อำเภอพุทธมณฑล

สำหรับสถานที่สำคัญทางพระพุทธศาสนาในประเทศไทย ดูที่ พุทธมณฑล

พุทธมณฑล เป็นอำเภอในจังหวัดนครปฐม เป็นอำเภอที่มีพื้นที่น้อยที่สุดในจังหวัด แต่ได้รับความเจริญมาจากกรุงเทพมหานคร ทำให้มีหมู่บ้านจัดสรรอยู่หลายโครงการ มีมหาวิทยาลัยมากมายและยังเป็นที่ตั้งของ พุทธมณฑล ศูนย์รวมการทำกิจกรรมทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญในประเทศไทยอีกด้วย

อำเภอพุทธมณฑล
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Phutthamonthon
พุทธมณฑล เป็นสถานที่สำคัญทางพุทธศาสนาภายในพื้นที่ที่เป็นที่มาของชื่ออำเภอ
คำขวัญ:  ดินแดนธรรมะ พระปางลีลา การศึกษาก้าวหน้า พัฒนาคุณธรรม
แผนที่จังหวัดนครปฐม เน้นอำเภอพุทธมณฑล
พิกัด: 13°48′7″N 100°19′18″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครปฐม
พื้นที่
• ทั้งหมด	76.33 ตร.กม. (29.47 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	44,014 คน
• ความหนาแน่น	576.63 คน/ตร.กม. (1,493.5 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	73170
รหัสภูมิศาสตร์	7307
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอพุทธมณฑล เลขที่ 199 หมู่ที่ 5 ตำบลศาลายา อำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม 73170
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอพุทธมณฑลมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบางเลน
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอไทรน้อย อำเภอบางใหญ่ อำเภอบางกรวย (จังหวัดนนทบุรี) และเขตทวีวัฒนา (กรุงเทพมหานคร) มีคลองนราภิรมย์ คลองทวีวัฒนา และแนวแบ่งเขตการปกครองระหว่างจังหวัดนครปฐมกับกรุงเทพมหานครเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอสามพราน มีคลองบางกระทึก ถนนพุทธมณฑล สาย 4 และถนนสุภาพบุรุษเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอนครชัยศรี มีคลองชัยขันธ์เป็นเส้นแบ่งเขต

ประวัติ

ท้องที่อำเภอพุทธมณฑล เดิมเป็นส่วนหนึ่งของตำบลงิ้วราย (เปลี่ยนชื่อเป็นตำบลลานตากฟ้าในปัจจุบัน) ตำบลห้วยพลู และตำบลศาลายา อำเภอนครชัยศรี และบางส่วนของตำบลบางกระทึก อำเภอสามพราน เมื่อวันที่ 27 ธันวาคม พ.ศ. 2533 กระทรวงมหาดไทยให้แยกพื้นที่บางส่วนออกจากการปกครองของอำเภอนครชัยศรี รวมตั้งเป็น กิ่งอำเภอพุทธมณฑล ให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอนครชัยศรี โดยมีผลตั้งแต่วันที่ 31 มกราคม พ.ศ. 2534 จนกระทั่งเมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2539 จึงมีพระราชกฤษฎีกาฯ ยกฐานะขึ้นเป็น อำเภอพุทธมณฑล โดยมีผลตั้งแต่วันที่ 20 พฤศจิกายน 2539

• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลมหาสวัสดิ์ แยกออกจากตำบลงิ้วราย ตั้งตำบลคลองโยง แยกออกจากตำบลศาลายา และตำบลห้วยพลู
• วันที่ 31 ธันวาคม 2526 โอนพื้นที่บางส่วนของหมู่ที่ 3 และหมู่ที่ 6 ในขณะนั้น เฉพาะเขตพื้นที่ที่ตั้งของพุทธมณฑล จากตำบลบางกระทึก อำเภอสามพราน มาขึ้นกับตำบลศาลายา อำเภอนครชัยศรี เพื่อให้พื้นที่พุทธมณฑลอยู่ในเขตการปกครองของอำเภอเดียวและเพื่อประโยชน์ในการปกครองดูแลพุทธมณฑล
• วันที่ 31 มกราคม 2534 แยกพื้นที่ตำบลศาลายา ตำบลคลองโยง และตำบลมหาสวัสดิ์ ของอำเภอนครชัยศรี ไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอพุทธมณฑล และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอนครชัยศรี
• วันที่ 22 เมษายน 2535 จัดตั้งสุขาภิบาลศาลายา ในท้องที่หมู่ 3–6 ของตำบลศาลายา
• วันที่ 20 พฤศจิกายน 2539 ยกฐานะกิ่งอำเภอพุทธมณฑล อำเภอนครชัยศรี เป็น อำเภอพุทธมณฑล
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลศาลายา เป็นเทศบาลตำบลศาลายา ด้วยผลของกฎหมาย

พระศรีศากยะทศพลญาณ ประธานพุทธมณฑลสุทรรศน์ในพุทธมณฑล

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอพุทธมณฑลแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 3 ตำบล 18 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)
1.	ศาลายา	Sala Ya	6	23,758
2.	คลองโยง	Khlong Yong	8	10,784
3.	มหาสวัสดิ์	Maha Sawat	4	10,075

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอพุทธมณฑลประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 4 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลศาลายา ครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 6 และบางส่วนของหมู่ที่ 3–5 ตำบลศาลายา
• เทศบาลตำบลคลองโยง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคลองโยงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลศาลายา ครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1–2 และบางส่วนของหมู่ที่ 3–5 ตำบลศาลายา
• องค์การบริหารส่วนตำบลมหาสวัสดิ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมหาสวัสดิ์ทั้งตำบล

ภูมิทัศน์ของมหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา ขวามือเป็นมหิดลสิทธาคาร

การคมนาคม

ถนน

ถนนสายสำคัญในอำเภอพุทธมณฑล ได้แก่

• ถนนบรมราชชนนี
• ถนนอุทยาน
• ถนนพุทธมณฑลสาย 4
• ถนนพุทธมณฑลสาย 5
• ถนนศาลายา-นครชัยศรี
• ทางหลวงชนบท นบ.1011

ขนส่งทางบก

ในอำเภอพุทธมณฑล มีเส้นทางรถประจำทางขององค์การขนส่งมวลชนกรุงเทพ จำนวนหลายเส้นทาง ดังนี้

• รถเมล์ ไทยสมายล์บัส สาย 124 ศาลายา-สนามหลวง
• รถเมล์ ไทยสมายล์บัส 163 ศาลายา-BTS สนามกีฬาแห่งชาติ
• รถเมล์ ไทยสมายบัส สาย 515 เซ็นทรัลศาลายา-อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ
• รถเมล์ ขสมก. สาย 515 (4-71E) เซ็นทรัลศาลายา - ทางด่วน - อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ
• รถเมล์ เอกชน สาย 539 อ้อมน้อย-อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ
• รถเมล์ สมาร์ทบัส สาย 547 หมู่บ้านเอื้ออาทรศาลายา-ถนนตก
• รถเมล์ ขสมก.สาย 556 วัดไร่ขิง-สถานีแอร์พอร์ตเรลลิ้งค์ มักกะสัน
• รถเมล์ ไทยสมายล์บัส สาย 4-67 ศาลายา-กระทรวงพาณิชย์
• รถเมล์ ขสมก.สาย 4-70E เซ็นทรัล ศาลายา-BTS หมอชิต

ขนส่งทางราง

ในอำเภอพุทธมณฑล มีเส้นทางรถไฟสายใต้ผ่านจำนวน 1 สถานี คือ

• สถานีรถไฟศาลายา

สถานศึกษา

• มหาวิทยาลัยมหิดล
• มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลรัตนโกสินทร์
• มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย
• สถาบันกันตนา
• สถาบันวิชาการทหารเรือชั้นสูง (โรงเรียนเสนาธิการทหารเรือ)
• วิทยาลัยนาฏศิลป
• กองบังคับการฝึกอบรมตำรวจกลาง (โรงเรียนนายสิบตำรวจ)
• วิทยาลัยการอาชีพพุทธมณฑล สำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา
• สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์
• โรงเรียนกาญจนาภิเษกวิทยาลัย นครปฐม (พระตำหนักสวนกุหลาบมัธยม)
• โรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณ์
• โรงเรียนรัตนโกสินทร์สมโภชบวรนิเวศศาลายา ในพระสังฆราชูปถัมป์
• โรงเรียนวัดสาลวัน
• ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอพุทธมณฑล
• โรงเรียนสาธิตนานาชาติ มหาวิทยาลัยมหิดล
• มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา วิทยาเขตนครปฐม
• โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ มหามงคล
• โรงเรียนบ้านคลองมหาสวัสดิ์ ตั้งตรงจิตร 17
• โรงเรียนบ้านคลองโยง
• โรงเรียนบุณยศรีสวัสดิ์
• โรงเรียนบ้านคลองสว่างอารมณ์
• โรงเรียนวัดมะเกลือ (กาญจนลักษณ์วิทยา)

สถานที่สำคัญ

• พุทธมณฑล สร้างขึ้นในวาระฉลอง 25 พุทธศตวรรษ เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้พระพุทธศาสนา เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปสำคัญ และยังมีพระไตรปิฎกหินอ่อนด้วย
• วัดญาณเวศกวัน วัดขนาดเล็กใกล้พุทธมณฑล เจ้าอาวาสคือ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)
• สวนศิลปะมีเซียม ยิบอินซอย ถนนพุทธมณฑล สาย 7 เป็นสถานที่รวบรวมงานประติมากรรมของคุณมีเซียม ยิบอินซอย
• หอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน) หน่วยงานจัดการอนุรักษ์ฟิล์มภาพยนตร์ สังกัดกระทรวงวัฒนธรรม