ภาษาอุยกูร์

ภาษาเอเชียกลาง

ภาษาอุยกูร์ (ئۇيغۇر تىلى, Уйғур тили, Uyghur tili, Uyƣur tili, สัทอักษรสากล: [ujɣur tili] หรือ ئۇيغۇرچە, Уйғурчә, Uyghurche, Uyƣurqə, สัทอักษรสากล: [ujɣurˈtʃɛ], CTA: Uyğurçä; อดีตรู้จักกันในชื่อ ตุรกีตะวันออก) เป็นภาษากลุ่มเตอร์กิกที่เขียนในอักษรเปอร์เซีย-อาหรับ มีผู้พูด 25 ล้านคน[3] ส่วนใหญ่พูดโดยชาวอุยกูร์ในเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ของจีนตะวันตก และมีชุมชนสำคัญที่พูดภาษานี้ในประเทศคาซัคสถาน คีร์กีซสถาน และอุซเบกิสถานกับหลายประเทศที่มีชาวอุยกูร์พลัดถิ่น ภาษอุยกูร์เป็นภาษาราชการของเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ และมีการใช้งานทั้งในทางสังคมและทางการ เช่นเดียวกันกับสื่อสิ่งพิมพ์ โทรทัศน์ กับวิทยุ และใช้เป็นภาษากลางของชนกลุ่มน้อยในซินเจียง[4]

ภาษาอุยกูร์
ئۇيغۇر تىلى, Уйғур тили, Uyghur tili,
Uyƣur tili, Uyğur tili
ศัพท์ "อุยกูร์" ในอักษรเปอร์เซีย-อาหรับ
ออกเสียง[ʊjʁʊrˈtʃɛ], [ʊjˈʁʊr tili]
ประเทศที่มีการพูดประเทศจีน
ชาติพันธุ์ชาวอุยกูร์
จำนวนผู้พูด25 ล้านคน [1]  (2015)
ตระกูลภาษา
รูปแบบก่อนหน้า
คาราข่าน
ระบบการเขียนชุดตัวอักษรอุยกูร์ (อักษรเปอร์เซีย-อาหรับ (ทางการ), อักษรซีริลลิก, อักษรละติน, อักษรอุยกูร์ใหม่)
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการจีน[2]
ผู้วางระเบียบคณะทำงานว่าด้วยภาษาและตัวเขียนกลุ่มชาติพันธุ์ ของเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์
รหัสภาษา
ISO 639-1ug
ISO 639-2uig
ISO 639-3uig Uighur, Uyghur
ขอบเขตทางภูมิศาสตร์ของภาษาอุยกูร์ในประเทศจีน (ซินเจียง) และบริเวณรอบนอก
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด
เสียงพูด "วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี" ในภาษาอุยกุร์: ۋىكىپېدىيە ، ئوچۇق ئېنسىكلوپېدىيە

ระบบการเขียนที่ดัดแปลงจากอักษรอหารับเป็นอักษรที่พบได้มากที่สุดและเป็นอักษรมาตรฐานอักษรเดียวในประเทศจีน[5] ถึงแม้ว่าจะมีการใช้ระบบการเขียนอื่นด้วยวัตถุประสงค์เสริมและประวัติศาสตร์ ชัดตัวอักษรอาหรับต้องเขียนสัญลักษณ์สระทั้งหมด เนื่องจากการปรับปรุงอักษรเปอร์เซีย-อาหรับในคริสต์ศตวรรษที่ 20 และยังมีอักษรละตินสองแบบ กับอักษรซีริลลิกแบบเดียวให้ใช้งาน แม้ว่าจะมีผู้ใช้งานน้อยกว่าอักษรอาหรับก็ตาม

ไวยากรณ์

แก้

การเรียงประโยคเป็นแบบ ประธาน-กรรม-กริยา ปรบท คำแสดงความเป็นเจ้าของ คำคุณศัพท์ คำบอกจำนวน มาก่อนคำนามที่ขยาย และคำแสดงคำถามอยู่ต้นประโยค มีคำอุปสรรคและปัจจัย การเรียงลำดับคำมีการแยกระหว่างประธานและกรรมรอง หัวข้อและความเห็น นามมี 8 การก แสดงด้วยปัจจัย ปัจจัยของคำกริยาแสดงประธาน บุคคล จำนวน รูปแบบของคำกริยามีรูปถูกกระทำ ผลสะท้อน ความสัมพันธ์ร่วมกัน และเป็นเหตุเป็นผล

คำศัพท์

แก้

คำศัพท์พื้นฐานมาจากภาษากลุ่มเตอร์กิก มีคำยืมจากภาษาเปอร์เซียมากเช่นเดียวกับภาษาอุซเบก นอกจากนี้เป็นคำยืมจากภาษาจีนและภาษารัสเซีย

ระบบการเขียน

แก้
 
ป้ายหน้าพิพิธภัณฑ์ทหารซินเจียงเขียนในภาษาอุยกูร์ (ใช้อักษรอาหรับ) และภาษาจีนมาตรฐาน
 
ป้ายที่Ghulja ซินเจียง เขียนในภาษาอุยกูร์ (ใช้อักษรอาหรับ) และภาษาจีน (ทั้งอักษรจีนและพินอิน)

ภาษาคาร์ลุกเริ่มเขียนด้วยอักษรเปอร์เซีย-อาหรับ (Kona Yëziq) ในคริสต์ศตวรรษที่ 10 เมื่อกลุ่มคาราข่านเข้ารับอิสลาม ต่อมา มีการปรับปรุงอักษรเปอร์เซีย-อาหรับในคริสต์ศตวรรษที่ 20 ด้วยการใช้เครื่องหมายแสดงเสียงสระทุกเสียง และกำจัดอักษรอาหรับที่ไม่มีเสียงในภาษาอุยกูร์สมัยใหม่ ภาษานี้โดยหลักเขียนด้วยอักษรฐานเปอร์เซีย-อาหรับ ซึ่งต่างจากภาษากลุ่มเตอร์กิกสมัยใหม่หลายภาษา และยังมีอักษรซีริลลิกแบบเดียวและอักษรละตินสองแบบที่มีผู้ใช้งานน้อยกว่า

ชุดตัวอักษรสี่รูปแบบที่ใช้ในปัจจุบันสามารถสังเกตได้จากข้างล่างนี้.

ตารางอักษรข้างล่างแสดงชุดเปรียบเทียบอักษร พร้อมกับการถอดเสียงในสัทอักษรสากล

ลำดับ สัทอักษรสากล UEY USY UYY ULY   ลำดับ สัทอักษรสากล UEY USY UYY ULY
1 [ɑ] ئا А а A a 17 [q] ق Қ қ Q q
2 [ɛ] ~ [æ] ئە Ә ә Ə ə E e 18 [k] ك К к K k
3 [b] ب Б б B b 19 [ɡ] گ Г г G g
4 [p] پ П п P p 20 [ŋ] ڭ Ң ң Ng ng
5 [t] ت Т т T t 21 [l] ل Л л L l
6 [] ج Җ җ J j 22 [m] م М м M m
7 [] چ Ч ч Q q Ch ch 23 [n] ن Н н N n
8 [χ] خ Х х H h X x 24 [h] ھ Һ һ H h
9 [d] د Д д D d 25 [o] ئو О о O o
10 [r] ر Р р R r 26 [u] ئۇ У у U u
11 [z] ز З з Z z 27 [ø] ئۆ Ө ө Ɵ ɵ Ö ö
12 [ʒ] ژ Ж ж Zh zh 28 [y] ئۈ Ү ү Ü ü
13 [s] س С с S s 29 [v]~[w] ۋ В в V v W w
14 [ʃ] ش Ш ш X x Sh sh 30 [e] ئې Е е E e Ë ë (อดีต É é)
15 [ʁ] غ Ғ ғ Ƣ ƣ Gh gh 31 [ɪ] ~ [i] ئى И и I i
16 [f] ف Ф ф F f 32 [j] ي Й й Y y

ตัวอย่างข้อความ

แก้

ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างข้อความภาษาอุยกูร์[6]

ตัวอย่างข้อความภาษาอุยกูร์
K̡ona Yezik̡ ھەممە ئادەم زاتىدىنلا ئەركىن، ئىززەت-ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا بابباراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان. ئۇلار ئەقىلغە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر-بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك
Yengi Yezik̡ H̡əmmə adəm zatidinla ərkin, izzət-h̡ɵrmət wə hok̡uk̡ta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular ək̡ilƣə wə wijdanƣa igə h̡əmdə bir-birigə k̡erindaxlik̡ munasiwitigə hax roh bilən mu’amilə k̡ilixi kerək.
อักษรซีริลลิก Һәммә адәм затидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилғә вә виджданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хаш рох билән му’амилә қилиши керәк.
ULY Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. Ular eqilghe we wijdan'gha ige hemde bir-birige qérindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kérek.
อักษรละตินแบบตุรกี Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we xoquqta babbarawer bolup tuğulğan. Ular eqilğe we wicdanğa ige hemde bir-birige qérindaşliq munasiwitige xaş rox bilen mu’amile qilişi kérek.
แปลเป็นไทย มนุษย์ทุกคนเกิดมาอย่างมีอิสระและมีสิทธิเสรีภาพเท่าเทียมกัน เราทุกคนมีความคิดความเข้าใจเป็นของเราเอง เราทุกคนควรได้รับการปฏิบัติไปในทางเดียวกัน

อ้างอิง

แก้
  1. "Uyghur language, alphabets and pronunciation".
  2. "China". Ethnologue. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 25 December 2018. สืบค้นเมื่อ 3 June 2015.
  3. "Uyghur language, alphabets and pronunciation".
  4. Engesæth 2009, p. 7
  5. Hamut & Joniak-Lüthi 2015
  6. http://www.omniglot.com/writing/uyghur.htm

ทั่วไป

แก้

อ่านเพิ่ม

แก้
  • Hamut, Bahargül; Joniak-Lüthi, Agnieszka (2015). "The Language Choices and Script Debates among the Uyghur in Xinjiang Uyghur Autonomous Region, China". Linguistik Online. 70: 111–124. CiteSeerX 10.1.1.692.7380.

แหล่งข้อมูลอื่น

แก้