อดุล อดุลเดชจรัส

พลเอก พลเรือเอก พลอากาศเอก พลตำรวจเอก อดุล อดุลเดชจรัส หรือ หลวงอดุลเดชจรัส (28 มิถุนายน พ.ศ. 2437 - 17 ธันวาคม พ.ศ. 2512) นามเดิม บัตร พึ่งพระคุณ อดีตองคมนตรี รองนายกรัฐมนตรี อธิบดีกรมตำรวจ ผู้บัญชาการทหารบก

อดุล อดุลเดชจรัส
องคมนตรี
ดำรงตำแหน่ง 18 มิถุนายน พ.ศ. 2492 – 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2494 (70002000000000000002 ปี 7002164000000000000164 วัน)
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
รองนายกรัฐมนตรี
ดำรงตำแหน่ง 14 กันยายน พ.ศ. 2486 – 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2487 (50000000000000000000 ปี 7002313000000000000313 วัน)
นายกรัฐมนตรี	จอมพลแปลก พิบูลสงคราม
ดำรงตำแหน่ง 17 กันยายน พ.ศ. 2488 – 31 มกราคม พ.ศ. 2489 (50000000000000000000 ปี 7002136000000000000136 วัน)
นายกรัฐมนตรี	หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช
ผู้บัญชาการทหารบก
ดำรงตำแหน่ง 26 มิถุนายน พ.ศ. 2489 – 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 (70001000000000000001 ปี 7002135000000000000135 วัน)
ก่อนหน้า	พลโท พิชิต เกรียงศักดิ์พิชิต
ถัดไป	จอมพล ผิน ชุณหะวัณ
อธิบดีกรมตำรวจ
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2479 – พ.ศ. 2488
ก่อนหน้า	พันตำรวจเอก พระยาอนุสรณ์ธุระการ (จ่าง วัจนะพุกกะ)
ถัดไป	พลตำรวจโท พระรามอินทรา (ดวง จุลัยยานนท์)
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	28 มิถุนายน พ.ศ. 2437 บ้านพักถนนเจริญกรุง เขตบางรัก พระนคร
เสียชีวิต	17 ธันวาคม พ.ศ. 2512 (75 ปี)
พรรคการเมือง	พรรคสหชีพ
คู่สมรส	คุณหญิงเปี่ยมสุข อดุลเดชจรัส

มีสมญานามว่า "นายพลตาดุ" เป็นหนึ่งในคณะราษฎร ผู้มีส่วนร่วมในการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 โดยขณะนั้นหลวงอดุลเดชจรัส มียศเป็น ร้อยโท (ร.ท.) ประจำกรมทหารปืนใหญ่ นครราชสีมา และได้หนีราชการมาพระนครด้วยรถไฟเพื่อร่วมในการเปลี่ยนแปลงการปกครอง จนถูกหมายจับจากทางต้นสังกัด ซึ่งตัวของหลวงอดุลเดชจรัสก็ได้อาศัยบ้านของพรรคพวกหลบซ่อนสลับกันไป โดยเฉพาะบ้านของหลวงพิบูลสงคราม ซึ่งเป็นเพื่อนสนิท หรือ จอมพล ป. พิบูลสงคราม ในเวลาต่อมา

เป็นรองนายกรัฐมนตรีและผู้สั่งราชการแทนนายกรัฐมนตรี จอมพล ป. พิบูลสงคราม ในระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง เป็นรองหัวหน้าขบวนการเสรีไทยในประเทศไทย ในช่วงปลายสงคราม หลังจากมีการผลัดเปลี่ยนรัฐบาล ซึ่งมีส่วนอย่างมากที่ทำให้การดำเนินงานเสรีไทยเป็นไปโดยราบรื่น ทั้งที่เป็นอธิบดีกรมตำรวจภายใต้รัฐบาลที่เป็นพันธมิตรกับกองทัพจักรวรรดิญี่ปุ่น และเป็นหนึ่งในอภิรัฐมนตรีทำหน้าที่ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์และองคมนตรี

หลังจากสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สองแล้ว หลวงอดุลเดชจรัส ยังได้ร่วมกับนักการเมืองกลุ่มหนึ่ง ก่อตั้งพรรคสหชีพขึ้น โดยมีแนวทางสนับสนุนนายปรีดี พนมยงค์ ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง และหัวหน้าขบวนการเสรีไทย โดยหลวงอดุลเดชจรัส เป็นหัวหน้าพรรค และ นายเดือน บุนนาค เป็นเลขาธิการพรรค

ประวัติ

อดุล อดุลเดชจรัส เป็นบุตรหลวงบุรีรัฐพิจารณ์ และนางจันทร์ พึ่งพระคุณ เกิดเมื่อวันที่ 28 มิถุนายน พ.ศ. 2437 ที่บ้านพักถนนเจริญกรุง อำเภอบางรัก จังหวัดพระนคร บิดานำตัวไปถวายงานเป็นมหาดเล็กในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ จึงพักอาศัยอยู่ในวังปารุสกวันตั้งแต่เด็ก

การศึกษา

• โรงเรียนอัสสัมชัญ
• โรงเรียนนายร้อยทหารบก
• นักเรียนทำการนายร้อยประจำกรมทหารปืนใหญ่ที่ ๓

อดุล อดุลเดชจรัส เริ่มเข้ารับราชการครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2459 โดยได้รับพระราชทานยศเป็น นายร้อยตรี สังกัดกระทรวงกลาโหม

พ.ศ. 2475 ดำรงตำแหน่งผู้บังคับกองพันทหารปืนใหญ่ ซึ่งเป็นตำแหน่งสุดท้ายในการรับราชการทหาร ก่อนโอนมารับราชการในกรมตำรวจ

พ.ศ. 2476 ดำรงตำแหน่งรองอธิบดีกรมตำรวจ ในขณะที่ พ.ต.อ.พระยาอนุสรณ์ธุรการ เป็นอธิบดี

พ.ศ. 2479 ดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมตำรวจ

พ.ศ. 2480 ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงมหาดไทย

ในเวลาต่อมาเมื่อรัฐบาลจะยกเลิกบรรดาศักดิ์ไทย หลวงอดุลเดชจรัสในฐานะรัฐมนตรีพร้อมด้วยคณะรัฐมนตรีชุดที่ 9 จึงลาออกจากบรรดาศักดิ์ โดยกลับไปใช้ราชทินนามเป็นนามสกุลได้ว่า อดุล อดุลเดชจรัส เมื่อ พ.ศ. 2484

พลตำรวจเอก อดุล อดุลเดชจรัส ได้รับพระราชทานยศเป็น พลเอก พลเรือเอก พลอากาศเอก และพลตำรวจเอก ตั้งแต่ พ.ศ. 2486 ตำรงตำแหน่งคณะอภิรัฐมนตรี ทำหน้าที่ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ก่อนพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พ.ศ. 2493 รับตำแหน่งองคมนตรีระหว่าง พ.ศ. 2492-2495 ทางราชการได้สร้างเรือนหลังเล็กในบริเวณวังปารุสกวันให้เป็นที่พัก จนถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 17 ธันวาคม พ.ศ. 2512 ที่โรงพยาบาลรามาธิบดี ด้วยโรคชรา

ชีวิตส่วนตัว

พล.อ.อดุล สมรสกับคุณหญิงเปี่ยมสุข อดุลเดชจรัส

ท่านได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้ที่ขึ้นสู่ตำแหน่งสูงสุดทางการเมือง แต่กลับไม่แสวงหาอำนาจ กลับพอใจที่จะดำรงชีวิตแบบเรียบง่าย และซื่อสัตย์สุจริตมาโดยตลอด

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2486 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. ไม่ปรากฏ - เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
• เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการแผ่นดิน (ร.ด.ม.(ผ))
• พ.ศ. 2487 - เหรียญชัยสมรภูมิ สงครามมหาเอเชียบูรพา
• พ.ศ. 2481 - เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 1 (อ.ป.ร.1)

อ้างอิง

ก่อนหน้า		อดุล อดุลเดชจรัส		ถัดไป
พลโทพิชิต เกรียงศักดิ์พิชิต		ผู้บัญชาการทหารบก (26 มิถุนายน พ.ศ. 2489 - 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490)		จอมพลผิน ชุณหะวัณ
พันตำรวจเอก พระยาอนุสสรธุระการ (จ่าง วัจนะพุกกะ)		อธิบดีกรมตำรวจ (พ.ศ. 2479 - พ.ศ. 2488)		พลตำรวจโท พระรามอินทรา (ดวง จุลัยยานนท์)
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร		ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ (พ.ศ. 2489 - 17 ธันวาคม พ.ศ. 2512)		สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินี , สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี