ราชวงศ์ตองอู

ราชวงศ์ตองอู (อังกฤษ: Toungoo Dynasty; พม่า: တောင်ငူခေတ်, [tàuɴŋù kʰɪʔ] เต่าง์หงู่คิ) ราชวงศ์ที่ 2 ในประวัติศาสตร์พม่า ภายหลังจากราชวงศ์พุกาม ราชวงศ์แรกล่มสลายลงจากการรุกรานของชาวมองโกลโดยกุบไลข่าน

ราชวงศ์ตองอู

တောင်ငူခေတ်
ค.ศ. 1510–ค.ศ. 1752
แผนที่จักรวรรดิตองอูช่วงรุ่งเรืองสูงสุด (ค.ศ. 1580)
แผนที่จักรวรรดิตองอูช่วงรุ่งเรืองสูงสุด (ค.ศ. 1580)
สถานะจักรวรรดิ
เมืองหลวงเกตุมะดี (ค.ศ. 1510–39)
หงสาวดี (ค.ศ. 1539–99)
อังวะ (ค.ศ. 1599–1613)
หงสาวดี (ค.ศ. 1613–35)
อังวะ (ค.ศ. 1635–1752)
ภาษาทั่วไปทางการ
ภาษาพม่า
ศาสนา
ทางการ
พุทธศาสนาเถรวาท
ส่วนน้อย
การปกครองสมบูรณาญาสิทธิราชย์
พระมหากษัตริย์ 
• ค.ศ. 1530–50
พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้
• ค.ศ. 1550–81
พระเจ้าบุเรงนอง
• ค.ศ. 1605–28
พระเจ้าอโนเพตลุน
• ค.ศ. 1629–48
พระเจ้าทาลุน
• ค.ศ. 1733–52
พระเจ้ามหาธรรมราชาธิบดี
ประวัติศาสตร์ 
• ก่อตั้งราชวงศ์
ค.ศ. 1485
• เอกราชจากอังวะ
16 ตุลาคม ค.ศ. 1510
• เริ่มจักรวรรดิตองอู
ค.ศ. 1510 – ค.ศ. 1599
• ฟื้นฟูจักรวรรดิตองอู
ค.ศ. 1599 – ค.ศ. 1752
• ราชวงศ์ล่มสลาย
23 มีนาคม ค.ศ. 1752
พื้นที่
ค.ศ. 15801,550,000 ตารางกิโลเมตร (600,000 ตารางไมล์)
ค.ศ. 1650750,000 ตารางกิโลเมตร (290,000 ตารางไมล์)
ประชากร
• ค.ศ. 1580
6000000
• ค.ศ. 1650
3000000
ก่อนหน้า
ถัดไป
อาณาจักรอังวะ
อาณาจักรหงสาวดี
รัฐฉาน
อาณาจักรล้านนา
อาณาจักรอยุธยา
ล้านช้าง
มณีปุระ
ราชวงศ์คองบอง
อาณาจักรอยุธยา
ล้านช้าง
มณีปุระ
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ

พระเจ้าเมงจีโย ได้รวบรวมชาวพม่าที่หลงเหลืออยู่อย่างกระจัดกระจาย โดยสถาปนาเมืองตองอูขึ้นเป็นราชธานี เพราะเป็นเมืองที่อยู่ในขุนเขาซึ่งเป็นปราการที่เข้มแข็ง ตองอูเข้มแข็งขึ้นมารัชสมัยของ พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ พระโอรสของพระองค์ที่ขึ้นครองราชย์ต่อมา โดยได้แผ่อาณาเขตของอาณาจักรขยายไปรอบด้าน เช่น แปร, พะสิม อังวะ, ยะไข่ และที่สำคัญที่สุดคือ หงสาวดี อันเป็นอาณาจักรเดิมของมอญ ซึ่งเป็นศัตรูที่สำคัญของพม่า

ยุคสมัยของพระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ได้ครอบคลุมอาณาจักรพม่าทั้งตอนบนและตอนล่างลุ่มน้ำอิระวดี อีกทั้งได้บุคลากรที่สำคัญ เช่น มหาอุปราชาบุเรงนอง, เมงเยสีหตู ร่วมกันสร้างอาณาจักรให้ยิ่งใหญ่ เข้มแข็ง และได้ย้ายเมืองหลวงจากตองอูมายังหงสาวดี

ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของพระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ เมืองต่าง ๆ ที่เคยขึ้นต่ออาณาจักร ก็แข็งเมืองไม่ยอมขึ้นตรงต่อไป มีกบฏเกิดขึ้นมากมาย มหาอุปราชาบุเรงนองต้องใช้เวลาปราบปรามอยู่ราวอีก 2-3 ปี จึงจะได้ปราบดาภิเษกขึ้นเป็นกษัตริย์

ในรัชสมัยของพระเจ้าบุเรงนอง ได้แผ่อาณาเขตของอาณาจักรตองอู ให้กว้างขวางยิ่งขึ้นโดยครอบคลุมตั้งแต่ลุ่มน้ำอิระวดี ลุ่มน้ำเจ้าพระยา ไปจรดถึงลุ่มน้ำโขงในลาว มีเมืองเป็นประเทศราชต่าง ๆ มากมาย เช่น เชียงใหม่, ฉาน, อยุธยา, ล้านช้าง, กัมพุช เป็นต้น จนได้การขนานพระนามว่าเป็น "พระเจ้าชนะสิบทิศ"

แต่ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของพระเจ้าบุเรงนอง ศูนย์กลางอำนาจของอาณาจักรถูกสั่นคลอน เนื่องจากการปกครองอย่างแข็งกร้าว ไร้ไมตรีของพระเจ้านันทบุเรง พระราชโอรสของพระองค์ เมืองที่เคยขึ้นเป็นประเทศราชต่าง ๆ ต่างแข็งเมืองและได้ประกาศอิสรภาพ ทำสงครามรบพุ่งกันตลอดมา เช่น แปร, อังวะ, อยุธยา เป็นต้น ในที่สุดเมืองทั้งหลายเหล่านี้ก็แตกแยกกระจัดกระจายออกไป

และภายหลังการสิ้นพระชนม์ของพระเจ้านันทบุเรง ราชวงศ์ตองอูก็ยังได้สืบราชสมบัติต่อมา แต่ไม่มีกษัตริย์พระองค์ใดที่เข้มแข็งพอที่จะก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำกอบกู้อาณาจักรขึ้นมา แม้นจะมีความพยายามจากพระเจ้าอโนเพตลุน ราชนัดดาของพระเจ้าบุเรงนอง ซึ่งเรียกกันว่า "ยุคนยองยาน" (Nyaungyan Dynasty) แต่ก็สำเร็จเพียงชั่วระยะเวลาสั้น ๆ หลังจากยุคนี้แล้ว มอญสามารถตั้งตัวได้และขึ้นมาเป็นใหญ่แทน ก่อนที่ทางพม่าจะสถาปนาศูนย์กลางอำนาจขึ้นมาอีกครั้งในสมัยพระเจ้าอลองพญา

ในทางวิชาการ นักประวัติศาสตร์ได้แบ่งราชวงศ์ตองอูไว้เป็น 2 ยุค คือ ราชวงศ์ตองอูตอนต้น กินระยะเวลาตั้งแต่ พ.ศ. 2029 - พ.ศ. 2142 คือตั้งแต่รัชสมัยพระเจ้าเมงจีโยจนถึงพระเจ้านันทบุเรง และราชวงศ์ตองอูตอนปลายหรือยุคหลัง ตั้งแต่ พ.ศ. 2140 - พ.ศ. 2295 ตั้งแต่รัชสมัยพระเจ้านยองยานจนถึงการสถาปนาอำนาจขึ้นมาของพระเจ้าอลองพญา

ลำดับกษัตริย์ในราชวงศ์ตองอู[1]แก้ไข

ลำดับที่ พระฉายาลักษณ์ พระนาม ระยะเวลาในราชสมบัติ
1   พระเจ้าเมงจีโย พ.ศ. 2029 - พ.ศ. 2074
2   พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ พ.ศ. 2074 - พ.ศ. 2094
3   พระเจ้าบุเรงนอง พ.ศ. 2094 - พ.ศ. 2124
4   พระเจ้านันทบุเรง พ.ศ. 2124 - พ.ศ. 2142
5   พระเจ้านยองยาน พ.ศ. 2142 - พ.ศ. 2148
6   พระเจ้าอโนเพตลุน พ.ศ. 2148 - พ.ศ. 2171
7   พระเจ้ามินแยไดกปา พ.ศ. 2171 - พ.ศ. 2172
8   พระเจ้าทาลุน พ.ศ. 2172 - พ.ศ. 2191
9   พระเจ้าพินดาเล พ.ศ. 2191 - พ.ศ. 2204
10   พระเจ้าปเย พ.ศ. 2204 - พ.ศ. 2215
11   พระเจ้านราวาระ พ.ศ. 2215 - พ.ศ. 2216
12   พระเจ้ามังกะยอดิน พ.ศ. 2216 - 2241
13   พระเจ้าสเน่ห์มิน พ.ศ. 2241 - พ.ศ. 2257
14   พระเจ้าทนินกันเว พ.ศ. 2257 - พ.ศ. 2276
15   พระเจ้ามหาธรรมราชาธิบดี พ.ศ. 2276 - 2295

อ้างอิงแก้ไข

  • Victor B. Lieberman, "Burmese Administrative Cycles: Anarchy and Conquest, c. 1580–1760", Princeton University Press, 1984.