พจน์ สารสิน

พจน์ สารสิน ป.จ. ม.ป.ช. ม.ว.ม. ภ.ป.ร. ๓ (25 มีนาคม พ.ศ. 2448 – 28 กันยายน พ.ศ. 2543) เป็นนักการเมืองชาวไทย อดีตอธิการบดีมหาวิทยาลัยขอนแก่น อดีตนายกรัฐมนตรีไทยคนที่ 9 อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศ อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ภายหลังได้ลาออกเนื่องจากมีความเห็นขัดแย้งกับรัฐบาลเกี่ยวกับการรับรองรัฐบาลจักรพรรดิบ๋าว ดั่ย แห่งประเทศเวียดนามใต้ และอดีตเอกอัครราชทูตไทยประจำสหรัฐอเมริกา

พจน์ สารสิน ป.จ. ม.ป.ช. ม.ว.ม. ภ.ป.ร. ๓
พจน์ใน พ.ศ. 2498
นายกรัฐมนตรีไทย คนที่ 9
ดำรงตำแหน่ง 21 กันยายน พ.ศ. 2500 – 1 มกราคม พ.ศ. 2501 (3 เดือน 11 วัน)
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
ก่อนหน้า	สฤษดิ์ ธนะรัชต์ (หัวหน้าคณะปฏิวัติ)
ถัดไป	ถนอม กิตติขจร
รองนายกรัฐมนตรี
ดำรงตำแหน่ง 9 มีนาคม พ.ศ. 2512 – 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2514 (2 ปี 8 เดือน 8 วัน) ดำรงตำแหน่งร่วมกับ จอมพลประภาส จารุเสถียร
นายกรัฐมนตรี	ถนอม กิตติขจร
ก่อนหน้า	พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์
ถัดไป	จอมพลประภาส จารุเสถียร
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ
ดำรงตำแหน่ง 13 ตุลาคม พ.ศ. 2492 – 1 มีนาคม พ.ศ. 2493 (4 เดือน 16 วัน)
นายกรัฐมนตรี	แปลก พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	แปลก พิบูลสงคราม
ถัดไป	นายวรการบัญชา (บุญเกิด สุตันตานนท์)
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง
ดำรงตำแหน่ง 23 กันยายน พ.ศ. 2500 – 26 กันยายน พ.ศ. 2500 (3 วัน)
นายกรัฐมนตรี	ตนเอง
ก่อนหน้า	นายวรการบัญชา (บุญเกิด สุตันตานนท์)
ถัดไป	เสริม วินิจฉัยกุล
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ
ดำรงตำแหน่ง 11 ธันวาคม พ.ศ. 2506 – 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2514 (7 ปี 11 เดือน 6 วัน)
นายกรัฐมนตรี	ถนอม กิตติขจร
ก่อนหน้า	สฤษดิ์ ธนะรัชต์
ถัดไป	ยกเลิกตำแหน่ง
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเศรษฐการ
ดำรงตำแหน่ง 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2511 – 7 มีนาคม​ พ.ศ. 2512 (1 ปี 25 วัน)
นายกรัฐมนตรี	ถนอม กิตติขจร
ก่อนหน้า	สุนทร หงส์ลดารมภ์
ถัดไป	บุญชนะ อัตถากร
อธิการบดีมหาวิทยาลัยขอนแก่น
ดำรงตำแหน่ง 14 มิถุนายน พ.ศ. 2509 – 9 เมษายน พ.ศ. 2512 (2 ปี 9 เดือน 26 วัน)
ถัดไป	ศาสตราจารย์พิมล กลกิจ
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	พจน์ 25 มีนาคม พ.ศ. 2448 เมืองพระนคร ประเทศสยาม
เสียชีวิต	28 กันยายน พ.ศ. 2543 (95 ปี) กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย
พรรคการเมือง	สหประชาไทย
คู่สมรส	ศิริ โชติกเสถียร
บุตร	พงส์ เภา บัณฑิต อาสา พิมสิริ สุภัทร
บุพการี	พระยาสารสินสวามิภักดิ์ (เทียนฮี้ สารสิน) (บิดา) คุณหญิงสุ่น สารสินสวามิภักดิ์ (มารดา)

