21°10′20″N 94°51′37″E / 21.17222°N 94.86028°E / 21.17222; 94.86028

อาณาจักรพุกาม

ပုဂံခေတ်
ค.ศ. 849–ค.ศ. 1297
อาณาจักรพุกามประมาณ ค.ศ. 1210 สมัยพระเจ้านรปติสี่ตู่
อาณาจักรพุกามประมาณ ค.ศ. 1210
สมัยพระเจ้านรปติสี่ตู่
สถานะอาณาจักร
เมืองหลวงพุกาม (ค.ศ. 849–1297)
ภาษาทั่วไปภาษาพม่าโบราณ, ภาษามอญ, ภาษาปยู
ศาสนา
พุทธเถรวาทและมหายาน, วิญญาณนิยม, ศาสนาฮินดู
การปกครองราชาธิปไตย
พระมหากษัตริย์ 
• ค.ศ. 1044–77
พระเจ้าอโนรธามังช่อ
• ค.ศ. 1084–1112
พระเจ้าจานซิต้า
• ค.ศ. 1112–67
พระเจ้าอลองสิธู
• ค.ศ. 1174–1211
พระเจ้านรปติสี่ตู่
• ค.ศ. 1256–87
พระเจ้านรสีหบดี
สภานิติบัญญัติรัฐสภาแห่งสหภาพ
ยุคประวัติศาสตร์สมัยกลาง
• เริ่มต้นปฏิทินพม่า
23 มีนาคม ค.ศ. 640
• ก่อตั้งอาณาจักร
23 ธันวาคม ค.ศ. 849
• เริ่มต้นใช้ตัวอักษรพม่า
ค.ศ. 984 และ ค.ศ. 1035
• เริ่มสร้างจักรวรรดิ
ค.ศ. 1050–60
• ช่วงรุ่งเรืองสูงสุด
ค.ศ. 1174–1250
• มองโกลรุกรานครั้งแรก
ค.ศ. 1277–87
17 ธันวาคม ค.ศ. 1297
• มองโกลรุกรานครั้งที่สอง
ค.ศ. 1300–01
ประชากร
• ค.ศ. 1210
1.5 ถึง 2 ล้านคน
สกุลเงินจัต
ก่อนหน้า
ถัดไป
อาณาจักรศรีเกษตร
อาณาจักรสุธรรมวดี
ราชวงศ์เรมโร
อาณาจักรมยีนไซ่ง์
อาณาจักรหงสาวดี
ราชวงศ์เรมโร
รัฐฉาน

อาณาจักรพุกาม (พม่า: ပုဂံပြည်, ออกเสียง: [bəɡàɰ̃ kