วิกิพีเดีย

จังหวัดยะลา

จังหวัดในภาคใต้ในประเทศไทย
(เปลี่ยนทางจาก ยะลา)

ยะลา (มลายูปัตตานี: جالا / ยาลอ) เป็นจังหวัดหนึ่งตั้งอยู่ในภาคใต้ของประเทศไทย มีพื้นที่ 4,521.078 ตารางกิโลเมตร มีประชากร 542,314 คน มีอาณาเขตทางใต้ติดกับประเทศมาเลเซีย เป็นจังหวัดเดียวในภาคใต้ที่ไม่ติดทะเล[3] และเป็นจังหวัดที่อยู่ใต้สุดของประเทศไทย ดังปรากฏในคำขวัญประจำจังหวัดคือ "ใต้สุดสยาม เมืองงามชายแดน"[4]

จังหวัดยะลา
จังหวัด
การถอดเสียงอักษรโรมัน
 • อักษรโรมันChangwat Yala
ธงของจังหวัดยะลา
ธง
ตราอย่างเป็นทางการของจังหวัดยะลา
ตรา
คำขวัญ: 
ใต้สุดสยาม เมืองงามชายแดน
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดยะลาเน้นสีแดงประเทศมาเลเซียประเทศพม่าประเทศลาวประเทศเวียดนามประเทศกัมพูชาจังหวัดนราธิวาสจังหวัดยะลาจังหวัดปัตตานีจังหวัดสงขลาจังหวัดสตูลจังหวัดตรังจังหวัดพัทลุงจังหวัดกระบี่จังหวัดภูเก็ตจังหวัดพังงาจังหวัดนครศรีธรรมราชจังหวัดสุราษฎร์ธานีจังหวัดระนองจังหวัดชุมพรจังหวัดประจวบคีรีขันธ์จังหวัดเพชรบุรีจังหวัดราชบุรีจังหวัดสมุทรสงครามจังหวัดสมุทรสาครกรุงเทพมหานครจังหวัดสมุทรปราการจังหวัดฉะเชิงเทราจังหวัดชลบุรีจังหวัดระยองจังหวัดจันทบุรีจังหวัดตราดจังหวัดสระแก้วจังหวัดปราจีนบุรีจังหวัดนครนายกจังหวัดปทุมธานีจังหวัดนนทบุรีจังหวัดนครปฐมจังหวัดกาญจนบุรีจังหวัดสุพรรณบุรีจังหวัดพระนครศรีอยุธยาจังหวัดอ่างทองจังหวัดสิงห์บุรีจังหวัดสระบุรีจังหวัดลพบุรีจังหวัดนครราชสีมาจังหวัดบุรีรัมย์จังหวัดสุรินทร์จังหวัดศรีสะเกษจังหวัดอุบลราชธานีจังหวัดอุทัยธานีจังหวัดชัยนาทจังหวัดอำนาจเจริญจังหวัดยโสธรจังหวัดร้อยเอ็ดจังหวัดมหาสารคามจังหวัดขอนแก่นจังหวัดชัยภูมิจังหวัดเพชรบูรณ์จังหวัดนครสวรรค์จังหวัดพิจิตรจังหวัดกำแพงเพชรจังหวัดตากจังหวัดมุกดาหารจังหวัดกาฬสินธุ์จังหวัดเลยจังหวัดหนองบัวลำภูจังหวัดหนองคายจังหวัดอุดรธานีจังหวัดบึงกาฬจังหวัดสกลนครจังหวัดนครพนมจังหวัดพิษณุโลกจังหวัดอุตรดิตถ์จังหวัดสุโขทัยจังหวัดน่านจังหวัดพะเยาจังหวัดแพร่จังหวัดเชียงรายจังหวัดลำปางจังหวัดลำพูนจังหวัดเชียงใหม่จังหวัดแม่ฮ่องสอน
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดยะลาเน้นสีแดง
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดยะลาเน้นสีแดง
ประเทศ ไทย
การปกครอง
 • ผู้ว่าราชการ สุพจน์ รอดเรือง ณ หนองคาย
(ตั้งแต่ พ.ศ. 2565)
พื้นที่[1]
 • ทั้งหมด4,521.078 ตร.กม. (1,745.598 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่อันดับที่ 47
ประชากร
 (พ.ศ. 2564)[2]
 • ทั้งหมด542,314 คน
 • อันดับอันดับที่ 46
 • ความหนาแน่น119.95 คน/ตร.กม. (310.7 คน/ตร.ไมล์)
รหัส ISO 3166TH-95
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
 • ต้นไม้อโศกเหลือง
 • ดอกไม้พิกุล
 • สัตว์น้ำปลาพลวงชมพู
ศาลากลางจังหวัด
 • ที่ตั้งถนนสุขยางค์ ตำบลสะเตง อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา 95000
 • โทรศัพท์0 7322 1014
 • โทรสาร0 7321 1586
เว็บไซต์http://www.yala.go.th
สารานุกรมประเทศไทย ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

จังหวัดยะลาเป็นหนึ่งในสี่จังหวัดที่ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลาม และเป็นหนึ่งในสามจังหวัดที่ประชากรส่วนใหญ่ใช้ภาษามลายูปัตตานีในการสื่อสาร ประชากรส่วนใหญ่เป็นชาวไทยเชื้อสายมลายู รองลงมาคือชาวไทยเชื้อสายจีนและชาวไทยพุทธ อย่างไรก็ตามยะลาถือเป็นจังหวัดที่ดำรงความเป็นพหุวัฒนธรรมได้อย่างชัดเจน เพราะมีความแตกต่างกันทั้งด้านเชื้อชาติ ภาษา และศาสนา แต่ชนทุกกลุ่มยังคงรักษาวิถีชีวิตและประเพณีของตนไว้อย่างเหนียวแน่น[5]

ศัพทมูลวิทยา แก้ไข

เหตุที่เรียกชื่อว่ายะลานั้นเพราะพระยาเมืองคนแรกได้ตั้งที่ทำการขึ้นที่บ้านยะลา คำว่า ยะลา (มลายู: Jala, جالا) หรือสำเนียงภาษามลายูพื้นเมืองเรียกว่า ยาลอ (มลายู: Jalor, جالور, ญาโลร์) แปลว่า "แห" ซึ่งเป็นคำยืมมาจากภาษาบาลี-สันสกฤตว่า ชาละ หรือ ชาลี หมายถึง "แห" หรือ "ตาข่าย"[6] มีภูเขาลูกหนึ่งในเขตอำเภอเมืองยะลามีลักษณะเหมือนแหจับปลา โดยผูกจอมแหแล้วถ่างตีนแหไปโดยรอบ ผู้คนจึงเรียกภูเขานี้ว่า ยะลา หรือ ยาลอ แล้วนำมาตั้งนามเมือง[6]

แต่ตามประวัติศาสตร์ซึ่งได้เขียนไว้ในสมัยเจ็ดหัวเมือง โดยเจ้าผู้ครองเมืองเดิมได้เขียนไว้เป็นประวัติศาสตร์เป็นภาษามลายูว่า “เมืองยะลา” เป็นสำเนียงภาษาอาหรับ โดยชาวอินโดนีเซียที่เข้ามาเผยแพร่ศาสนาอิสลามในบริเวณเจ็ดหัวเมืองซึ่งอยู่ในแหลมมลายูเป็นผู้ตั้งชื่อเมืองไว้

เมืองยะลาเดิมตั้งอยู่ใกล้ภูเขายาลอ ห่างจากที่ว่าการอำเภอเมืองยะลาปัจจุบันไปทางทิศตะวันตกประมาณ 12 กิโลเมตร ต่อมาเมืองยะลาได้ยกฐานะเป็นเมือง ๆ หนึ่งของบริเวณเจ็ดหัวเมือง คำว่าเมืองยะลาหรือยาลอ ยังคงเรียกกันจนถึงปัจจุบันนี้

ประวัติ แก้ไข

ยะลาเดิมเป็นท้องที่หนึ่งของเมืองปัตตานี ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ได้มีการปรับปรุงการปกครองใหม่เป็นการปกครองแบบเทศาภิบาลและได้ออกประกาศข้อบังคับสำหรับปกครอง 7 หัวเมือง รัตนโกสินทรศก 120 ซึ่งประกอบด้วยเมืองปัตตานี หนองจิก ยะหริ่ง สายบุรี ยะลา ระแงะ และรามัน ในแต่ละเมืองจะแบ่งเขตการปกครองเป็นอำเภอ ตำบล และหมู่บ้าน ต่อมาในปี พ.ศ. 2447 ประกาศจัดตั้งมณฑลปัตตานีขึ้นดูแลหัวเมืองทั้ง 7 แทนมณฑลนครศรีธรรมราช และยุบเมืองเหลือ 4 เมือง ได้แก่ ปัตตานี ยะลา สายบุรี และระแงะ ต่อมา พ.ศ. 2450 เมืองยะลาแบ่งเขตการปกครองเป็น 2 อำเภอ ได้แก่อำเภอเมืองยะลาและอำเภอยะหา ต่อมา พ.ศ. 2475 ได้มีการยกเลิกมณฑลปัตตานี และในปี พ.ศ. 2476 เมืองยะลาได้รับการเปลี่ยนแปลงฐานะเป็นจังหวัดยะลาตามพระราชบัญญัติราชอาณาจักรสยาม พ.ศ. 2476 เรื่อง การจัดระเบียบราชการบริหารส่วนภูมิภาค ออกเป็นจังหวัด เป็นอำเภอ และให้มีข้าหลวงประจำจังหวัด และกรมการจังหวัดเป็นผู้บริหารราชการ

หน่วยการปกครอง แก้ไข

การปกครองส่วนภูมิภาค แก้ไข

การปกครองแบ่งออกเป็น 8 อำเภอ 58 ตำบล 341 หมู่บ้าน มีรายชื่อดังนี้

ลำดับ ชื่ออำเภอ ชื่อมลายู[7] ชื่อโรมัน จำนวนตำบล ประชากร
(พ.ศ. 2561)[2]		 พื้นที่
(ตร.กม.)		 ความหนาแน่น
(คน/ตร.กม.) 		ระยะห่างจากตัวจังหวัด
1 เมืองยะลา Jala Mueang Yala 14 75,584 คน 258.0 292.96 -
2 เบตง Betung Betong 5 35,904 คน 1,328.0 27.03 128
3 บันนังสตา Bendang Setar Bannang Sata 6 54,932 คน 629.0 87.33 38
4 ธารโต Air Kedung Than To 4 23,576 คน 648.0 36.38 61
5 ยะหา Johar Yaha 7 60,200 คน 500.0 120.4 22
6 รามัน Ramai Raman 16 85,237 คน 516.1 165.15 24
7 กาบัง Gambir Kabang 2 24,564 คน 451.0 54.56 40
8 กรงปินัง Kampung Pinang Krong Pinang 4 28,909 คน 191.0 151.35 19
รวม 58 532,326 คน 4,521.078 117.74
  

วันที่ 19 มกราคม พ.ศ. 2558 กระทรวงมหาดไทยประชุมเพื่อพิจารณาร่างกฤษฎีกาจัดตั้งอำเภอลำใหม่แยกจากอำเภอเมืองยะลา และอำเภอโกตาบารูแยกจากอำเภอรามันเป็นกรณีพิเศษ โดยอ้างความจำเป็นพิเศษด้านความมั่นคง และหากมีการจัดตั้งแล้ว อำเภอโกตาบารูจะมีการขอพระราชทานชื่อใหม่[8]

การปกครองส่วนท้องถิ่น แก้ไข

องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ประกอบด้วยองค์การบริหารส่วนจังหวัด 1 แห่ง (องค์การบริหารส่วนจังหวัดยะลา) เทศบาลนคร 1 แห่ง (เทศบาลนครยะลา) เทศบาลเมือง 2 แห่ง เทศบาลตำบล 13 แห่ง และองค์การบริหารส่วนตำบล 47 แห่ง รายชื่อเทศบาลทั้งหมดมีดังนี้

