ประเทศโบลิเวีย

โบลิเวีย (สเปน: Bolivia, ออกเสียง: [boˈliβja] ( ฟังเสียง)) หรือชื่ออย่างเป็นทางการว่า รัฐพหุชนชาติโบลิเวีย (Estado Plurinacional de Bolivia) เป็นประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเลทางตอนกลาง-ตะวันตกของทวีปอเมริกาใต้ เมืองหลวงตามรัฐธรรมนูญคือซูเกร ในขณะที่ที่ตั้งรัฐบาลและเมืองหลวงฝ่ายบริหารคือลาปาซ ส่วนเมืองที่ใหญ่ที่สุดและศูนย์กลางอุตสาหกรรมหลักคือซานตากรุซเดลาซิเอร์ราซึ่งตั้งอยู่ใน ยาโนสโอริเอนตาเลส หรือที่ราบทางภาคตะวันออกของประเทศ

รัฐพหุชนชาติโบลิเวีย Estado Plurinacional de Bolivia (สเปน) Puliwya Mamallaqta (เกชัว) Wuliwya Suyu (ไอมารา) Tetã Hetãvoregua Mborivia (กวารานี)
ธงชาติ ตราแผ่นดิน
คำขวัญ: "ความเป็นหนึ่งเดียวคือพลัง" (สเปน: La Unión es la Fuerza)
เพลงชาติ: "เพลงชาติโบลิเวีย"
ธงควบคู่ วีพาลา
ที่ตั้งของ ประเทศโบลิเวีย  (เขียว) ในทวีปอเมริกาใต้  (เทา)
เมืองหลวง	ซูเกร (ตามรัฐธรรมนูญและฝ่ายตุลาการ) ลาปาซ (ฝ่ายบริหารและฝ่ายนิติบัญญัติ)
เมืองใหญ่สุด	ซานตากรุซเดลาซิเอร์รา 17°48′S 63°10′W
ภาษาราชการ	สเปน เกชัว ไอมารา กวารานี และอีก 33 ภาษา (ทั้งหมดเป็นภาษาพื้นเมือง)
ภาษาอื่น ๆ	อังกฤษ เพลาท์ดีทช์ โปรตุเกส
กลุ่มชาติพันธุ์ (ค.ศ. 2009)	68% เมสติโซ (ลูกผสมระหว่างชนผิวขาวกับชนพื้นเมือง) 20% ชนพื้นเมือง 5% ชนผิวขาว 2% โชโล 1% ชนผิวดำ 1% อื่น ๆ 3% ไม่ระบุ
ศาสนา (ค.ศ. 2018)	89.3% คริสต์ —70.1% โรมันคาทอลิก —17.3% โปรเตสแตนต์ —1.9% นิกายอื่น ๆ 10.1% ไม่มี 0.6% อื่น ๆ
การปกครอง	รัฐเดี่ยว สาธารณรัฐรัฐธรรมนูญระบบประธานาธิบดี
• ประธานาธิบดี	ลุยส์ อาร์เซ
• รองประธานาธิบดี	ดาบิด โชเกวังกา
สภานิติบัญญัติ	สภานิติบัญญัติพหุชนชาติ
• สภาสูง	วุฒิสภา
• สภาล่าง	สภาผู้แทนราษฎร
เอกราช  จากสเปน
• ประกาศ	6 สิงหาคม ค.ศ. 1825
• ได้รับการรับรอง	21 กรกฎาคม ค.ศ. 1847
• รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน	7 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 2009
พื้นที่
• รวม	1,098,581 ตารางกิโลเมตร (424,164 ตารางไมล์) (อันดับที่ 27)
• แหล่งน้ำ (%)	1.29
ประชากร
• ค.ศ. 2019 ประมาณ	11,428,245 (อันดับที่ 83)
• ความหนาแน่น	10.4 ต่อตารางกิโลเมตร (26.9 ต่อตารางไมล์) (อันดับที่ 224)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)	ค.ศ. 2019 (ประมาณ)
• รวม	89.018 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 88)
• ต่อหัว	7,790 ดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 123)
จีดีพี (ราคาตลาด)	ค.ศ. 2019 (ประมาณ)
• รวม	40.687 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 90)
• ต่อหัว	3,823 ดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 117)
จีนี (ค.ศ. 2019)	41.6 ปานกลาง
เอชดีไอ (ค.ศ. 2019)	0.718 สูง · อันดับที่ 107
สกุลเงิน	โบลิเบียโน (BOB)
เขตเวลา	UTC−4 (BOT)
รูปแบบวันที่	วว-ดด-ปปปป
ขับรถด้าน	ขวามือ
รหัสโทรศัพท์	+591
โดเมนบนสุด	.bo

รัฐเอกราชโบลิเวียเป็นรัฐเดี่ยวที่แบ่งออกเป็นเก้าแคว้นตามรัฐธรรมนูญ มีลักษณะภูมิประเทศหลากหลายตั้งแต่ยอดเขาต่าง ๆ ของเทือกเขาแอนดีสทางภาคตะวันตก ไปจนถึงที่ลุ่มทางภาคตะวันออกซึ่งตั้งอยู่ภายในลุ่มน้ำแอมะซอน มีอาณาเขตจรดบราซิลทางทิศเหนือและทิศตะวันออก จรดปารากวัยทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ จรดอาร์เจนตินาทางทิศใต้ จรดชิลีทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ และจรดเปรูทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ พื้นที่หนึ่งในสามของประเทศตั้งอยู่บริเวณเทือกเขาแอนดีส ด้วยเนื้อที่ 1,098,581 ตารางกิโลเมตร (424,164 ตารางไมล์) โบลิเวียจึงเป็นประเทศที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ 5 ในอเมริกาใต้ รองจากบราซิล, อาร์เจนตินา, เปรู และโคลอมเบีย (และเป็นหนึ่งในสองประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเลในทวีปอเมริการ่วมกับปารากวัย) มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ 27 ของโลก เป็นประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเลที่ใหญ่ที่สุดในซีกโลกใต้ และเป็นประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเลที่ใหญ่เป็นอันดับที่ 7 ของโลก รองจากคาซัคสถาน, มองโกเลีย, ชาด, ไนเจอร์, มาลี และเอธิโอเปีย

ประชากรของโบลิเวียซึ่งมีจำนวนประมาณ 11 ล้านคน มีลักษณะเป็นพหุชาติพันธุ์ซึ่งรวมถึงชาวอเมรินเดียน, ชาวเมสติโซ, ชาวยุโรป, ชาวเอเชีย และชาวแอฟริกา ภาษาสเปนเป็นภาษาราชการและเป็นภาษาหลักของประเทศ แม้ว่าภาษาพื้นเมือง 36 ภาษาจะมีสถานะเป็นภาษาราชการเช่นกัน ภาษาที่ใช้กันมากที่สุดในจำนวนนี้คือภาษากวารานี, ภาษาไอมารา และภาษาเกชัว

ในสมัยก่อนการเข้ามาของสเปน ภูมิภาคแอนดีสของโบลิเวียเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิอินคา ในขณะที่ที่ลุ่มทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเป็นที่อยู่อาศัยของเผ่าชนอิสระเผ่าต่าง ๆ ผู้พิชิตชาวสเปนที่เดินทางมาจากกุสโกและอาซุนซิออนเข้าควบคุมภูมิภาคนี้ในคริสต์ศตวรรษที่ 16 ในช่วงที่เป็นอาณานิคมสเปน โบลิเวียอยู่ในเขตอำนาจศาลอุทธรณ์หลวงชาร์กัส สเปนเสริมสร้างความมั่งคั่งของตนจากแร่เงินที่ขุดได้จากเหมืองในโบลิเวียส่วนหนึ่ง หลังจากมีการเรียกร้องเอกราชเป็นครั้งแรกใน ค.ศ. 1809 ก็เกิดสงครามที่กินเวลานาน 16 ปีก่อนจะมีการสถาปนาสาธารณรัฐซึ่งได้รับการตั้งชื่อตามซิมอน โบลิบาร์ ตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 19 ไปจนถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 โบลิเวียสูญเสียดินแดนรอบนอกหลายแห่งให้แก่ประเทศเพื่อนบ้าน รวมทั้งสูญเสียชายฝั่งทะเลให้แก่ชิลีใน ค.ศ. 1879 โบลิเวียยังรักษาเสถียรภาพทางการเมืองไว้ได้จนกระทั่ง ค.ศ. 1971 เมื่ออูโก บันเซร์ ได้รับการสนับสนุนจากสำนักข่าวกรองกลางสหรัฐให้ก่อรัฐประหารที่แทนที่รัฐบาลสังคมนิยมของฆวน โฆเซ ตอร์เรส ด้วยเผด็จการทหารที่นำโดยบันเซร์ ตอร์เรสถูกสังหารในบัวโนสไอเรสโดยหน่วยสังหารของฝ่ายขวาใน ค.ศ. 1976 ระบอบบันเซร์ได้ปราบปรามฝ่ายค้านซึ่งเป็นฝ่ายซ้ายและฝ่ายสังคมนิยมรวมถึงผู้เห็นต่างในรูปแบบอื่น ๆ ส่งผลให้มีการทรมานและการสังหารพลเมืองโบลิเวียไปจำนวนหนึ่ง บันเซร์ถูกขับออกจากตำแหน่งใน ค.ศ. 1978 และหลังจากนั้นก็กลับมาเป็นประธานาธิบดีที่ได้รับการเลือกตั้งตามระบอบประชาธิปไตยระหว่าง ค.ศ. 1997–2001

โบลิเวียสมัยใหม่เป็นสมาชิกกฎบัตรของสหประชาชาติ, กองทุนการเงินระหว่างประเทศ, ขบวนการไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด, องค์การนานารัฐอเมริกา, องค์การสนธิสัญญาความร่วมมือแอมะซอน, ธนาคารกลางแห่งอเมริกาใต้, พันธมิตรโบลิบาร์เพื่อประชาชนอเมริกาของเรา และสหภาพประชาชาติอเมริกาใต้ โบลิเวียยังคงเป็นประเทศที่ยากจนที่สุดเป็นอันดับที่ 2 ในอเมริกาใต้ แต่ก็สามารถลดอัตราความยากจนและมีระบบเศรษฐกิจที่เติบโตเร็วที่สุดในอเมริกาใต้ (ในแง่ผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ) ประเทศนี้เป็นประเทศกำลังพัฒนาที่มีดัชนีการพัฒนามนุษย์อยู่ในระดับสูง กิจกรรมทางเศรษฐกิจที่สำคัญ ได้แก่ เกษตรกรรม, การป่าไม้, การประมง, การทำเหมืองแร่ และการผลิตสินค้าอย่างสิ่งทอ, เสื้อผ้า, โลหะกลั่น และปิโตรเลียมกลั่น โบลิเวียอุดมไปด้วยแร่ธาตุต่าง ๆ เช่น เงิน, ดีบุก, ลิเทียม, ทองแดง เป็นต้น

การแบ่งเขตการปกครอง

โบลิเวียแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 9 แคว้น (departamento) ชื่อเมืองหลักอยู่ในวงเล็บ

• เบนิ (ตรินิดัด)
• ชูกิซากา (ซูเกร)
• โกชาบัมบา (โกชาบัมบา)
• ลาปาซ (ลาปาซ)
• โอรูโร (โอรูโร)
• ปันโด (โกบิฆา)
• โปโตซี (โปโตซี)
• ซานตากรุซ (ซานตากรุซ)
• ตาริฆา (ตาริฆา)

แต่ละแคว้นแบ่งออกเป็นจังหวัด (provincia)

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บท่าของรัฐบาลโบลิเวีย Archived 2008-09-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (สเปน)
• [1] Archived 2011-08-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จากเว็บไซต์กระทรวงต่างประเทศ
• ข้อมูลประเทศโบลิเวีย Archived 2018-12-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จากเดอะเวิลด์แฟกต์บุก (อังกฤษ)
• ข้อมูลประเทศโบลิเวีย จากสารานุกรมบริทานิกา (อังกฤษ)