จักรวรรดิเขมร

จักรวรรดิเขมร (เขมร: ចក្រភពខ្មែរ) หรือ จักรวรรดิอังกอร์ (เขมร: ចក្រភពអង្គរ) เป็นหนึ่งในอาณาจักรโบราณที่เริ่มต้นขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 6 โดยเริ่มจากอาณาจักรฟูนัน แล้วปกครองและ/หรือสร้างรัฐบริวารในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นดินส่วนใหญ่ และบางส่วนของจีนใต้ โดยมีขนาดตั้งแต่ปลายคาบสมุทรอินโดจีนไปทางเหนือถึงมณฑลยูนนาน ประเทศจีนในปัจจุบัน และจากทางตะวันตกของประเทศเวียดนามถึงประเทศพม่า ในช่วงสูงสุด จักรวรรดิเขมรมีขนาดใหญ่กว่าจักรวรรดิไบแซนไทน์ (จักรวรรดิโรมันตะวันออก) ที่มีอยู่ในช่วงเวลาเดียวกัน

จักรวรรดิเขมร ចក្រភពខ្មែរ
ค.ศ. 802–ค.ศ. 1431
ธงชาติ
จักรวรรดิเขมรในช่วงสูงสุดใน ค.ศ. 1203 หลังการพิชิตจามปา
สถานะ	จักรวรรดิ
เมืองหลวง	มเหนทรบรรพต (ต้นคริสต์ศตวรรษที่ 9) หริหราลัย (คริสต์ศตวรรษที่ 9) เกาะแกร์ (ค.ศ. 928–944) ยโสธรปุระ (เมืองพระนคร) (ปลายคริสต์ศตวรรษที่ 9 - ต้นคริสต์ศตวรรษที่ 15)
ภาษาทั่วไป	ภาษาเขมรเก่า ภาษาสันสกฤต
ศาสนา	พราหมณ์ฮินดู พุทธมหายาน พุทธเถรวาท
การปกครอง	สมมติเทพ, สมบูรณาญาสิทธิราชย์
กษัตริย์
• ค.ศ. 802–850	ชัยวรมันที่ 2
• ค.ศ. 1113–1150	สุริยวรมันที่ 2
• ค.ศ. 1181–1218	ชัยวรมันที่ 7
• ค.ศ. 1417–1431	พระบรมราชา (เจ้าพระยาญาติ)
ยุคประวัติศาสตร์	สมัยกลาง
• การครองราชย์ของพระเจ้าชัยวรมันที่ 2	ค.ศ. 802
• การสร้างนครวัด	ค.ศ. 1113–1150
• การล่มสลายของนครวัด	ค.ศ. 1431
พื้นที่
ค.ศ. 1290	1,000,000 ตารางกิโลเมตร (390,000 ตารางไมล์)
ก่อนหน้า ถัดไป เจนละ ยุคมืดของกัมพูชา อาณาจักรล้านช้าง อาณาจักรสุโขทัย

ประวัติศาสตร์กัมพูชา
ประวัติศาสตร์ยุคแรก
อาณาจักรฟูนาน (611–1093)
อาณาจักรเจนละ (1093–1345)
จักรวรรดิเขมร (1345–1974)
ยุคมืด
สมัยจตุมุข (1974–2068)
สมัยละแวก (2068–2136)
สมัยศรีสันธร (2136–2162)
สมัยอุดง (2162–2406)
ยุครัฐในอารักขา
ไทยและเวียดนาม
อาณานิคมฝรั่งเศส (2406–2496) ส่วนหนึ่งของอินโดจีนฝรั่งเศส
ยุคญี่ปุ่นยึดครอง (2484–2489)
หลังได้รับเอกราช
สงครามกลางเมืองกัมพูชา (2510–2518)
รัฐประหาร พ.ศ. 2513
สาธารณรัฐเขมร
สงครามเวียดนาม พ.ศ. 2513
ยุคเขมรแดง (2518–2519)
สงครามกัมพูชา–เวียดนาม (2518–2532)
สาธารณรัฐประชามานิตกัมพูชา (2522–2536)
การจัดการเลือกตั้งโดยสหประชาชาติ
ราชอาณาจักรกัมพูชา (2536–ปัจจุบัน)
หลังการเลือกตั้ง พ.ศ. 2536
ตัวเลขในวงเล็บ หมายถึง ปีพุทธศักราช

อาณาจักรเขมรสืบทอดอำนาจจากอาณาจักรเจนฬา มีสงครามผลัดกันแพ้ผลัดกันชนะกับอาณาจักรข้างเคียง เช่น อาณาจักรล้านช้าง อาณาจักรอยุธยา และอาณาจักรจามปา มรดกที่สำคัญที่สุดของอาณาจักรเขมรคือ นครวัด และ นครธม ซึ่งเคยเป็นนครหลวงเมื่อครั้งอาณาจักรแห่งนี้มีความเจริญรุ่งเรืองที่สุด และยังมีลัทธิความเชื่อต่าง ๆ อย่างหลากหลาย ศาสนาหลักของอาณาจักรนี้ได้แก่ ศาสนาฮินดู ศาสนาพุทธทั้งมหายานและเถรวาทซึ่งได้รับจากศรีลังกา เมื่อคริสต์ศตวรรษที่ 13

จุดเริ่มต้นของสมัยจักรวรรดิกัมพูชาตามธรรมเนียมอยู่ใน ค.ศ. 802 เมื่อพระเจ้าชัยวรมันที่ 2 ประกาศตัวพระองค์เป็นพระเจ้าจักรพรรดิที่พนมกุเลน และสิ้นสุดลงตอนอาณาจักรอยุธยายึดครองนครวัดใน ค.ศ. 1431

นิรุกติศาสตร์

นักวิชาการสมัยใหม่มักกล่าวถึงจักรวรรดิว่า จักรวรรดิเขมร หรือ จักรวรรดิอังกอร์ ซึ่งภายหลังมีชื่อมาจากอดีตราชธานี อังกอร์

จักรวรรดิเรียกตัวเองว่า กัมพูชา (สันสกฤต: कम्बोज; เขมรเก่า: កម្វុជ; เขมร: កម្ពុជ) หรือ กัมพูชาเทศ (สันสกฤต: कम्बुजदेश; เขมรเก่า: កម្វុជទេឝ; เขมร: កម្ពុជទេស) ซึ่งเป็นศัพท์โบราณของคำว่า กัมพูชา

การเปลี่ยนแปลงดินแดน

พื้นที่จักรวรรดิเขมรระบายด้วยสีแดง

• 

  ค.ศ. 900 (พ.ศ. 1443)

• 

  ประมาณ ค.ศ. 1000 - 1100 (พ.ศ. 1543–1643)

• 

  ประมาณ ค.ศ. 1300 (พ.ศ. 1843)

• 

  ประมาณ ค.ศ. 1400 (พ.ศ. 1943)

บรรณานุกรม

• Cœdès, George (1966). The making of South East Asia. University of California Press. ISBN 0-520-05061-4.
• Freeman, Michael; Jacques, Claude (2006). Ancient Angkor. River Books. ISBN 974-8225-27-5.
• Higham, Charles (2001). The Civilization of Angkor. Phoenix. ISBN 978-1-84212-584-7.
• Vittorio Roveda: Khmer Mythology, River Books, ISBN 974-8225-37-2
• Dagens, Bruno (1995) [1989]. Angkor: Heart of an Asian Empire. ‘New Horizons’ series. แปลโดย Sharman, Ruth. London: Thames & Hudson. ISBN 0-500-30054-2.
• Keyes, Charles F. (1995). The Golden Peninsula. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-1696-4.
• Rooney, Dawn F. (2005). Angkor: Cambodia's wondrous khmer temples (5th ed.). Odissey. ISBN 978-962-217-727-7.
• David P. Chandler: A History of Cambodia, Westview Press, ISBN 0-8133-3511-6
• Liang, Jieming (2006), Chinese Siege Warfare: Mechanical Artillery & Siege Weapons of Antiquity, Singapore, Republic of Singapore: Leong Kit Meng, ISBN 981-05-5380-3
• Zhou, Daguan (2007), The Customs of Cambodia, The Siam Society, ISBN 978-974-8359-68-7
• Henri Mouhot: Travels in Siam, Cambodia, Laos, and Annam, White Lotus Co, Ltd., ISBN 974-8434-03-6
• Vickery, Michael (1998). Society, economics, and politics in pre-Angkor Cambodia: the 7th–8th centuries. Toyo Bunko. ISBN 978-4-89656-110-4.
• Benjamin Walker, Angkor Empire: A History of the Khmer of Cambodia, Signet Press, Calcutta, 1995.
• I.G. Edmonds, The Khmers of Cambodia: The story of a mysterious people