ข้อมูลเทศบาลในจังหวัดยะลา
ลำดับ ชื่อเทศบาล พื้นที่
(ตร.กม.) 		ตั้งเมื่อ
(พ.ศ.)[# 1]		 อำเภอ ครอบคลุมตำบล ประชากร
สิ้นปี 2561
(คน)[2]
ทั้งตำบล บางส่วน รวม
เทศบาลนคร
1   เทศบาลนครยะลา 19.4[9] 2538[10]   เมืองยะลา 1 – 1 61,218 
เทศบาลเมือง
1   เทศบาลเมืองเบตง 78[11] 2547[12]   เบตง 1 – 1 26,668 
2   เทศบาลเมืองสะเตงนอก 34.78[13] 2554[14]   เมืองยะลา 1 – 1 32,353 
เทศบาลตำบล
1   เทศบาลตำบลโกตาบารู 17[15] 2542[16]   รามัน 1 – 1 5,692 
2   เทศบาลตำบลเขื่อนบางลาง 82.5[17] 2550[18]   บันนังสตา 1 – 1 4,422 
3   เทศบาลตำบลคอกช้าง 2.44[19] 2542[16]   ธารโต – 1 1 1,558 
4   เทศบาลตำบลท่าสาป 13.48[20] 2555[21]   เมืองยะลา 1 – 1 7,984 
5   เทศบาลตำบลธารน้ำทิพย์ 138.51[22] 2555[23]   เบตง 1 – 1 4,433 
6   เทศบาลตำบลบันนังสตา 1.5[24] 2542[16]   บันนังสตา – 1 1 2,721 
7   เทศบาลตำบลบาลอ 26.41[25] 2556[26]   รามัน 1 – 1 5,582 
8   เทศบาลตำบลบุดี 48.92[27] 2551[27]   เมืองยะลา 1 – 1 11,221 
9   เทศบาลตำบลปะแต 208.31[28] 2555[29]   ยะหา 1 – 1 16,962 
10   เทศบาลตำบลเมืองรามันห์[30] 8.24[31] 2542[16]   รามัน – 1 1 5,120 
11   เทศบาลตำบลยะหา 1.89[32] 2542[16]   ยะหา – 1 1 2,618 
12   เทศบาลตำบลยุโป 33.77[33] 2555[34]   เมืองยะลา 1 – 1 6,983 
13   เทศบาลตำบลลำใหม่ 0.69[35] 2542[16]   เมืองยะลา – 1 1 1,050 
  1. ↑ หมายถึงปีที่ได้รับการยกฐานะเป็นเทศบาลในระดับปัจจุบัน

ประชากร แก้ไข

ชาติพันธุ์ แก้ไข

ประชากรจังหวัดยะลาแบ่งตามปี
ปีประชากร±%
2550 470,691—    
2551 475,527+1.0%
2552 480,334+1.0%
2553 487,380+1.5%
2554 493,767+1.3%
2555 500,814+1.4%
2556 506,138+1.1%
2557 511,911+1.1%
2558 518,139+1.2%
2559 522,279+0.8%
2560 527,295+1.0%
2561 532,326+1.0%
2562 536,330+0.8%
2563 538,598+0.4%
2564 542,314+0.7%
อ้างอิง: กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย[36]

ประชากรส่วนใหญ่ของจังหวัดยะลาเป็นชาวไทยเชื้อสายมลายูเป็นพื้น ในอดีตจะถูกเรียกอย่างรวม ๆ กับชาวชวา-มลายูทั่วไปว่าคนยาวี (Orang Jawi)[37] แต่จะเรียกตัวเองว่าออแฆนายู และพึงใจที่ผู้อื่นเรียกว่าคนนายูมากกว่าคนยาวี[38] เมื่อ 2 สิงหาคม พ.ศ. 2482 ในสมัยหลวงพิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรีได้ออกประกาศสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยรัฐนิยมฉบับที่ 3 เรื่องการเรียกชื่อชาวไทยโดยให้เรียกชาวมลายูมุสลิมว่าไทยอิสลาม[39] และปัจจุบันทางราชการของไทยยังคงเรียกคนเชื้อสายมลายูว่าคนไทยหรือไทยมุสลิมอยู่[40] นอกจากนั้นก็จะมีชาวไทยพุทธและชาวไทยเชื้อสายจีนเป็นชนกลุ่มน้อย อาศัยอยู่ตามเมืองใหญ่ ๆ[41] โดยเฉพาะอำเภอเบตงถือเป็นชุมชนชาวจีนที่มีขนาดใหญ่และเข้มแข็ง สามารถคงอัตลักษณ์ความเป็นจีนไว้อย่างเหนียวแน่น[5] โดยมากเป็นชาวจีนกวางไส บรรพบุรุษอพยพจากเขตปกครองตนเองกว่างซีจ้วง[42] ส่วนชาวไทยเชื้อสายจีนในเทศบาลนครยะลาโดยมากเป็นชาวฮกเกี้ยน[41][43] ขณะที่ชาวไทยพุทธมีอยู่หนาแน่นในเขตเทศบาลนครยะลา[44] แต่ระยะหลังเมื่อเกิดเหตุการณ์ความไม่สงบในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ทำให้ชาวไทยเชื้อสายจีนและชาวไทยพุทธอพยพออกจากพื้นที่เป็นจำนวนมาก[45][46][47] เช่นชุมชนชาวจีนที่บ้านเนียง อำเภอเมืองยะลา และชุมชนจีนบ้านแบหอ อำเภอรามัน ที่ลูกหลานโยกย้ายออกจากถิ่นฐานเดิมจนสิ้น[48][49] ซึ่งใน พ.ศ. 2562 ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้จัดโครงการไทยพุทธคืนถิ่น จำนวน 12 หมู่บ้าน และกิจกรรมอาสาสมัครพัฒนาศาสนสถาน จำนวน 13 หมู่บ้าน เพื่อฟื้นฟูสังคมพหุวัฒนธรรมของจังหวัดยะลาขึ้นอีกครั้ง[50]

ขณะที่ชาวซาไกเผ่ากันซิวและจำนวนน้อยเป็นเผ่ากินตัก[51] ซึ่งเคยตั้งถิ่นฐานในเขตหมู่ 3 ตำบลบ้านแหร อำเภอธารโต แต่ปัจจุบันส่วนใหญ่อพยพไปประเทศมาเลเซีย ด้วยเหตุผลด้านที่ทำกินและวิถีชีวิตที่ดีกว่า ประกอบกับเหตุผลด้านความไม่สงบ[52] นอกจากนี้ยังมีชาวพม่า ลาว และกัมพูชา เข้าเป็นแรงงานในยะลาเป็นจำนวนมากในเขตอำเภอเมืองยะลาและอำเภอเบตง โดยใน พ.ศ. 2552 มีจำนวนไม่ต่ำกว่า 5,000 คน[53] และมีชาวเขาจากภาคเหนืออพยพมาลงหลักปักฐานที่ยะลาหลายเผ่าเพื่อเป็นแรงงาน เช่น เผ่าม้งเข้ามาอาศัยในอำเภอเบตงและอำเภอธารโตจำนวนหนึ่ง และพบว่าม้งส่วนหนึ่งอาศัยอยู่ร่วมนิคมกับเผ่าซาไกที่บ้านซาไก[54] ส่วนชุมชนมูเซอบ้านบ่อน้ำร้อนในอำเภอเบตง[55][56][57] มีประชากรมากถึงขั้นก่อตั้งโบสถ์คริสต์ในชุมชนของตัวเอง[58]

ภาษา แก้ไข

 
ป้ายจราจรสี่ภาษาหน้าสถานีรถไฟยะลา

จังหวัดยะลาเป็นหนึ่งในสามจังหวัดของประเทศไทยที่ประชากรส่วนใหญ่ใช้ภาษามลายูปัตตานีในการสื่อสาร เป็นสำเนียงที่ใช้ในจังหวัดปัตตานี จังหวัดนราธิวาส และทางตะวันออกเฉียงใต้ของจังหวัดสงขลา ภาษานี้มีการใช้อักษรยาวีซึ่งได้รับอิทธิพลจากอักษรอาหรับสำหรับการเขียน[37][59] สำหรับการเผยแผ่ศาสนาโดยเฉพาะ[60] ทว่าในยุคหลังมานี้มีการยืมคำไทยเข้าปะปนมากขึ้น[61] โดยเฉพาะในสังคมเมืองที่พูดมลายูปนไทย[60] ปัจจุบันมีการส่งเสริมให้ติดป้ายประกาศของสถานที่ราชการเป็นภาษามลายูปัตตานีและอักษรยาวีทั่วไปในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้[62] ทั้งนี้ชาวไทยพุทธและชาวไทยเชื้อสายจีนบางส่วนสามารถพูดภาษามลายูเพื่อสื่อสารกับคนมลายูซึ่งเป็นชนกลุ่มใหญ่[63][64][41]

ขณะที่ชาวไทยพุทธจะใช้ภาษาไทยถิ่นใต้ มีสำเนียงใกล้เคียงกับสำเนียงสงขลา[65] มีลักษณะเช่นเดียวกับภาษาใต้ถิ่นอื่นที่มีการรวบคำให้สั้นกระชับ ทว่ามีลักษณะเด่นคือการออกเสียงที่นุ่มนวลไม่หยาบกระด้างต่างจากภาคใต้ถิ่นอื่น[66] และมีการยืมคำมลายูมาก โดยมีความหนาแน่นของคำยืมจากมลายูมากถึงร้อยละ 75.75[67] เช่น ซะด๊ะ แปลว่า อร่อย มอแระ แปลว่า สวยงาม และลากู แปลว่า ขายดี[68]

ส่วนชาวไทยเชื้อสายจีน โดยเฉพาะอำเภอเบตงที่มีคนเชื้อสายจีนอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก พวกเขาธำรงอัตลักษณ์ความเป็นจีนคือการใช้ภาษาจีน[5] ซึ่งมีอยู่หลายกลุ่มได้แก่ ภาษาจีนกลาง ภาษาจีนกวางไส ภาษาจีนฮกเกี้ยน ภาษาจีนแต้จิ๋ว และภาษาจีนแคะ[69][70] เช่นประชาชนในชุมชนวัดปิยมิตรที่สามารถสื่อสารภาษาจีนกลางได้[71] ปัจจุบันคนยุคหลังใช้ภาษาจีนน้อยลง[72] และลูกหลานจีนหลายคนนิยมใช้ภาษาไทยมาตรฐาน แต่บุคคลเชื้อสายจีนในเทศบาลนครยะลาที่อายุต่ำกว่า 50 ปีจะพูดจีนไม่ได้แต่พอฟังรู้ความ[41]

ปัจจุบันชาวไทยพุทธและชาวไทยเชื้อสายจีนในเทศบาลนครยะลาเกินครึ่งพูดภาษาไทยถิ่นใต้ไม่ได้เพราะหันไปพูดภาษาไทยมาตรฐาน ส่วนชาวไทยเชื้อสายมลายูนอกเขตเทศบาลจะพูดภาษาไทยไม่ชัดเจน และหากมีอายุ 70 ปีขึ้นไปจะไม่สามารถพูดภาษาไทยได้เลย[41]

ศาสนา แก้ไข

ศาสนาในจังหวัดยะลา (พ.ศ. 2562)[73]
ศาสนา ร้อยละ
อิสลาม
  
 81.46%
พุทธ
  
 18.45%
คริสต์
  
 0.08%
อื่น ๆ
  
 0.01%

จังหวัดยะลาเป็นหนึ่งในสี่จังหวัดของไทยที่ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลาม แต่ก็เป็นจังหวัดที่มีสัดส่วนของผู้ที่นับถือศาสนาพุทธมากที่สุดในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้[74] มีชุมชนชาวคริสต์ขนาดย่อมทั้งนิกายโรมันคาทอลิกและโปรเตสแตนต์ในเขตเทศบาลนครยะลาและเทศบาลเมืองเบตง[75] นอกจากนี้ยังมีชุมชนของผู้นับถือศาสนาซิกข์ขนาดน้อย อาศัยอยู่ในเขตเทศบาลนครยะลา[76] ส่วนชาวซาไกหันมานับถือศาสนาพุทธโดยให้เหตุผลว่านับถือตามสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี แต่ปัจจุบันยังปะปนไปด้วยความเชื่อพื้นเมือง[77] และแรงงานต่างด้าวชาวพม่าในยะลาที่นับถือศาสนาพุทธและร่วมปฏิบัติศาสนกิจร่วมกับชาวไทยพุทธในท้องถิ่น[78][79]

ศาสนา 2503[80] 2523[81] 2542[82] 2546[83] 2550[84] 2553[85] 2554[86] 2557[87] 2559[88] 2562[73]
อิสลาม 60.00% 60.00% 62.79% 76.58% 75.42% 76.59% 82.96% 79.60% 74.06% 81.46%
พุทธ 22.00% 22.00% 36.40% 22.74% 24.25% 22.74% 16.98% 20.13% 21.16% 18.45%
คริสต์ – – 0.14% – – – 0.06% – – 0.08%
ฮินดู – – 0.01% – – – – – – –
พื้นบ้านจีน – 12.00% 0.01% – – – – – – –
อื่น ๆ 18.00% 6.00% 0.61% 0.31% 0.33% 0.67% – 0.27% 4.78% 0.01%
 
วัดพุทธแห่งหนึ่งในอำเภอบันนังสตา
 
ฮวงซุ้ยของชาวไทยเชื้อสายจีนในจังหวัดยะลา

จากการสำรวจการนับถือศาสนาเมื่อ พ.ศ. 2542 พบว่า ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลามร้อยละ 62.79 ศาสนาพุทธร้อยละ 36.40 ศาสนาคริสต์ร้อยละ 0.14 ศาสนาฮินดูร้อยละ 0.01 ศาสนาอื่น ๆ (เช่นศาสนาพื้นบ้านจีน) ร้อยละ 0.01 และไม่ได้ระบุร้อยละ 0.61[82] ต่อมาใน พ.ศ. 2550 พบว่า มีผู้นับถือศาสนาอิสลามร้อยละ 75.42 รองลงมาคือศาสนาพุทธร้อยละ 24.25 และศาสนาอื่น ๆ ร้อยละ 0.33[84] พ.ศ. 2553 พบว่า ประชากรนับถือศาสนาอิสลามร้อยละ 76.59 ผู้นับถือศาสนาพุทธร้อยละ 22.74[85] พ.ศ. 2557 พบว่า ประชากรนับถือศาสนาอิสลามร้อยละ 79.60 ผู้นับถือศาสนาพุทธร้อยละ 20.13 และผู้นับถือศาสนาคริสต์และอื่น ๆ ร้อยละ 0.27[87] และการสำรวจเมื่อ พ.ศ. 2559 พบว่า ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลามร้อยละ 74.06 ผู้นับถือศาสนาพุทธร้อยละ 21.16 และผู้นับถือศาสนาคริสต์และอื่น ๆ ร้อยละ 4.78[88] และการสำรวจใน พ.ศ. 2562 พบว่าประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลามร้อยละ 81.46 ศาสนาพุทธลดลงเหลือร้อยละ 18.45 ศาสนาคริสต์ร้อยละ 0.08 ศาสนาซิกข์และอื่น ๆ ร้อยละ 0.01[73] ชาวพุทธในพื้นที่รู้สึกว่าพวกตนเป็นพลเมืองชั้นสอง[89] หลังการก่อวินาศกรรมด้วยการวางระเบิดถนนสายหลักในปัตตานีเมื่อ พ.ศ. 2555 ส่งผลให้ชาวไทยเชื้อสายจีนและชาวไทยพุทธจำนวนมากอพยพออกจากยะลา ประชากรที่นับถือศาสนาพุทธจึงหดตัวอย่างเฉียบพลัน[45][46][47] รวมทั้งวัดหลายแห่งกลายเป็นวัดร้างไม่มีพระสงฆ์เข้าไปจำพรรษา เช่น วัดหัวสะพาน อำเภอเมืองยะลา[90][91] วัดจินดาพลาราม อำเภอบันนังสตา[92] และวัดปูแหล อำเภอยะหา[93][94] ซึ่ง พ.ศ. 2563 ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ พยายามฟื้นฟูวัดเหล่านี้ให้มีพระสงฆ์เข้าไปจำพรรษา เพื่อเป็นขวัญและกำลังใจแก่พุทธศาสนิกชนในพื้นที่[95] เพื่อสนองพระราชเสาวนีย์ของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงว่า "จะปล่อยให้คนไทยอพยพทิ้งถิ่นฐานไม่ได้ จะต้องรักษาพระพุทธศาสนาให้มีความมั่นคง ให้มีความมั่นคงอยู่ในภาคใต้ เพื่อเป็นที่พึ่งทางใจของราษฎรไทยพุทธสืบไป"[96]

สำนักงานสถิติจังหวัดยะลารายงานว่า ใน พ.ศ. 2560 จังหวัดยะลามีมัสยิด 508 แห่ง วัดพุทธ 52 แห่ง สำนักสงฆ์ 13 แห่ง โบสถ์คริสต์ 9 แห่ง[97] และคุรุดวารา 1 แห่ง [98]

วันที่ 18 มกราคม พ.ศ. 2562 กลุ่มสมาพันธ์ไทยพุทธจังหวัดยะลา จำนวน 60 คน เรียกร้องให้โรงพยาบาลในจังหวัดยะลาและในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ จัดทำห้องครัวสำหรับไทยพุทธและอาคารสำหรับพระสงฆ์อาพาธ[99]

