จังหวัดพังงา

ความหมายอื่นของ พังงา ดูที่ พังงา (แก้ความกำกวม)

พังงา เป็นจังหวัดหนึ่งในภาคใต้ฝั่งตะวันตกของประเทศไทย

จังหวัดพังงา
จังหวัด
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Changwat Phang Nga
จากซ้ายไปขวา บนลงล่าง: อ่าวพังงา หมู่เกาะสุรินทร์ หมู่เกาะสิมิลัน เกาะปันหยี อุทยานแห่งชาติเขาหลัก-ลำรู่
ธง ตรา
คำขวัญ:  แร่หมื่นล้าน บ้านกลางน้ำ ถ้ำงามตา ภูผาแปลก แมกไม้จำปูน บริบูรณ์ด้วยทรัพยากร
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดพังงาเน้นสีแดง แผนที่ประเทศไทย จังหวัดพังงาเน้นสีแดง
ประเทศ	ไทย
การปกครอง
• ผู้ว่าราชการ	สุพจน์ รอดเรือง ณ หนองคาย (ตั้งแต่ พ.ศ. 2566)
พื้นที่
• ทั้งหมด	4,170.895 ตร.กม. (1,610.392 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่	อันดับที่ 53
ประชากร  (พ.ศ. 2566)
• ทั้งหมด	267,057 คน
• อันดับ	อันดับที่ 71
• ความหนาแน่น	64.02 คน/ตร.กม. (165.8 คน/ตร.ไมล์)
• อันดับความหนาแน่น	อันดับที่ 68
รหัส ISO 3166	TH-82
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
• ต้นไม้	เทพทาโร
• ดอกไม้	จำปูน
• สัตว์น้ำ	เต่าตนุ
ศาลากลางจังหวัด
• ที่ตั้ง	ถนนพังงา-ทับปุด ตำบลถ้ำน้ำผุด อำเภอเมืองพังงา จังหวัดพังงา 82000
• โทรศัพท์	0 7641 2134
• โทรสาร	0 7641 2140
เว็บไซต์	http://www.phangnga.go.th/
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ชื่อเรียก

เดิมจังหวัดพังงาเรียกว่า เมืองภูงา ซึ่งเป็นชื่อของ เขางา เขาพังงา เขากราภูงา หรือ เขาพังกา (ภาษามลายูแปลว่า ป่าน้ำภูงา) โดยเมืองภูงานั้นขึ้นอยู่กับเมืองนครศรีธรรมราชในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย การตั้งชื่อว่า เมืองภูงา อาจสอดคล้องกับเมืองภูเก็ต เหตุที่ชื่อเปลี่ยนจากภูงาเป็นพังงา สันนิษฐานว่า เนื่องจากเมืองภูงามีต่างชาติเข้ามาติดต่อซื้อแร่ดีบุกจำนวนมาก จึงเขียนชื่อเมืองว่า Phunga หรือ Punga อ่านว่า ภูงา พังงา หรือ พังกา ต่อมาจึงออกเสียงเพี้ยนมาเป็น "พังงา"

ประวัติ

จังหวัดพังงาเคยเป็นที่อาศัยของมนุษย์โบราณก่อนประวัติศาสตร์ หลักฐานทางโบราณคดีที่พบ เช่น เศษเครื่องปั้นดินเผา กำไลหิน และเปลือกหอยบริเวณถ้ำในวัดสุวรรณคูหา อำเภอตะกั่วทุ่ง และภาพเขียนสีที่ผนังเขาเขียน อุทยานแห่งชาติอ่าวพังงา

ในขณะที่มีการตั้งเมืองถลางที่พังงา พ.ศ. 2365 เจมส์ โลว์ หัวหน้าคณะทูตของผู้ว่าเกาะปีนัง ผู้รับหน้าที่เจรจาปัญหากับเจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย ณ นคร) ได้บันทึก ไว้ใน จดหมายเหตุเจมส์ โลว์ ว่า "เมืองนี้มีผู้คนอยู่ไม่เกิน 100 หลังคาเรือน ประชากรส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในกระท่อมซึ่งปลูกติดต่อกันประมาณ 30 หลังคาเรือน เป็นชาวจีนที่เข้ามาตั้งรกราก บ้านเรือนกว้างใหญ่สะดวกสบายและสร้างอย่างเป็นระเบียบ"

เมื่อภัยคุกคามจากพม่าลดลงและพม่าสูญเสียมณฑลอารกันและตะนาวศรีให้อังกฤษ รัฐบาลจึงได้ย้ายผู้คนจากพังงาไปตั้งเมืองถลางขึ้นใหม่เมื่อ พ.ศ. 2367 จากนั้นมีการเปลี่ยนแปลงส่วนภูมิภาคทางหัวเมืองชายฝั่งตะวันตกตอนบน ยกเมืองพังงาขึ้นเป็นเมืองโทขึ้นตรงต่อกรุงเทพ และโปรดเกล้าฯ ให้เมืองถลาง ตะกั่วทุ่งและตะกั่วป่าขึ้นตรงต่อเมืองพังงา

เมืองพังงาเริ่มขยายตัวและเจริญตามลำดับตั้งแต่ พ.ศ. 2383 โดยการสนับสนุนจากรัฐบาล ต่อมา พ.ศ. 2437 มีการปฏิรูปการปกครองมณฑลภูเก็ต พระยาบริรักษ์ภูธร (ขำ ณ นคร) เจ้าเมืองพังงาถึงแก่อสัญกรรม จึงมีการแบ่งพื้นที่ท้องที่การปกครองในเมืองพังงาออกเป็นอำเภอและตำบลต่าง ๆ การแบ่งพื้นที่นี้ได้โอนเมืองตะกั่วทุ่งมาเป็นอำเภอหนึ่งของเมืองพังงา และแบ่งเมืองพังงาออกเป็น 4 อำเภอ 24 ตำบล จน พ.ศ. 2459 ได้เปลี่ยนชื่อเมืองพังงาเป็น "จังหวัดพังงา" ครั้นเมื่อเกิดภาวะเศรษฐกิจตกต่ำในสมัยรัชกาลที่ 7 ได้ยุบจังหวัดตะกั่วป่าลดฐานะเป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดพังงา เมื่อ พ.ศ. 2473

สภาพทางภูมิศาสตร์

จังหวัดพังงามีเนื้อที่ประมาณ 4,171 ตารางกิโลเมตร และมีพื้นที่ที่เป็นป่าชายเลนและป่าดงดิบคิดเป็นร้อยละ 57 ของพื้นที่ทั้งหมด โดยมีพื้นที่ติดต่อเรียงตามเข็มนาฬิกาดังนี้

• ทิศเหนือ ติดกับจังหวัดระนอง
• ทิศตะวันออก ติดกับจังหวัดสุราษฎร์ธานีและจังหวัดกระบี่
• ทิศใต้ ติดกับจังหวัดภูเก็ตและทะเลอันดามัน
• ทิศตะวันตก ติดกับมหาสมุทรอินเดีย

และมีเกาะต่าง ๆ อยู่ในทะเลอันดามันมากถึง 155 เกาะ นับเป็นจังหวัดที่มีจำนวนเกาะมากที่สุดในประเทศไทย

สัญลักษณ์ประจำจังหวัด

• ดอกไม้ประจำจังหวัด: ดอกจำปูน (Anaxagorea javanica)
• ต้นไม้ประจำจังหวัด: เทพทาโร (Cinnamomum porrectum)
• คำขวัญประจำจังหวัด: แร่หมื่นล้าน บ้านกลางน้ำ ถ้ำงามตา ภูผาแปลก แมกไม้จำปูน บริบูรณ์ด้วยทรัพยากร

หน่วยการปกครอง

การปกครองแบ่งออกเป็น 8 อำเภอ 48 ตำบล 314 หมู่บ้าน

อำเภอเมืองพังงา อำเภอเกาะยาว อำเภอกะปง อำเภอตะกั่วทุ่ง อำเภอตะกั่วป่า อำเภอคุระบุรี อำเภอทับปุด อำเภอท้ายเหมือง

การปกครองส่วนท้องถิ่น

เทศบาลเมือง

• เทศบาลเมืองพังงา
• เทศบาลเมืองตะกั่วป่า

ทำเนียบผู้ว่าราชการจังหวัดพังงา

ที่	รายนาม/รายพระนาม	ตั้งแต่	ถึง
1	หลวงศิริสมบัติ (เชย)	2441	2446
2	พระพินิจราชการ (ปิ๋ว บุนนาค)	2446	2450
3	พระยาบริรักษ์ภูธร (พลอย ณ นคร)	7 ส.ค. 2450	11 ธ.ค 2455
4	หลวงชินเขตรบรรหาร (สวาสดิ์ ณ นคร)	2455	13 ม.ค. 2456
5	พระยาพิพิธภักดี (เพิ่ม เดชะคุปต์)	13 ม.ค. 2456	6 ส.ค. 2459
6	หม่อมเจ้าถูกถวิล ศุขสวัสดิ	6 ส.ค. 2459	28 มี.ค. 2462
7	พระยาศิริธรรมบริรักษ์ (ทับ มหาเปารยะ)	28 มี.ค. 2462	2 ก.พ. 2468
8	พระอาคมคุติกร (สุดใจ ชลายนคุปต์)	18 เม.ย. 2469	18 พ.ค. 2472
9	พระยาบริรักษ์ภูธร (เพิ่ม กนิษฐายน)	18 พ.ค. 2472	7 มี.ค. 2476
10	พระภูมิพิชัย (ม.ร.ว.บุง ลดาวัลย์)	3 มี.ค. 2476	1 ม.ค. 2480
11	หลวงนรกิจกำจร (ชื้น วรคามิน)	15 ม.ค. 2480	ธ.ค. 2481
12	หลวงรักษ์นราทร (โชค ชมธวัช)	11 ก.พ. 2482	21 เม.ย. 2484
13	นายพืชน์ เดชะคุปต์	2 พ.ค. 2484	7 เม.ย. 2485
14	หลวงสฤษดิ์สารารักษ์ (เปรม สฤษดิ์สารารักษ์)	29 เม.ย. 2485	11 ก.ย. 2487
15	ขุนเสถียรประศาสน์ (เยื้อน ณ ตะกั่วทุ่ง)	11 ก.ย. 2487	1 มี.ค. 2490
16	นายจรูญ ณ สงขลา	5 พ.ค. 2490	13 ธ.ค. 2490
17	นายถนอม วิบูลมงคล	29 ธ.ค. 2490	1 ธ.ค. 2491
18	ขุนปัญจพรรคพิบูล (พิบูล ปัญจพรรค)	20 ธ.ค. 2491	1 มี.ค. 2493
19	นายเชวง ไชยสุต	1 มี.ค. 2493	3 เม.ย. 2496
20	นายพุก ฤกษ์เกษม	3 เม.ย. 2496	12 พ.ย. 2497
21	ขุนบุรราษฎร์นราภัย (สอาด สูตะบุตร)	12 พ.ย. 2497	6 ม.ค. 2499
22	นายเฉลิม ยูปานนท์	6 ม.ค. 2499	23 พ.ค. 2500
23	นายฉลอง รมิตานนท์	23 พ.ค. 2500	23 ก.ย. 2501
24	นายชู สุคนธมัต	23 ก.ย. 2501	18 พ.ย. 2506
25	นายพร บุณยประสพ	4 ธ.ค. 2506	4 มี.ค. 2509
26	นายสุนัย ราชภัณฑารักษ์	16 มี.ค. 2509	23 พ.ค. 2512
27	นายมนตรี จันทรปรรณิก	1 มิ.ย. 2512	1 ก.ค. 2514
28	นายมนัส เจริญประสิทธิ์	1 ก.ค. 2514	30 ก.ย. 2516
29	นายอนันต์ สงวนนาม	1 ต.ค. 2516	30 ก.ย. 2517
30	นายธวัช มกรพงศ์	1 ต.ค. 2517	30 ก.ย. 2518
31	นายเชาน์วัศ สุดลาภา	1 ต.ค. 2518	23 ก.ค. 2520
32	นายธานี โรจนาลักษณ์	6 ส.ค. 2520	6 ต.ค. 2521
33	นายสืบ รอดประเสริฐ	8 ต.ค. 2521	8 ต.ค. 2525
34	นายพร อุดมพงษ์	8 ต.ค. 2525	30 ก.ย. 2528
35	ร้อยเอก ยงยุทธ บุญยวัฒน์	1 ต.ค. 2528	30 ก.ย. 2532
36	ร้อยตรี ณรงค์ แสงสุริยงค์	1 ต.ค. 2532	30 ก.ย. 2533
37	นายอนันต์ แจ้งกลีบ	1 ต.ค. 2533	30 ก.ย. 2534
38	ร้อยเอก เอก กาญจนาคพันธุ์	1 ต.ค. 2534	30 ก.ย. 2536
39	นายปรีชา รักษ์คิด	5 ต.ค. 2536	30 ก.ย. 2539
40	นายดิเรก อุทัยผล	1 ต.ค. 2539	30 ก.ย. 2541
41	นายดุสิต จันทรบุตร	12 ม.ค. 2541	1 ก.ค. 2541
42	นายอารยะ วิวัฒน์วานิช	1 ต.ค. 2541	30 ก.ย. 2542
43	นายอำนวย รองเงิน	1 ต.ค. 2542	30 ก.ย. 2544
44	นายวรสิทธิ์ โรจนพานิช	1 ต.ค. 2544	15 ก.ค. 2546
45	นายสมัชชา โพธิ์ถาวร	16 ก.ค. 2546	30 ก.ย. 2547
46	นายอนุวัฒน์ เมธีวิบูลวุฒิ	1 ต.ค. 2547	30 ก.ย. 2548
47	นายวินัย บัวประดิษฐ์	1 ต.ค. 2548	30 ก.ย. 2550
48	นายวิชัย ไพรสงบ	1 ต.ค. 2550	19 ต.ค. 2551
49	นายเยี่ยมสุริยา พาลุสุข	20 ต.ค. 2551	30 ก.ย. 2553
50	นายธำรงค์ เจริญกุล	1 ต.ค. 2553	6 ก.ค. 2557
51	นายประยูร รัตนเสนีย์	17 พ.ย. 2557	30 ก.ย. 2558
52	นายภัคพงศ์ ทวิพัฒน์	2 ต.ค. 2558	30 ก.ย. 2560
53	นายสิทธิชัย ศักดา	1 ต.ค. 2560	30 ก.ย. 2561
54	นายศิริพัฒ พัฒกุล	1 ต.ค. 2561	30 ก.ย. 2562
55	นายจำเริญ ทิพญพงศ์ธาดา	1 ต.ค. 2562	30 ก.ย. 2565
56	นายเอกรัฐ หลีเส็น	1 ต.ค. 2565	30 ก.ย. 2566
57	นายสุพจน์ รอดเรือง ณ หนองคาย	1 ต.ค. 2566	ปัจจุบัน

สถานศึกษา

อุดมศึกษา

• วิทยาลัยชุมชนพังงา
• มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติจังหวัดพังงา

การศึกษาพิเศษ

• ศูนย์การศึกษาพิเศษประจำจังหวัดพังงา

โรงเรียน

• ดูที่ รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดพังงา

การขนส่ง

ระยะทางจากตัวจังหวัดไปอำเภอต่าง ๆ

• อำเภอตะกั่วทุ่ง 15 กิโลเมตร
• อำเภอทับปุด 28 กิโลเมตร
• อำเภอกะปง 40 กิโลเมตร
• อำเภอท้ายเหมือง 55 กิโลเมตร
• อำเภอตะกั่วป่า 66 กิโลเมตร
• อำเภอเกาะยาว 102 กิโลเมตร
• อำเภอคุระบุรี 112 กิโลเมตร

สถานที่ท่องเที่ยว

อุทยานแห่งชาติศรีพังงา

อุทยานแห่งชาติศรีพังงา อยู่ในเขตอำเภอคุระบุรีและอำเภอตะกั่วป่า ครอบคลุมพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติเทือกเขานมสาว เนื้อที่ 153,800 ไร่ เป็นประเภทป่าดิบชื้น พรรณไม้ที่สำคัญ เช่น ไม้ยาง ตะเคียนทอง ปาล์ม กระพ้อหนู ยังสามารถพบสัตว์ป่าหลายชนิด เช่น สมเสร็จ เลียงผา เก้ง นกเงือก ประกาศเป็นอุทยานเมื่อ 16 เมษายน พ.ศ. 2531 ได้รับการจัดตั้งเป็นอุทยานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในวโรกาสเฉลิมพระชนมพรรษาครบ 5 รอบ

น้ำตกตำหนัง เป็นน้ำตกที่ตกจากหน้าผา สูง 63 เมตร มีน้ำตลอดทั้งปี ร่มรื่นด้วยต้นไม้ใหญ่ มีเส้นทางศึกษาธรรมชาติ ระยะทาง 2 กิโลเมตร น้ำตกโตนต้นเตย เป็นน้ำตกที่ตกจากหน้าผา สูง 45 เมตร ตามทางเดินจะผ่านจุดชมทิวทัศน์ สามารถมองเห็นป่าเขาที่สมบูรณ์ของอุทยาน

อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสิมิลัน

อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสิมิลัน ตั้งอยู่ที่ตำบลเกาะพระทอง อำเภอคุระบุรี (ที่ทำการอุทยานตั้งอยู่ที่ตำบลลำแก่น อำเภอท้ายเหมือง) ครอบคลุมพื้นที่ 80,000 ไร่ ประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติเมื่อ 1 กันยายน พ.ศ. 2525 คำว่า สิมิลัน เป็นภาษายาวีหรือมลายู แปลว่า "เก้า" หมู่เกาะสิมิลันเป็นหมู่เกาะเล็ก ๆ ในทะเลอันดามัน มี 9 เกาะ เรียงจากเหนือมาใต้ คือ เกาะหูยง เกาะปายัง เกาะปาหยัน เกาะเมี่ยง เกาะปายู เกาะหัวกะโหลก เกาะสิมิลัน และเกาะบางู หมู่เกาะสิมิลันได้รับการยกย่องว่าเป็นหมู่เกาะที่มีความสวยงามทั้งบนบกและใต้น้ำ มีปะการังที่สวยงามหลายชนิด สามารถดำน้ำได้ทั้งน้ำตื้นและน้ำลึก สามารถพบปลาที่หายาก เช่น วาฬ โลมา และปลาไหลมอเรย์ (moray) ช่วงเดือนที่น่าเที่ยวมากที่สุด คือช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนเมษายน นอกจากนั้นจะประกาศปิดเกาะ

อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์

อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ ตั้งชื่อตามพระยาสุรินทราชา (นกยูง วิเศษกุล) เทศาเมืองภูเก็ต ผู้ค้นพบเกาะ เป็นอุทยานแห่งชาติที่ตั้งอยู่ในเขตจังหวัดพังงา มีลักษณะเป็นหมู่เกาะในทะเลอันดามัน อยู่ติดกับชายแดนไทย–พม่า มีพื้นที่ประมาณ 84,375 ไร่ ร้อยละ 76 ของพื้นที่เป็นทะเล ส่วนที่เหลือเป็นแผ่นดิน ประกอบด้วยเกาะ 5 เกาะ คือ เกาะสุรินทร์เหนือ เกาะสุรินทร์ใต้ เกาะไข่ (เกาะตอรินลา) เกาะกลาง (เกาะปาจุมบา) เกาะรี (เกาะสต๊อก) และ 1 กองหินปริ่มน้ำ คือกองหินริเชลิว เป็นอุทยานแห่งชาติเมื่อวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2524 เป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ 29 ของประเทศไทย

หมู่เกาะสุรินทร์เป็นหมู่เกาะที่วางตัวอยู่ในกลุ่มอ่าวขนาดใหญ่ ดังนั้นจึงเป็นที่บังคลื่นลมได้ดีทั้งสองฤดู คือ ฤดูร้อน และฤดูฝน จึงเป็นแหล่งกำเนิดแนวปะการังน้ำตื้นที่มีความอุดมสมบูรณ์และมีขนาดใหญ่ที่สุดของประเทศไทย นอกจากนี้ยังมีหมู่บ้านของชาวเลเลกลุ่มสุดท้ายที่ยังดำรงวัฒนธรรมดั้งเดิมมากที่สุด คือ มอแกน หรือ “ยิบซีแห่งท้องทะเล” ประมาณ 200 คน ปัจจุบันได้ตั้งหมู่บ้านอยู่ที่เกาะสุรินทร์ใต้ ขายของที่ระลึกให้นักท่องเที่ยว และบางส่วนทำงานเป็นลูกจ้างของอุทยานฯ

อุทยานแห่งชาติอ่าวพังงา

อุทยานแห่งชาติอ่าวพังงา เป็นอุทยานแห่งชาติที่ตั้งอยู่ในจังหวัดพังงา มีเนื้อที่ทั้งหมดประมาณ 400 ตารางกิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ป่าชายเลนผืนใหญ่ที่อุดมสมบูรณ์คงสภาพธรรมชาติดั้งเดิมอยู่มาก เป็นป่าชายเลนกว้างใหญ่ที่สุดของประเทศไทยในปัจจุบัน โดยมีเนื้อที่ป่าโดยรวมทั้งจังหวัด 190,265 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 18.17 ของเนื้อที่ป่าชายเลนทั้งประเทศ (พ.ศ. 2539) เขตอุทยานแห่งชาติอ่าวพังงานับตั้งแต่เขตอำเภอเมืองพังงา เลียบตามชายฝั่งจนถึงเขตอำเภอตะกั่วทุ่ง และบริเวณพื้นน้ำในทะเลอันดามัน ซึ่งมีพื้นที่ร้อยละ 80 ของพื้นที่อุทยานแห่งชาติ ประกอบด้วยเกาะน้อยใหญ่ประมาณ 42 เกาะ เช่น เกาะเขาเต่า เกาะพระอาตเฒ่า เกาะโบยน้อย เกาะโบยใหญ่ เกาะรายาหริ่ง เกาะพนัก เกาะห้อง เกาะปันหยี เขาพิงกัน เป็นต้น

อุทยานอื่น ๆ

• อุทยานแห่งชาติเขาลำปี-หาดท้ายเหมือง
• อุทยานแห่งชาติเขาหลัก-ลำรู่
• อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะระ-เกาะพระทอง

ดูเพิ่ม

• รายชื่อวัดในจังหวัดพังงา
• รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดพังงา
• รายชื่อห้างสรรพสินค้าในจังหวัดพังงา

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของจังหวัดพังงา เก็บถาวร 2018-12-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ที่ดินพังงาติดทะเล เก็บถาวร 2022-10-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ จังหวัดพังงา
  • แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
  • ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
  • ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย