สมเด็จพระราเมศวร

สำหรับพระราเมศวรพระองค์อื่น ดูที่ พระราเมศวร

สมเด็จพระราเมศวร (พ.ศ. 1883 - พ.ศ. 1938) เป็นพระมหากษัตริย์ไทย รัชกาลที่ 2 แห่งอาณาจักรอยุธยา เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1

สมเด็จพระราเมศวร
พระเจ้ากรุงศรีอยุธยา (ครั้งที่ 1)
ครองราชย์	พ.ศ. 1913 (1 ปี)
ราชาภิเษก	พ.ศ. 1913
ก่อนหน้า	สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1
ถัดไป	สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1
พระเจ้ากรุงศรีอยุธยา (ครั้งที่ 2)
ครองราชย์	พ.ศ. 1931 - พ.ศ. 1938 (7ปี)
ก่อนหน้า	สมเด็จพระเจ้าทองลัน
ถัดไป	สมเด็จพระเจ้ารามราชา
พระราชสมภพ	พ.ศ. 1883 พระราเมศวร
สวรรคต	พ.ศ. 1938 (56 พรรษา)
พระราชบุตร	สมเด็จพระรามราชาธิราช
ราชวงศ์	อู่ทอง
พระราชบิดา	สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1

พระองค์ทรงขึ้นครองราชย์ได้เพียง 1 ปีเท่านั้นก็สละราชสมบัติให้สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 ผู้เป็นพระมาตุลา และเสด็จขึ้นครองราชสมบัติอีกครั้งภายหลังการสำเร็จโทษสมเด็จพระเจ้าทองลัน พระราชโอรสของสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 ที่ครองราชสมบัติได้เพียง 7 วัน

แม้พระองค์จะทรงสำเร็จโทษพระเจ้าทองลันเพื่อชิงราชสมบัติ แต่ก็ทรงสร้างคุณูปการต่อกรุงศรีอยุธยาไว้หลายประการ ไม่ว่าจะด้านพระศาสนาหรือการสงคราม ซึ่งพระองค์เป็นพระมหากษัตริย์ที่ควรยกย่องเชิดชูพระเกียรติที่ทรงปกครองบ้านเมืองให้อยู่อย่างร่มเย็นเป็นสุขโดยที่ไม่มีเมืองต่าง ๆ มารุกราน พระองค์เป็นพระมหากษัตริย์ที่ทรงขยายอาณาเขตให้อาณาจักรอยุธยายิ่งใหญ่ พระองค์ยังทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาอยู่ตลอดเวลา แม้เวลาส่วนมากจะทำศึกสงคราม

พระราชประวัติ

สมเด็จพระราเมศวร เสด็จพระราชสมภพในปี พ.ศ. 1883 เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 กับพระมเหสีซึ่งเป็นพระขนิษฐาของสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 หรือขุนหลวงพะงั่วจากรัฐสุพรรณภูมิ เพราะใน พระราชพงศาวดารฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ระบุเรื่องราวว่าสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 มีพระบรมราชโองการให้ขุนตำรวจไปเชิญสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 ช่วยสมเด็จพระราเมศวรไปรบกับกรุงกัมพูชาซึ่งในพงศาวดารใช้คำว่า "...ให้อัญเชิญท่านออกไปช่วยหลานท่าน..." เพราะในขณะนั้นการเกี่ยวดองทางเครือญาติจากการอภิเษกสมรสระหว่างสองเมือง ถือเป็นที่นิยมของผู้นำรัฐ ซึ่งสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 เอง ก็อภิเษกสมรสกับพระมหาเทวี ซึ่งเป็นพระขนิษฐาของกษัตริย์สุโขทัยเช่นกัน ส่วนประทีป ชุมพล ระบุว่า พระชนนีเป็นเจ้าหญิงจากเมืองละโว้ เดิมมีพระอิสริยยศเป็น สมเด็จพระเจ้าลูกเธอพระราเมศวร เมื่อสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 ทรงสถาปนากรุงศรีอยุธยา ได้โปรดเกล้าฯ ให้พระราเมศวรไปครองราชสมบัติในเมืองลพบุรี แต่จากความสัมพันธ์ระหว่างราชวงศ์ละโว้-อโยธยากับราชวงศ์สุพรรณภูมิซึ่งเกิดจากการอภิเษกสมรสนี้ เป็นจุดกำเนิดการชิงราชบัลลังก์กรุงอโยธยาระหว่างสองราชวงศ์

หลังจากสมเด็จพระรามาธิบดีเสด็จสวรรคตในปี พ.ศ. 1913 พระองค์จึงเสด็จฯ จากเมืองลพบุรีมาเสวยราชสมบัติเป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 2 แห่งกรุงศรีอยุธยา ขณะนั้นมีพระชนมพรรษาได้ 37 พรรษา แต่พระองค์ทรงครองราชสมบัติได้เพียงปีเดียว สมเด็จพระบรมราชาธิราชเจ้าก็ยกทัพจากเมืองสุพรรณบุรีเข้ามา พระองค์จึงออกไปรับเสด็จฯ เข้าพระนคร แล้วถวายราชสมบัติให้ครองกรุงศรีอยุธยาแทน ส่วนพระองค์กลับไปครองเมืองลพบุรีดังเดิม