อุทยาน แก้ไข

สถานที่ท่องเที่ยว แก้ไข

การศึกษา แก้ไข

ระดับอุดมศึกษา

ระดับมัธมยมศึกษา

บุคคลที่มีชื่อเสียง แก้ไข

อ้างอิง แก้ไข

  1. ↑ สำนักงานสถิติจังหวัดยะลา. "สภาพทั่วไปของจังหวัดยะลา." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://yala.nso.go.th/yala/yala.html เก็บถาวร 2011-05-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน [ม.ป.ป.]. สืบค้น 18 April 2010.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 "รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้าน ประจำปี พ.ศ. 2564". กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. สืบค้นเมื่อ 24 March 2022.
  3. ↑ "ข้อมูลจังหวัดชายทะเล". ฐานข้อมูลความรู้ทางทะเล. สืบค้นเมื่อ 17 July 2019.
  4. ↑ "คำขวัญประจำอำเภอ/จังหวัด". จังหวัดยะลา. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-07-17. สืบค้นเมื่อ 17 July 2019.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 ณัฐธิดา เย็นบำรุง. "เมืองเบตง : คนไทยเชื้อสายจีนที่เข้มแข็ง". ศูนย์ศึกษามหานครและเมือง. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-07-15. สืบค้นเมื่อ 10 July 2019.
  6. ↑ 6.0 6.1 ประพนธ์ เรืองณรงค์. "บทผนวกเกียรติยศ". ใน รัฐปัตตานีใน ศรีวิชัย เก่าแก่กว่ารัฐสุโขทัยในประวัติศาสตร์. สุจิตต์ วงษ์เทศ (บรรณาธิการ). พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : มติชน. 2547, หน้า 346
  7. ↑ ประพนธ์ เรืองณรงค์. "ชื่อบ้านนามเมืองภาษามลายูในคาบสมุทรภาคใต้ของไทย" (PDF). ดำรงวิชาการ. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  8. ↑ "รายงานการประชุมคณะกรรมการพิจารณาร่างกฎหมายของกระทรวงมหาดไทย คณะที่ 2 ครั้งที่ 2/2558 วันจันทร์ที่ 19 มกราคม พ.ศ. 2558 ณ ห้องประชุมสำนักกฎหมาย สป. ชั้น 6 อาคารดำรงราชานุภาพ กระทรวงมหาดไทย" (PDF). สำนักกฎหมาย สำนักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.[ลิงก์เสีย]
  9. ↑ "ข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลนครยะลา. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-22. สืบค้นเมื่อ 27 October 2019.
  10. ↑ "พระราชกฤษฎีกา จัดตั้งเทศบาลนครยะลา จังหวัดยะลา พ.ศ. ๒๕๓๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (40 ก): 15–19. 24 September 1995.
  11. ↑ แผนยุทธศาสตร์การพัฒนาเทศบาลเมืองเบตง (พ.ศ. 2558-2562) (PDF). เทศบาลเมืองเบตง. p. 2-1.[ลิงก์เสีย]
  12. ↑ "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลตำบลเป็นเทศบาลเมือง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 121 (20 ก): 9–10. 20 February 2004. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-03-24. สืบค้นเมื่อ 2019-10-27.
  13. ↑ "สภาพทั่วไปและข้อมูลพื้นฐาน" (PDF). เทศบาลเมืองสะเตงนอก. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-01-10. สืบค้นเมื่อ 27 October 2019.
  14. ↑ "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลตำบลสะเตงนอก อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา เป็นเทศบาลเมืองสะเตงนอก" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 129 (ตอนพิเศษ 13 ง): 46. 11 January 2012.
  15. ↑ สุไรยา วานิและคณะ. ข้อมูลเมื่อการพัฒนาตำบลโกตาบารู อำเภอรามัน จังหวัดยะลา (PDF). โครงการสนับสนุนชุมชนท้องถิ่นเพื่อฟื้นฟูชายแดนใต้ (ชชต.) ร่วมกับกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น สนับสนุนโดยธนาคารโลก. p. 4.
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. 24 February 1999. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-04-09. สืบค้นเมื่อ 2019-10-27.
  17. ↑ "สภาพและข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลตำบลเขื่อนบางลาง. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-04-15. สืบค้นเมื่อ 27 October 2019.
  18. ↑ "ประวัติความเป็นมา". เทศบาลตำบลเขื่อนบางลาง. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-04-15. สืบค้นเมื่อ 27 October 2019.
  19. ↑ "สภาพและข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลตำบลคอกช้าง. สืบค้นเมื่อ 27 October 2019.
  20. ↑ "ข้อมูลทั่วไป". เทศบาลตำบลท่าสาป. 26 June 2019. สืบค้นเมื่อ 27 October 2019.[ลิงก์เสีย]
  21. ↑ "การจัดตั้งเทศบาลตำบลท่าสาป". เทศบาลตำบลท่าสาป. 17 February 2019. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-09-23. สืบค้นเมื่อ 27 October 2019.
  22. ↑ "สภาพข้อมูลทั่วไป". เทศบาลตำบลธารน้ำทิพย์. สืบค้นเมื่อ 27 October 2019.
  23. ↑ "ประวัติความเป็นมา". เทศบาลตำบลธารน้ำทิพย์. สืบค้นเมื่อ 27 October 2019.
  24. ↑ "ประวัติความเป็นมา". เทศบาลตำบลบันนังสตา. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  25. ↑ "สภาพและข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลตำบลบาลอ. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  26. ↑ "ประกาศ จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลบาลอ อำเภอรามัน จังหวัดยะลา เป็นเทศบาลตำบลบาลอ". เทศบาลตำบลบาลอ. 5 August 2013. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  27. ↑ 27.0 27.1 "สภาพและข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลตำบลบุดี. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  28. ↑ "สภาพและข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลตำบลปะแต. October 2019. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  29. ↑ "ประวัติความเป็นมา". เทศบาลตำบลปะแต. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  30. ↑ "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่อเทศบาลตำบลกายูบอเกาะ อำเภอรามัน จังหวัดยะลา เป็นเทศบาลตำบลเมืองรามันห์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 127 (132 ง): 3. 26 August 2010.
  31. ↑ "สภาพและข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลตำบลเมืองรามันห์. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  32. ↑ "สภาพและข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลตำบลยะหา. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  33. ↑ "สภาพและข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลตำบลยุโป. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  34. ↑ "ประวัติความเป็นมา". เทศบาลตำบลยุโป. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  35. ↑ "สภาพและข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลตำบลลำใหม่. สืบค้นเมื่อ 28 October 2019.
