วิกิพีเดีย

ประเทศชิลี

สาธารณรัฐในอเมริกาใต้
(เปลี่ยนทางจาก สาธารณรัฐชิลี)

ชิลี[10] หรือ ชิเล[10] (อังกฤษและสเปน: Chile, เสียงอ่านภาษาสเปน: [ˈtʃile]) มีชื่อทางการว่า สาธารณรัฐชิลี หรือ สาธารณรัฐชิเล (อังกฤษ: Republic of Chile; สเปน: República de Chile) เป็นประเทศทางส่วนตะวันตกของทวีปอเมริกาใต้ ครอบคลุมดินแดนยาวและแคบซึ่งตั้งอยู่ระหว่างเทือกเขาแอนดีสทางทิศตะวันออกกับมหาสมุทรแปซิฟิกทางทิศตะวันตก ชิลีมีเนื้อที่ 756,096 ตารางกิโลเมตร (291,930 ตารางไมล์) และมีประชากร 17.5 ล้านคนใน ค.ศ. 2017[6] ชิลีเป็นประเทศที่อยู่ทางใต้สุดของโลก อยู่ใกล้ทวีปแอนตาร์กติกามากที่สุด และมีอาณาเขตจรดประเทศเปรูทางทิศเหนือ จรดประเทศโบลิเวียทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ จรดประเทศอาร์เจนตินาทางทิศตะวันออก และจรดช่องแคบเดรกทางทิศใต้สุด ชิลียังควบคุมหมู่เกาะฆวนเฟร์นันเดซ เกาะซาลัสอีโกเมซ หมู่เกาะเดสเบนตูราดัส และเกาะอีสเตอร์ในมหาสมุทรแปซิฟิก นอกจากนี้ยังอ้างกรรมสิทธิ์เหนือพื้นที่ประมาณ 1,250,000 ตารางกิโลเมตร (480,000 ตารางไมล์) ของทวีปแอนตาร์กติกาในนามชิเลียนแอนตาร์กติกเทร์ริทอรี เมืองหลวงและเมืองที่ใหญ่ที่สุดของประเทศคือกรุงซันติอาโก และภาษาประจำชาติคือภาษาสเปน

สาธารณรัฐชิลี

República de Chile (สเปน)
คำขวัญ: "ไม่ด้วยเหตุผลก็ด้วยกำลัง"
(สเปน: Por la razón o la fuerza)
พื้นที่ที่ประเทศชิลีควบคุมแสดงในสีเขียวเข้ม; พื้นที่ที่อ้างสิทธิแต่มิได้ควบคุมแสดงในสีเขียวอ่อน
พื้นที่ที่ประเทศชิลีควบคุมแสดงในสีเขียวเข้ม; พื้นที่ที่อ้างสิทธิแต่มิได้ควบคุมแสดงในสีเขียวอ่อน
เมืองหลวง
และเมืองใหญ่สุด
ซันติอาโกa
33°26′S 70°40′W / 33.433°S 70.667°W / -33.433; -70.667
ภาษาราชการสเปน
ภาษาพูดอื่น ๆอังกฤษ, เยอรมัน, อิตาลี, มาปูเช, ไอมารา, เกชัว, อื่น ๆ
กลุ่มชาติพันธุ์
(ค.ศ. 2012)[1]
ศาสนา
(ค.ศ. 2020)[2]
การปกครองรัฐเดี่ยว สาธารณรัฐระบบประธานาธิบดี
กาบริเอล โบริช
José García Ruminot
Karol Cariola
ฆวน ฟูเอนเตส เบลมาร์
สภานิติบัญญัติสภาแห่งชาติ
วุฒิสภา
สภาผู้แทนราษฎร
เอกราช 
จากสเปน
18 กันยายน ค.ศ. 1810
12 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1818
• ได้รับการรับรอง
25 เมษายน ค.ศ. 1844
11 กันยายน ค.ศ. 1980
พื้นที่
• รวม
756,096.3[3] ตารางกิโลเมตร (291,930.4 ตารางไมล์) (อันดับที่ 37)
2.1 (ใน ค.ศ. 2015)[4]
ประชากร
• ค.ศ. 2022 ประมาณ
18,430,408[5] (อันดับที่ 66)
• สำมะโนประชากร ค.ศ. 2017
17,574,003[6] (อันดับที่ 64)
24 ต่อตารางกิโลเมตร (62.2 ต่อตารางไมล์) (อันดับที่ 198)
จีดีพี (อำนาจซื้อ) ค.ศ. 2022 (ประมาณ)
• รวม
เพิ่มขึ้น 568.319 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ[7] (อันดับที่ 45)
เพิ่มขึ้น 28,526 ดอลลาร์สหรัฐ[7] (อันดับที่ 64)
จีดีพี (ราคาตลาด) ค.ศ. 2022 (ประมาณ)
• รวม
เพิ่มขึ้น 317.594 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ[7] (อันดับที่ 45)
ลดลง 15,941 ดอลลาร์สหรัฐ[7] (อันดับที่ 62)
จีนี (ค.ศ. 2021)Negative increase 46[8]
สูง
เอชดีไอ (ค.ศ. 2021)เพิ่มขึ้น 0.855[9]
สูงมาก · อันดับที่ 42
สกุลเงินเปโซชิลี (CLP)
เขตเวลาUTC−4 ถึง−6 (CLT และ EASTc)
• ฤดูร้อน (เวลาออมแสง)
UTC-3 ถึง−5
เมษายนถึงกันยายน
รูปแบบวันที่วว/ดด/ปปปป
ขับรถด้านขวามือ
รหัสโทรศัพท์+56
โดเมนบนสุด.cl
  1. รัฐสภาตั้งอยู่ที่เมืองบัลปาราอิโซ
  2. รวมเกาะอีสเตอร์และเกาะซาลัสอีโกเมซ; แต่ไม่นับรวมพื้นที่ 1,250,000 ตารางกิโลเมตร (480,000 ตารางไมล์) ของดินแดนที่ชิลีอ้างสิทธิ์ในทวีปแอนตาร์กติกา