ภายหลังสมเด็จพระบรมราชาธิราชเจ้าเสด็จสวรรคตในปี พ.ศ. 1931 สมเด็จพระเจ้าทองลัน พระราชโอรสในสมเด็จพระบรมราชาธิราชเจ้า เสด็จขึ้นครองราชสมบัติกรุงศรีอยุธยาได้เพียง 7 วัน สมเด็จพระราเมศวรได้ยกพลจากเมืองลพบุรีมายึดกรุงศรีอยุธยา โปรดให้สำเร็จโทษสมเด็จพระเจ้าทองลัน ณ วัดโคกพระยา แล้วขึ้นครองราชสมบัติกรุงศรีอยุธยาเป็นครั้งที่ 2 ขณะมีพระชนมพรรษาได้ 49 พรรษา

ในปี พ.ศ. 1938 เย็นวันหนึ่งสมเด็จพระราเมศวรเสด็จไปพระที่นั่งมังคลาภิเษก ระหว่างทางมีวิญญาณของท้าวมล มาปรากฏนั่งขวางทางเสด็จอยู่แล้วหายไป พระองค์ก็สวรรคต สิริพระชนมพรรษา 56 พรรษา ทรงครองราชสมบัติรวม 2 ครั้งเป็นระยะเวลา 8 ปี โดยสมเด็จพระเจ้ารามราชา พระราชโอรสของพระองค์ได้สืบราชสมบัติ

พระราชกรณียกิจ

ราชการสงคราม

เมื่อปี พ.ศ. 1896 ขณะที่พระองค์ยังทรงดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกเธอในสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 อยู่นั้น สมเด็จพระราชบิดาโปรดให้เชิญพระองค์ลงมาจากเมืองลพบุรีและตรัสว่าขอมแปรพักตร์ต้องปราบปรามเสีย จึงโปรดให้พระองค์ยกพล 5,000 ไปยังกัมพูชาธิบดี พระยาอุปราชพระราชโอรสในพระบรมลำพงษ์ราชา พระเจ้ากรุงกัมพูชาธิบดี ได้เข้าโจมตีทัพหน้าของกรุงศรีอยุธยาจนแตกพ่าย แล้วจึงเข้าปะทะกับทัพหลวงต่อ เมื่อความทราบถึงสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 พระองค์จึงมีพระราชโองการให้ขุนตำรวจออกไปเชิญสมเด็จพระบรมราชาธิราชเจ้าที่ประทับอยู่ ณ เมืองสุพรรณบุรี ขึ้นไปทำศึกช่วยพระราเมศวร การศึกดำเนินไปเป็นระยะเวลา 1 ปีโดยประมาณ จึงสามารถเอาชนะกรุงกัมพูชาธิบดีได้สำเร็จและได้กวาดต้อนชาวกัมพูชาธิบดีเข้ามาอยู่ยังกรุงศรีอยุธยาเป็นจำนวนมาก

หลังจากที่พระองค์เสด็จขึ้นครองราชสมบัติในครั้งที่ 2 แล้วนั้น พระองค์ทรงทำสงครามแผ่ขยายราชอาณาเขตกรุงศรีอยุธยาออกไปยังหัวเมืองทางตอนเหนือและแถบเมืองกัมพูชา ดังนี้

สงครามกับเมืองเชียงใหม่

ในพระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) กล่าวว่า พ.ศ. 1927 พระองค์ทรงยกกองทัพขึ้นไปยังเมืองเชียงใหม่ ในชั้นแรกนั้นพระเจ้าเชียงใหม่ได้ขอสงบศึก โดยขอเวลา 7 วันแล้วจะนำเครื่องราชบรรณาการมาถวายเพื่อเจริญพระราชไมตรี ในการนี้มุขมนตรีนายทัพนายกองได้ปรึกษาหารือว่า อาจจะเป็นกลอุบายของพระเจ้าเชียงใหม่เพื่อจะได้เตรียมการรับมือกองทัพของกรุงศรีอยุธยา แต่พระองค์ตรัสว่าเมื่อเขาไม่รบแล้วเราจะรบนั้นดูมิบังควรและถึงแม้ว่าพระเจ้าเชียงใหม่จะไม่รักษาสัตย์ก็ใช่ว่าจะสามารถรอดพ้นจากทหารของกรุงศรีอยุธยาไปได้ เมื่อผ่านไป 7 วัน พระเจ้าเชียงใหม่ไม่ได้นำเครื่องราชบรรณาการมาถวาย พระองค์จึงยกกำลังเข้าตีเมืองเชียงใหม่ เจ้าเมืองเชียงใหม่ต้านไม่ได้จึงหนีออกไป แต่สามารถจับนักสร้างพระโอรสพระเจ้าเชียงใหม่ได้ พระองค์ทรงพระกรุณาให้นักสร้างขึ้นครองราชสมบัติอยู่ ณ เมืองเชียงใหม่ และได้กวาดต้อนผู้คนลงมาทางใต้โดยให้ไปอยู่ที่เมืองจันทบูร เมืองนครศรีธรรมราช เมืองพัทลุง และเมืองสงขลา

อย่างไรก็ตาม ศึกครั้งนี้ไม่ปรากฏในหลักฐานฝ่ายล้านนา และในขณะนั้นกรุงศรีอยุธยายังไม่สามารถผนวกดินแดนสุโขทัยไว้ได้ การยกทัพไปตีเมืองเชียงใหม่จึงไม่น่าจะเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในยุคนี้ และชื่อนักสร้างที่พระราชพงศาวดารว่าเป็นโอรสพระเจ้าเชียงใหม่ก็ไม่พบในหลักฐานล้านนา สันนิษฐานว่า ผู้ชำระพระราชพงศาวดารน่าจะนำเรื่องราวของสมเด็จพระราเมศวร (ซึ่งเป็นพระนามก่อนขึ้นครองราชย์ของสมเด็จพระเอกาทศรถ) ไปตีเชียงใหม่ในรัชกาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เมื่อปี พ.ศ. 2143 มาลงไว้ โดยแก้ศักราชเป็นพ.ศ. 1927 เนื่องจากเข้าใจผิดว่าสมเด็จพระราเมศวรที่กล่าวถึง คือ สมเด็จพระราเมศวร พระโอรสสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1

สงครามกับเมืองกัมพูชาธิบดี

หลังจากที่เสด็จกลับจากการทำศึก ณ เมืองเชียงใหม่แล้ว พระองค์ได้ทรงทำศึกกับเมืองกัมพูชาธิบดีอีกครั้ง เนื่องจากพระยากัมพูชาได้ยกทัพมายังเมืองชลบุรีและกวาดต้อนผู้คนชาวเมืองจันทบุรีและเมืองชลบุรีไปยังเมืองกัมพูชาธิบดีประมาณ 6,000 - 7,000 คน ด้วยเหตุนี้ พระองค์จึงยกกองทัพไปยังเมืองกัมพูชาธิบดีอีกครั้ง โดยโปรดเกล้า ฯ ให้พระยาไชยณรงค์เป็นแม่ทัพหน้า เมื่อตีเมืองพระนครได้แล้ว พระยากัมพูชาได้ลงเรือหลบหนีไป แต่สามารถจับพระยาอุปราชพระราชโอรสของพระยากัมพูชาได้ และโปรดเกล้าฯ ให้พระยาไชยณรงค์อยู่รั้งเมืองกัมพูชาธิบดีพร้อมกำลังพล 5,000 คน ต่อมาญวนยกกำลังมารบ พระองค์จึงให้พระยาไชยณรงค์กวาดต้อนผู้คนมายังกรุงศรีอยุธยา

ด้านพระพุทธศาสนา

หลังจากศึก ณ เมืองเชียงใหม่เสร็จสิ้น พระองค์เสด็จยังเมืองพิษณุโลก ในการนี้พระองค์เสด็จนมัสการพระพุทธชินราชและเปลื้องเครื่องต้นทำสักการบูชาสมโภช 7 วัน แล้วจึงเสด็จกลับกรุงศรีอยุธยา สำหรับการพระพุทธศาสนาภายในกรุงศรีอยุธยานั้น พระองค์โปรดให้สถาปนาพระมหาธาตุสูง 17 วา ยอดสูง 3 วา ณ บริเวณที่พระองค์ทอดพระเนตรเห็นพระบรมสารีริกธาตุแสดงปาฎิหารย์ โดยพระราชทานชื่อว่าวัดพระมหาธาตุ นอกจากนี้ พระองค์ยังโปรดให้สถาปนาวัดภูเขาทองขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 1930

พงศาวลี

พงศาวลีของสมเด็จพระราเมศวร
2. สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1                                   1. สมเด็จพระราเมศวร                                         6. พระยาอู่ทองเดิม                             3. พระขนิษฐาในสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1

อ้างอิง

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

• มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา. นามานุกรมพระมหากษัตริย์ไทย. กรุงเทพฯ : มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา, 2554. 264 หน้า. ISBN 978-616-7308-25-8
• พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553. 800 หน้า. ISBN 978-616-7146-08-9

ดูเพิ่ม

• รายพระนามพระมหากษัตริย์ไทย

ก่อนหน้า		สมเด็จพระราเมศวร		ถัดไป
สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (ก่อนสมัยที่ 1) สมเด็จพระเจ้าทองลัน (ก่อนสมัยที่ 2)		พระเจ้ากรุงศรีอยุธยา (ราชวงศ์อู่ทอง) ((สมัยที่ 1) พ.ศ. 1912 - พ.ศ. 1913 (สมัยที่ 2) พ.ศ. 1931 - พ.ศ. 1938)		สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 (หลังสมัยที่ 1) สมเด็จพระเจ้ารามราชา (หลังสมัยที่ 2)

​