  36. ↑ สำนักบริหารการทะเบียน. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "จำนวนประชากรและบ้าน." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ เก็บถาวร 2019-06-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. สืบค้น 2 พฤษภาคม 2563
  37. ↑ 37.0 37.1 กัณหา แสงรายา (14 January 2012). "มลายู-ยาวี เรียกอย่างไรดี?". อิศรา. สืบค้นเมื่อ 15 July 2019.
  38. ↑ วลัยลักษณ์ ทรงศิริ (26 May 2016). "คนตานี มลายูมุสลิมที่ถูกลืม". มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.[ลิงก์เสีย]
  39. ↑ อัฮหมัด สมบูรณ์ บัวหลวง (27 February 2017). "แขกตานี". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 15 July 2019.
  40. ↑ กัณหา แสงรายา (3 August 2011). "คำเรียก มลายู มลายูมุสลิม ไทย ไทยมุสลิม ไทยมลายู และ 'แขก' ในสังคมไทย (1)". อิศรา. สืบค้นเมื่อ 15 July 2019.
  41. ↑ 41.0 41.1 41.2 41.3 41.4 แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง (2003). "ปฏิสัมพันธ์ระหว่างมลายูมุสลิมและจีนในย่านสายกลาง จังหวัดยะลา". ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). สืบค้นเมื่อ 14 July 2019.
  42. ↑ ชุมศักดิ์ นรารัตน์วงศ์ (14 December 2018). "ตามรอยจีนกวางไสในเบตง (1)". สยามรัฐออนไลน์. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-07-13. สืบค้นเมื่อ 10 July 2019.
  43. ↑ วลัยลักษณ์ ทรงศิริ. "แผ่นดินภายใน". ยาลอเป็นยะลา ความเปลี่ยนแปลงของบ้านเมืองและคนรุ่นใหม่ในเมืองและปริมณฑลเมืองยะลา, หน้า 90
  44. ↑ "ยะลา-คุมเข้มทุกพื้นที่หลังคนร้ายก่อเหตุยิงคนไทย-พุทธ". .timenews2017. 7 July 2019. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-07-12. สืบค้นเมื่อ 12 July 2019.
  45. ↑ 45.0 45.1 "ไทยพุทธที่ชายแดนภาคใต้ (ตอน 1) : การตื่นตัวที่สายเกิน?". ประชาไท. 4 April 2014. สืบค้นเมื่อ 10 July 2019.
  46. ↑ 46.0 46.1 "ฟิต! มทภ.4 ลงพบชาวไทยพุทธยะลา รับปากพร้อมแก้ปัญหา จชต". ไทยรัฐออนไลน์. 2 October 2018. สืบค้นเมื่อ 12 July 2019.
  47. ↑ 47.0 47.1 "ชุมชนชาวไทยพุทธในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้". ไทยพีบีเอส. 29 December 2013. สืบค้นเมื่อ 12 July 2019.
  48. ↑ ทรัยนุง มะเด็ง และอื่น ๆ. "ในท้องถิ่นยาลอ". ยาลอเป็นยะลา ความเปลี่ยนแปลงของบ้านเมืองและคนรุ่นใหม่ในเมืองและปริมณฑลเมืองยะลา, หน้า 204
  49. ↑ "ยะลาเปิดงานสมโภช แห่พระลุยไฟศาลเจ้าแม่มาผ่อ สร้างความสัมพันธ์พหุวัฒนธรรมไทยจีนไทยพุทธและมุสลิม". SPM Online. 16 April 2019. สืบค้นเมื่อ 12 July 2019.
  50. ↑ "ศอ.บต.สนับสนุนการสร้างความเข้มแข็งชุมชนไทยพุทธสังคมพหุวัฒนธรรม". ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้. 24 October 2019. สืบค้นเมื่อ 11 January 2022.
  51. ↑ วันเฉลิม จันทรากุล (2001). "เงาะป่า-ซาไก นิเชาเมืองไทย ชนป่าที่กำลังสูญสลาย". ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). สืบค้นเมื่อ 14 July 2019.
  52. ↑ "รอวันปิดตำนาน 'ซาไก' แห่ง 'ศรีธารโต'" (Press release). สำนักข่าวอามาน. 3 January 2010. สืบค้นเมื่อ 5 August 2012.[ลิงก์เสีย]
  53. ↑ "ยะลาเปิดจดทะเบียนแรงงานต่างด้าว". ไทยรัฐออนไลน์. 25 July 2009. สืบค้นเมื่อ 16 July 2019.
  54. ↑ วัชรินทร์ ดำรงกูล และปัตติกาญจน์ บรรดาศักดิ์. แนวทางการจัดการคืนถิ่นชนเผ่าซาไก : กรณีศึกษา ซาไกตระกูลศรีธารโต (PDF). งานวิจัย กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. p. 33, 43.
  55. ↑ "ตชด.445 ยะลา รวบ 2 พ่อค้ายาบ้าชาวเขาเผาลาหู่ ได้ของกลางกว่า 9 พันเม็ด". MGR Online. 23 August 2014. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  56. ↑ "การปราบปรามยาเสพติด". สถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เบตง. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.[ลิงก์เสีย]
  57. ↑ "ชาวบ้านหาของป่า หลงป่าในพื้นที่ อ.เบตง จ.ยะลา นาน 9 วัน เจ้าหน้าที่ ตชด. นปพ. กู้ภัย กว่า 30 คน เร่งตามหา แต่ยังไม่พบตัว". SPM News. 19 December 2018. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  58. ↑ กินเลน ประลองเชิง (10 November 2014). "สุดใต้ที่เบตง". ไทยรัฐออนไลน์. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  59. ↑ วนิดา เต๊ะหลง. "ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับภาษามลายู" (PDF). สารรอบรั้วศิลปศาสตร์. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2022-01-21. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  60. ↑ 60.0 60.1 Arifin bin Chik (1 April 2007). "ปัญหา สตูล ปัตตานี กับวัฒนธรรมที่กำลังถูกทำลาย". มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์. สืบค้นเมื่อ 15 July 2019.[ลิงก์เสีย]
  61. ↑ "พจนานุกรมภาษามลายูถิ่นปัตตานี อีกความหวังลดดีกรีร้อนจังหวัดใต้". ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ. 13 August 2008. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  62. ↑ นิอับดุลรากิ๊บ บินนิฮัสซัน (24 August 2013). "ภาษามลายูอักขระยาวี : จังหวัดชายแดนภาคใต้ และโลกมลายู". Nusantara Studies Center. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  63. ↑ ทวี แทนหนู (1978). "ปัญหาการสอนชั้นเด็กเล็กในสามจังหวัดภาคใต้ของไทย" (PDF). Chulalongkorn University Intellectual Repository. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  64. ↑ ทวีพร คุ้มเมธา (3 October 2015). "ชนกลุ่มน้อยในชนกลุ่มน้อย ส่งเสียงต่อการแก้ปัญหา 3 จว. ชายแดนใต้". ประชาไท. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  65. ↑ "ภาษาสงขลา". ฐานข้อมูลท้องถิ่นภาคใต้-มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์. 24 April 2018. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  66. ↑ "ภาษาและวรรณกรรม จังหวัดยะลา". หอมรดกไทย. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  67. ↑ สุภา วัชรสุขุม. "คำยืมภาษามลายูท้องถิ่นปัตตานีในภาษาไทยถิ่น 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้". ฐานข้อมูลวิจัยจังหวัดชายแดนใต้. สืบค้นเมื่อ 13 July 2019.
  68. ↑ แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง (2003). ปฏิสัมพันธ์ระหว่างมลายูมุสลิมและจีนในย่านสายกลาง จังหวัดยะลา (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 45-46.
  69. ↑ Ma Guitong (8 January 2018). "ชาวจีนฮากกาในเมืองเบตง". MGR Online. สืบค้นเมื่อ 14 July 2019.
  70. ↑ "สภาพและข้อมูลพื้นฐาน". องค์การบริหารส่วนตำบลยะรม. สืบค้นเมื่อ 14 July 2019.
  71. ↑ "ปั้น "เบตง" เจาะนักท่องเที่ยวจีน ผุด "สกายวอล์ก" ทะเลหมอก". ประชาชาติธุรกิจ. 8 June 2018. สืบค้นเมื่อ 14 July 2019.
  72. ↑ ชุมศักดิ์ นรารัตน์วงศ์ (28 December 2018). "ตามรอยจีนกวางไสในเบตง (3)". สยามรัฐออนไลน์. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-07-13. สืบค้นเมื่อ 14 July 2019.
  73. ↑ 73.0 73.1 73.2 รายงานคุณภาพชีวิตประชาชนจังหวัดยะลา จากข้อมูล จปฐ. / กชช. 2ค ประจำปี 2562 (PDF). สำนักงานพัฒนาชุมชนจังหวัดยะลา. p. 13. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-10-24. สืบค้นเมื่อ 2020-03-19.
  74. ↑ "การสำรวจข้อมูลสำมะโนประชากรในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้". 3 August 2014. สืบค้นเมื่อ 16 April 2013.
  75. ↑ นูรยา เก็บบุญเกิด (21 November 2012). "เสียงที่ไม่ค่อยได้ยิน ชาวคริสต์ในชายแดนใต้". โรงเรียนนักข่าวชายแดนใต้. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-07-12. สืบค้นเมื่อ 12 July 2019.
  76. ↑ ชุมศักดิ์ นรารัตน์วงศ์ (30 June 2017). ""ซิงค์ ลันดาเว" และชาวซิกข์ในยะลา". สยามรัฐออนไลน์. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-07-10. สืบค้นเมื่อ 10 July 2019.
  77. ↑ วีรวัฒน์ สุขวราห์ (1996). "พฤติกรรมสุขภาพของชาวซาไก : กรณีศึกษาบ้านซาไก หมู่ที่ 3 ตำบลบ้านแหร อำเภอธารโต จังหวัดยะลา". ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). สืบค้นเมื่อ 14 July 2019.
  78. ↑ "ชาวพม่าจัดหมฺรับแห่ "ส่งเปรต" ร่วมกับชาวพุทธยะลา สร้างสีสันบุญสารทเดือนสิบชายแดนใต้". MGR Online. 15 October 2012. สืบค้นเมื่อ 16 July 2019.
  79. ↑ "ชาวไทยพุทธยะลาร่วมทำบุญสารทเดือนสิบคึกคัก". กรุงเทพธุรกิจออนไลน์. 6 September 2017. สืบค้นเมื่อ 16 July 2019.
  80. ↑ สำนักงานสถิติกลาง สภาพัฒนาการเศรษฐกิจแห่งชาติ. รายงานสำมะโนครัวประชากรแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2503 จังหวัดนราธิวาส ปัตตานี ยะลา และจังหวัดสตูล. พระนคร : ไทยแบบเรียน, 2504, หน้า 19
  81. ↑ สภาพการศึกษาทั่ว ๆ ไปของจังหวัดยะลา (PDF). งานวิจัย กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. 1980. p. 16.
  82. ↑ 82.0 82.1 "จังหวัดยะลา" (PDF). หอสมุดจอห์น เอฟ เคนเนดี้ สำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์. สืบค้นเมื่อ 17 August 2019.
  83. ↑ "สภาพทั่วไปและข้อมูลพื้นฐาน". องค์การบริหารส่วนจังหวัดยะลา. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-10-17. สืบค้นเมื่อ 27 July 2019.
  84. ↑ 84.0 84.1 จ ำนวนศาสนิกชนและศาสนสถานรายอำเภอ / เทศบาลปี พ.ศ. 2550[ลิงก์เสีย]
  85. ↑ 85.0 85.1 ชลัท ประเทืองรัตนา (1 November 2010). "โครงการวงดนตรีออร์เคสตร้า เทศบาลนครยะลา อำเภอเมือง จังหวัดยะลา" (PDF). สถาบันพระปกเกล้า. สืบค้นเมื่อ 14 July 2019.
  86. ↑ พัทธ์ธีรา นาคอุไรรัตน์ (พฤษภาคม–สิงหาคม 2560). "เรื่องในบ้าน : คาทอลิกกับชีวิตแห่งการต่อรองในสังคมมลายูมุสลิมและความรุนแรงถึงตาย". วารสารรูสมิแล (38:2), หน้า 12
  87. ↑ 87.0 87.1 "บทที่ 1 สภาพทั่วไป จังหวัดยะลา" (PDF). กระทรวงวัฒนธรรม. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2019-07-10. สืบค้นเมื่อ 10 July 2019.
  88. ↑ 88.0 88.1 "ข้อมูลทั่วไป จังหวัดยะลา" (PDF). สำนักงานกระทรวงสาธารณสุขจังหวัดยะลา. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2018-02-05. สืบค้นเมื่อ 12 July 2019.
  89. ↑ "ศอ.บต.หน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ จชต. พร้อมยืนเคียงข้างปชช.ไทยพุทธ เร่งแก้ไขปัญหาวัดร้าง ไม่มีพระสงฆ์ เพื่อไม่ให้รู้สึก เป็นพลเรือนชั้นที่ 2". ชมรมสื่อมวลชนเพื่อสันติ. 30 October 2018. สืบค้นเมื่อ 5 May 2020.
  90. ↑ "พบวัดร้างกว่า 3 ปีในจ.ยะลา เหตุไม่มั่นใจความปลอดภัย". ไทยพีบีเอส. 8 July 2003. สืบค้นเมื่อ 5 May 2020.
  91. ↑ "สลดใจชาวพุทธ! พบวัดร้างกลางเมืองยะลาไร้พระจำวัดเหตุความไม่สงบ". ผู้จัดการออนไลน์. 19 July 2003. สืบค้นเมื่อ 5 May 2020.
  92. ↑ "ศอ.บต. เดินหน้า ฟื้นฟูวัดร้าง "จินดาพลาราม" เป็นศูนย์รวมจิตใจของพี่น้องชาวไทยพุทธ ต.เขื่อนบางลาง อ.บันนังสตา จ.ยะลา". ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้. 8 February 2019. สืบค้นเมื่อ 5 May 2020.
  93. ↑ "วัดสวนแก้วยะลาไม่มีพิธีกรรมทางศาสนาวันวิสาขบูชา หลังเจ้าอาวาสมรณภาพจากเหตุระเบิด". ผู้จัดการออนไลน์. 17 May 2011. สืบค้นเมื่อ 5 May 2020.
  94. ↑ ""วัดสวนแก้ว" ที่ยะหา...ในวันร้างผ้าเหลือง". อิศรา. 20 May 2011. สืบค้นเมื่อ 5 May 2020.
  95. ↑ "สานต่อภารกิจฟื้น "วัดร้าง" ในชายแดนใต้ คือการสร้าง "ความมั่นคง" ในพื้นที่ปลายด้ามขวาน". ผู้จัดการออนไลน์. 22 February 2020. สืบค้นเมื่อ 5 May 2020.
  96. ↑ "ศอ.บต.เตรียมฟื้นฟูชุมชนวัดจินดาพลาราม อ.บันนังสตา จ.ยะลา เป็นชุมชนไทยพุทธเข้มแข็ง". สำนักข่าว กรมประชาสัมพันธ์. 29 November 2018. สืบค้นเมื่อ 5 May 2020.[ลิงก์เสีย]
  97. ↑ "สถิติศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม" (PDF). สำนักงานสถิติจังหวัดยะลา. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2019-07-09. สืบค้นเมื่อ 10 July 2019.
  98. ↑ สมาคมไทยซิกข์แห่งประเทศไทย. พระศาสนสถานคุรุดวารา - วัดซิกข์ เก็บถาวร 2013-07-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
  99. ↑ "สทพ.จ.ยล.รวมตัวเรียกร้อง รพ.ยะลา ดำเนินการครัวไทยสากล-ที่พักสงฆ์ สร้างความเสมอภาค". ผู้จัดการออนไลน์. 18 January 2019. สืบค้นเมื่อ 10 July 2019.

ดูเพิ่ม แก้ไข

แหล่งข้อมูลอื่น แก้ไข

พิกัดภูมิศาสตร์: 6°33′N 101°17′E / 6.55°N 101.29°E / 6.55; 101.29

เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=จังหวัดยะลา&oldid=11026925"