จักรวรรดิสเปนเข้าพิชิตดินแดนและตั้งอาณานิคมในภูมิภาคนี้แทนที่จักรวรรดิอินคาในช่วงกลางคริสต์ศตวรรษที่ 16 แต่ไม่สามารถเอาชนะชาวมาปูเชซึ่งเป็นชนพื้นเมืองอิสระในบริเวณตอนกลาง-ใต้ของชิลีในปัจจุบันได้ ใน ค.ศ. 1818 หลังจากประกาศเอกราชจากสเปน ชิลีก็ได้ถือกำเนิดขึ้นในคริสต์ทศวรรษ 1830 ในฐานะสาธารณรัฐอำนาจนิยมที่ค่อนข้างมีเสถียรภาพ ในคริสต์ศตวรรษที่ 19 ชิลีมีการเติบโตทางเศรษฐกิจและดินแดนอย่างมีนัยสำคัญ โดยยุติการต่อต้านของชาวมาปูเชในคริสต์ทศวรรษ 1880 และได้รับดินแดนทางเหนือเพิ่มเติมหลังจากเอาชนะเปรูและโบลิเวียในสงครามมหาสมุทรแปซิฟิก (ค.ศ. 1879–1826) เมื่อล่วงเข้าคริสต์ศตวรรษที่ 20 มาจนถึงคริสต์ทศวรรษ 1970 ชิลีมีกระบวนการทำให้เป็นประชาธิปไตย[11][12] การเพิ่มประชากรและการขยายตัวของเมืองอย่างรวดเร็ว[13] และการพึ่งพิงการส่งออกจากการทำเหมืองทองแดงเพื่อเศรษฐกิจมากขึ้น[14][15] ในคริสต์ทศวรรษ 1960 และ 1970 ประเทศประสบปัญหาการแบ่งขั้วและความวุ่นวายทางการเมืองอย่างหนัก สถานการณ์นี้ลงเอยด้วยรัฐประหารใน ค.ศ. 1973 ซึ่งโค่นล้มรัฐบาลฝ่ายซ้ายที่ได้รับเลือกตั้งตามระบอบประชาธิปไตยของซัลบาดอร์ อาเยนเด และสถาปนาระบอบเผด็จการทหารฝ่ายขวาของเอากุสโต ปิโนเช ซึ่งกินเวลานาน 16 ปี และทำให้มีผู้เสียชีวิตหรือสูญหายมากกว่า 3,000 คน[16] ระบอบปิโนเชสิ้นสุดลงใน ค.ศ. 1990 ซึ่งเป็นผลจากการลงประชามติใน ค.ศ. 1988 กลุ่มพันธมิตรการเมืองสายกลาง-ซ้ายปกครองประเทศต่อมาจนถึง ค.ศ. 2010

ชิลีเป็นประเทศกำลังพัฒนา[17] ที่มีเศรษฐกิจรายได้สูงและติดอันดับสูงมากในดัชนีการพัฒนามนุษย์ เป็นหนึ่งในประเทศที่มีเสถียรภาพทางเศรษฐกิจและสังคมมากที่สุดในอเมริกาใต้ โดยเป็นผู้นำของลาตินอเมริกาในการจัดอันดับด้านความสามารถในการแข่งขัน รายได้ต่อหัว โลกาภิวัตน์ สถานะสันติภาพ เสรีภาพทางเศรษฐกิจ และภาพลักษณ์คอร์รัปชันต่ำ[18] ชิลียังติดอันดับสูงในระดับภูมิภาคในด้านความยั่งยืนของรัฐ การพัฒนาประชาธิปไตย[19] และมีอัตราฆาตกรรมต่ำที่สุดในทวีปอเมริการองจากประเทศแคนาดา ประเทศนี้ยังเป็นสมาชิกก่อตั้งของสหประชาชาติ ประชาคมรัฐลาตินอเมริกาและแคริบเบียน และพันธมิตรแปซิฟิก และเข้าร่วมองค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจใน ค.ศ. 2010

ประวัติศาสตร์

แก้

บริเวณประเทศชิลีมีการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่เมื่อ 10,000 ปีที่แล้ว[20] โดยผู้ที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานคือชาวมาปูเชซึ่งตั้งถิ่นฐานในบริเวณชายฝั่งและบริเวณที่มีความอุดมสมบูรณ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริเวณมอนเตเบร์เด (Monte Verde) และกูเอบาเดลมิโลดอน (Cueva Del Milodon)

ในคริสต์ศตวรรษที่ 16 สเปนภายใต้การนำของเปโดร เด บัลดิเบีย หนึ่งในกองกิสตาดอร์เข้ามาพิชิตชิลี แม้ว่าจะได้รับการต่อต้านจากชาวมาปูเชแต่ก็สามารถยึดชิลีได้เป็นผลสำเร็จและนำชิลีรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิสเปน อย่างไรก็ตามชัยชนะของสเปนในครั้งนี้ทำให้สเปนสามารถยึดได้เฉพาะดินแดนแถบเมืองซันติอาโกและบริเวณใกล้เคียงเท่านั้น เพราะบริเวณอื่นกองทัพสเปนยังไม่สามารถเอาชนะกองทัพของชาวมาปูเชที่เหลือได้ ซึ่งสเปนพยายามปราบปรามหลายครั้งแต่ไม่สำเร็จ จนในที่สุดต้องใช้แม่น้ำบิโอบิโอเป็นตัวแบ่งเขตแดน

ในคริสต์ศตวรรษที่ 19 โฆเซ มิเกล การ์เรรา ได้ประกาศให้ชิลีเป็นเอกราชจากสเปน แม้ว่าสเปนจะพยายามเข้ามาปราบปรามและยึดครองชิลีอีกครั้ง แต่การยึดครองก็เป็นช่วงเวลาสั้น ๆ เท่านั้น จนในที่สุดชิลีสามารถขับไล่อิทธิพลของสเปนและได้เอกราชจากสเปนโดยสมบูรณ์ในวันที่ 12 พฤษภาคม ค.ศ. 1818 หลังจากได้เอกราชจากสเปนแล้ว รัฐบาลชิลีใช้ความพยายามอย่างสูงในการยึดครองดินแดนของชาวมาปูเชจนสามารถยึดดินแดนได้โดยเด็ดขาดใน ค.ศ. 1871 และขยายอาณาเขตทางทิศใต้จนครอบคลุมถึงบริเวณช่องแคบมาเจลลัน นอกจากนี้แล้ว รัฐบาลชิลีได้ทำสงครามมหาสมุทรแปซิฟิกกับประเทศโบลิเวียและเปรูจนได้รับชัยชนะ ทำให้สามารถขยายดินแดนทางตอนเหนือ ดินแดนที่ได้มาจากทั้งสองเหตุการณ์กลายเป็นดินแดนของประเทศชิลีในปัจจุบัน[21]

การเมืองการปกครอง

แก้

ชิลีปกครองในรูปแบบสาธารณรัฐแบบประธานาธิบดี มีประธานาธิบดีเป็นประมุขแห่งรัฐและหัวหน้ารัฐบาล รัฐบาลเป็นผู้ใช้อำนาจบริหาร รัฐธรรมนูญของชิลีฉบับปัจจุบันผ่านการลงประชามติใน ค.ศ. 1980 สมัยรัฐบาลทหารของเอากุสโต ปิโนเช และเริ่มมีผลบังคับใช้ในวันที่ 11 มีนาคม ค.ศ. 1981 จากนั้นได้ผ่านการแก้ไขหลายครั้ง โดยครั้งล่าสุดเกิดขึ้นใน ค.ศ. 2010

ฝ่ายบริหาร

แก้

ประธานาธิบดีเป็นทั้งประมุขของรัฐและหัวหน้าคณะรัฐบาล รวมถึงเป็นผู้แต่งตั้งคณะรัฐมนตรี ประธานาธิบดีมาจากการเลือกตั้งในระบบคะแนนนิยม วาระการดำรงตำแหน่ง 6 ปี (ไม่กำหนดวาระ สามารถดำรงตำแหน่งได้หากได้รับการเลือกตั้งต่อไป)

ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ

แก้

ความสัมพันธ์กับประเทศไทย

แก้

ชิลีกับไทยสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตเมื่อวันที่ 29 ตุลาคม ค.ศ. 1962 โดยชิลีมีสถานเอกอัครราชทูตประจำประเทศไทยที่กรุงเทพมหานคร และไทยมีสถานเอกอัครราชทูตประจำประเทศชิลี ณ กรุงซันติอาโก โดยประเทศไทยเป็นคู่ค้าอันดับ 1 ของชิลีในกลุ่มประเทศอาเซียน และประเทศชิลีเป็นคู่ค้าอันดับ 4 ของไทยในภูมิภาคลาตินอเมริกา[22]

ใน ค.ศ. 2018 มีนักท่องเที่ยวชาวชิลีเดินทางมาประเทศไทยจำนวน 23,033 คน[23]

การแบ่งเขตการปกครอง

แก้

ชิลีแบ่งเขตการปกครองออกเป็นแคว้น (región) 15 แคว้น แต่ละแคว้นมีผู้ว่าการแคว้น (intendente) ได้รับการแต่งตั้งโดยประธานาธิบดี

แคว้นต่าง ๆ มีชื่อทางการทั้งเป็นชื่อเรียกและตัวเลขโรมัน (เช่น IV - เขตที่ 4) ลำดับตัวเลขเรียงตามที่ตั้งของแคว้นต่าง ๆ ตั้งแต่ทางตอนเหนือลงมาทางตอนใต้ ซึ่งโดยทั่วไป ตัวเลขโรมันจะถูกใช้มากกว่าชื่อของแคว้น ยกเว้นแคว้นอันเป็นที่ตั้งของเมืองหลวงซึ่งเรียกว่า แคว้นมหานครซันติอาโก (Región Metropolitana de Santiago หรือ RM)

แต่ละแคว้นแบ่งออกเป็นจังหวัด (provincia) รวม 51 จังหวัด มีผู้ว่าราชการจังหวัด (gobernador) เป็นหัวหน้า โดยแต่ละจังหวัดก็ยังแบ่งพื้นที่ย่อยลงไปอีกเป็นเทศบาล (comuna) แต่ละแห่งมีนายกเทศมนตรี (alcalde) เป็นของตนเอง ผู้ว่าราชการจังหวัดได้รับการแต่งตั้งจากประธานาธิบดี ขณะที่นายกเทศมนตรีได้รับการเลือกตั้งจากประชาชน

 
แคว้นของประเทศชิลี
หมายเลข แคว้น เมืองหลัก
I ตาราปากา อิกิเก
II อันโตฟากัสตา อันโตฟากัสตา
III อาตากามา โกเปียโป
IV โกกิมโบ ลาเซเรนา
V บัลปาราอิโซ บัลปาราอิโซ
VI โอฆิกินส์ รังกากัว
VII เมาเล ตัลกา
VIII บิโอบิโอ กอนเซปซิออน
IX อาเรากานิอา เตมูโก
X โลสลาโกส ปูเอร์โตมอนต์
XI ไอเซน โกไยเก
XII มากายาเนส ปุนตาอาเรนัส
RM แคว้นมหานครซันติอาโก ซันติอาโก
XIV โลสริโอส บัลดิเบีย
XV อาริกาและปารินาโกตา อาริกา
XVI ญูเบล ชิยัน
 
เมืองที่ใหญ่ที่สุดในชิลี
2012 pre-Census[1]
อันดับ ชื่อ แคว้น ประชากร
 
ซันติอาโก
 
กอนเซปซิออน 		1 ซันติอาโก แคว้นมหานครซันติอาโก 6,026,797  
บัลปาราอิโซ
 
ลาเซเรนา
2 กอนเซปซิออน แคว้นบิโอ-บิโอ 945,544
3 บัลปาราอิโซ แคว้นบัลปาราอิโซ 930,220
4 ลาเซเรนา แคว้นโกกิมโบ 412,586
5 อันโตฟากัสตา แคว้นอันโตฟากัสตา 346,126
6 เตมูโก แคว้นอาเรากานิอา 339,750
7 อิกิเก แคว้นตาราปากา 278,250
8 รังกากัว แคว้นโอฆิกินส์ 276,532
9 ปูเอร์โตมอนต์ แคว้นโลสลาโกส 228,118
10 อาริกา แคว้นอาริกาและปารินาโกตา 210,920

อ้างอิง

แก้
  1. ↑ Central Intelligence Agency (2016). "Chile". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. สืบค้นเมื่อ 29 January 2017.
  2. ↑ "Estudio Monitoreo Post Plebiscito 2020 - 25 Octubre 2020" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-08-14. สืบค้นเมื่อ 3 November 2020.
  3. ↑ Instituto Nacional de Estadísticas (October 2006). "Compendio estadístico 2006" (PDF). สืบค้นเมื่อ 29 November 2007.
  4. ↑ "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). สืบค้นเมื่อ 11 October 2020.
  5. ↑ "Chile". The World Factbook (2024 ed.). Central Intelligence Agency. สืบค้นเมื่อ 24 September 2022. (Archived 2022 edition)
  6. ↑ 6.0 6.1 "RESULTADOS CENSO 2017" (PDF). RESULTADOS DEFINITIVOS CENSO 2017. National Statistics Institute. 1 January 2018. สืบค้นเมื่อ 18 January 2017.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 "Chile". World Economic Outlook Database, April 2022. International Monetary Fund. สืบค้นเมื่อ 1 May 2022.
  8. ↑ "Inequality - Income inequality". OECD. สืบค้นเมื่อ 25 July 2021.
  9. ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (ภาษาอังกฤษ). United Nations Development Programme. 8 September 2022. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-10-09. สืบค้นเมื่อ 8 September 2022.
  10. ↑ 10.0 10.1 "ประกาศสำนักงานราชบัณฑิตยสภา เรื่อง กำหนดชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 139 (พิเศษ 205 ง). 1 กันยายน 2565.
  11. ↑ "Elecciones, sufragio y democracia en Chile (1810-2012)". Memoria Chilena (ภาษาสเปน). National Library of Chile. สืบค้นเมื่อ 20 June 2021.
  12. ↑ "Sufragio femenino universal". Memoria Chilena (ภาษาสเปน). National Library of Chile. สืบค้นเมื่อ 20 June 2021.
  13. ↑ "Desarrollo y dinámica de la población en el siglo XX". Memoria Chilena (ภาษาสเปน). National Library of Chile. สืบค้นเมื่อ 20 June 2021.
  14. ↑ Salazar, Gabriel; Pinto, Julio (2002). Historia contemporánea de Chile III. La economía: mercados empresarios y trabajadores. LOM Ediciones. ISBN 956-282-172-2. Pages 124-125.
  15. ↑ Villalobos, Sergio; Silva, Osvaldo; Silva, Fernando; Estelle, Patricio (1974). Historia De Chile (14th ed.). Editorial Universitaria. ISBN 956-11-1163-2. Pages 773-775.
  16. ↑ "Country profile: Chile". BBC News. 16 December 2009. สืบค้นเมื่อ 31 December 2009.
  17. ↑ "International Organizations and Groups". The World Factbook (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 11 October 2021.
  18. ↑ "Human and income poverty: developing countries". UNDP. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 February 2009.
  19. ↑ "World Development Indicators". World Bank. 17 April 2012. สืบค้นเมื่อ 12 May 2012.
  20. ↑ Brian Bell, Insight Guides : Chile, (New York : Langenscheidt Publishing, 2002), 24.
  21. ↑ Appletons' annual cyclopaedia and register of important events of the year: 1900. New York: Appletons. p. 87.
  22. ↑ "ข้อมูลความสัมพันธ์ทวิภาคี : ไทย - ชิลี". กระทรวงการต่างประเทศ. 16 พฤษภาคม 2560. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-04-24. สืบค้นเมื่อ 2021-09-24.
  23. ↑ "ความสัมพันธ์ระหว่างราชอาณาจักรไทย และสาธารณรัฐชิลี". กระทรวงการต่างประเทศ. 25 กุมภาพันธ์ 2562. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-04-24. สืบค้นเมื่อ 2021-09-24.

แหล่งข้อมูลอื่น

แก้
รัฐบาล
การศึกษา
ด้านการท่องเที่ยว
 

บทความประเทศ ดินแดน หรือเขตการปกครองนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=ประเทศชิลี&oldid=11586929"