va Murabbiylar"
• 8 ธันวาคม – วันรัฐธรรมนูญ – Konstitutsiya kuni

วันหยุดนอกเหนือจากทางราชการ

• End of Ramazon Ramazon Hayit Eid al-Fitr
• 70 days later Qurbon Hayit Eid al-Adha

อ่านเพิ่ม

• Nahaylo, Bohdan and Victor Swoboda. Soviet Disunion: A History of the Nationalities problem in the USSR (1990) excerpt
• Rashid, Ahmed. The Resurgence of Central Asia: Islam or Nationalism? (2017)
• Smith, Graham, ed. The Nationalities Question in the Soviet Union (2nd ed. 1995)

แหล่งข้อมูลอื่น

• National Information Agency of Uzbekistan
• Tashkent directory
• Lower House of Uzbekistan parliament
• Digital Agency เก็บถาวร 2019-02-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน Uzbekistan To Business Digital Agency
• Chief of State and Cabinet Members

ข้อมูลทั่วไป

• Uzbekistan. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
• Uzbekistan Corruption Profile เก็บถาวร 2014-03-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน from the Business Anti-Corruption Portal
• Uzbekistan from the U.S. Library of Congress includes Background Notes, Country Study and major reports
• Uzbek Publishing and National Bibliography from the University of Illinois Slavic and East European Library
• Uzbekistan at UCB Libraries GovPubs
• List of cities and populations
• ประเทศอุซเบกิสถาน ที่เว็บไซต์ Curlie
• ข้อมูลอุซเบกิสถาน จาก BBC News
• Wikimedia Atlas of Uzbekistan
• Key Development Forecasts for Uzbekistan จาก International Futures

สื่อ

• สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งชาติอุซเบกิสถาน