ประวัติและครอบครัว

พจน์ สารสิน เกิดเมื่อวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2449 (นับแบบใหม่) ที่บ้านพักถนนสุรศักดิ์ ตำบลสีลม อำเภอบางรัก เมืองพระนคร (ในปัจจุบันคือ แขวงสีลม เขตบางรัก กรุงเทพมหานคร) เป็นบุตรของพระยาสารสินสวามิภักดิ์ (เทียนฮี้ สารสิน) กับคุณหญิงสุ่น สารสินสวามิภักดิ์ เริ่มศึกษาครั้งแรกที่โรงเรียนกรุงเทพคริสเตียนวิทยาลัย ต่อจากนั้นถูงส่งไปเรียนที่สหรัฐ เมื่อกลับสู่ประเทศสยาม ได้ศึกษาวิชากฎหมายจนสอบได้เนติบัณฑิตไทยเมื่อปี พ.ศ. 2472 และศึกษาวิชากฎหมายต่อในประเทศอังกฤษ

โดยที่บิดา คือ พระยาสารสินสวามิภักดิ์ (เทียนฮี้; จีน: 黄天喜) เป็นแพทย์ชาวจีนอพยพเชื้อสายไหหลำที่เดินทางมาอาศัยยังประเทศสยามตั้งแต่ราวปี พ.ศ. 2443 และรับราชการเป็นแพทย์หลวงประจำราชสำนักในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยตระกูลสารสินถือเป็นตระกูลนักธุรกิจที่มั่งคั่งและมีชื่อเสียงตระกูลหนึ่ง และมีสายสัมพันธ์อันดีกับทางราชการมาโดยตลอด

พจน์ สารสิน สมรสกับท่านผู้หญิงสิริ สารสิน (สกุลเดิม โชติกเสถียร) มีบุตรธิดาทั้งหมด 5 คน คือ เป็นนักธุรกิจและนักการเมืองที่มีชื่อเสียง พลตำรวจเอกเภา สารสิน เป็นอดีตอธิบดีกรมตำรวจ บัณฑิต บุณยะปาณะ เป็นอดีตปลัดกระทรวงการคลัง อาสา สารสิน เป็นอดีตราชเลขาธิการใน พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และเป็นอดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ

ชีวิตการเมือง

พจน์ สารสิน เริ่มบทบาททางการเมืองด้วยการสนับสนุนของจอมพลแปลก พิบูลสงคราม โดยการแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกวุฒิสภา เมื่อปี พ.ศ. 2490 และเข้าร่วมรัฐบาลในตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศในปี พ.ศ. 2491 ต่อมาในปี พ.ศ. 2492 ได้ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ แต่ภายหลังได้ลาออก เนื่องจากมีความเห็นขัดแย้งกับรัฐบาลเกี่ยวกับการรับรองรัฐบาลจักรพรรดิบ๋าว ดั่ย แห่งประเทศเวียดนามใต้

วันที่ 3 ตุลาคม พ.ศ. 2500 เวลา 23.00 น. พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มีพระบรมราชโองการให้เลิกประกาศกฎอัยการศึกในบางจังหวัด โดยทรงยกเลิกกฎอัยการศึกทั้งหมด 46 จังหวัด และให้คงกฎอัยการศึกไว้ทั้งหมด 26 จังหวัด จากทั้งหมด 72 จังหวัด โดยพจน์ สารสิน นายกรัฐมนตรี ในขณะนั้นเป็นผู้รับสนองพระบรมราชโองการ

ในปี พ.ศ. 2506 พจน์ได้รับแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ

งานระหว่างประเทศ

พจน์ สารสิน ขณะดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูตประจำสหรัฐเอมริกา

ระหว่างปี พ.ศ. 2495-2500 พจน์ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูตไทยประจำสหรัฐอเมริกาและทำหน้าที่ผู้แทนของประเทศไทยประจำองค์การสหประชาชาติ และในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2500 ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งเลขาธิการองค์การสนธิสัญญาป้องกันภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (ส.ป.อ.)

การดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี

พจน์ สารสิน ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 21 กันยายน พ.ศ. 2500 หลังจากการทำรัฐประหารของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ภารกิจสำคัญของรัฐบาลคือจะต้องเร่งจัดการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรให้บริสุทธิ์และยุติธรรมอันเป็นสิ่งที่ประชาชนเรียกร้อง และเป็นเหตุผลที่จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ได้ใช้เป็นข้ออ้างในการยึดอำนาจจากรัฐบาลชุดเก่า หลังจากที่ได้ดำเนินการจัดการเลือกตั้งเสร็จเรียบร้อยแล้ว พจน์ สารสินก็ลาออกจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี และกลับไปดำรงตำแหน่งเลขาธิการ ส.ป.อ. ตามเดิม หลังชีวิตราชการพจน์พำนักอยู่ที่บ้านพักในกรุงเทพมหานคร และยุติบทบาททางการเมืองโดยสิ้นเชิง

ถึงแก่อสัญกรรม

พจน์ สารสิน ถึงแก่อสัญกรรมด้วยโรคชรา เมื่อวันที่ 28 กันยายน พ.ศ. 2543 เวลา 11.40 น. ณ โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์ แขวงคลองเตยเหนือ เขตวัฒนา กรุงเทพมหานคร รวมอายุได้ 95 ปี 187 วัน

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2507 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2500 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2497 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
• พ.ศ. 2498 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 3 (ภ.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2527 – เหรียญราชรุจิทอง รัชกาลที่ 9 (ร.จ.ท.9)

ลำดับสาแหรก

ลำดับสาแหรกของพจน์ สารสิน
4. ปั้นจู๊ลั่ว (ฮวด แซ่เทียน)                             2. พระยาสารสินสวามิภักดิ์ (เทียนฮี้ สารสิน)                                   5. หนู แซ่เทียน                             1. พจน์ สารสิน                                         3. สารสินสวามิภักดิ์ (สุ่น สารสิน)

แหล่งข้อมูลเพิ่มเติม

• บุญพิสิฐ ศรีหงส์. “ถ้าเราไม่เริ่มกระทำในสิ่งที่ถูกกันแล้ว ก็คงจะไม่มีโอกาสทำสิ่งที่ถูกต้องต่อไปในอนาคต.” ใน วิมลพรรณ ปีตธวัชชัย (บรรณาธิการ), สารสิน: อนุสรณ์ในการพระราชทานเพลิงศพ นายพงส์ สารสิน. หน้า 106-179. กรุงเทพฯ: อมรินทร์, 2564.

อ้างอิง

ก่อนหน้า		พจน์ สารสิน		ถัดไป
แปลก พิบูลสงคราม		นายกรัฐมนตรีไทย คนที่ 9 (21 กันยายน พ.ศ. 2500 – 1 มกราคม พ.ศ. 2501)		ถนอม กิตติขจร
ประภาส จารุเสถียร		รองนายกรัฐมนตรีไทย (9 มีนาคม พ.ศ. 2512 – 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2514)		ประภาส จารุเสถียร
แปลก พิบูลสงคราม		รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ (13 ตุลาคม พ.ศ. 2492 – 1 มีนาคม พ.ศ. 2493)		นายวรการบัญชา (บุญเกิด สุตันตานนท์)
สุนทร หงส์ลดารมภ์		รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ (10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2511 – 7 มีนาคม พ.ศ. 2512)		บุญชนะ อัตถากร
นายวรการบัญชา (บุญเกิด สุตันตานนท์)		รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง (23 – 26 กันยายน พ.ศ. 2500)		เสริม วินิจฉัยกุล
พระประกาศสหกรณ์ (สดับ วีรเธียร)		ไฟล์:กท.พัฒนาการ.jpg รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ (11 ธันวาคม พ.ศ. 2506 – 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2514)		ยกเลิกตำแหน่ง
สถาปนาตำแหน่ง		อธิการบดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น (14 มิถุนายน พ.ศ. 2509 - 9 เมษายน พ.ศ. 2512)		ศาสตราจารย์พิมล กลกิจ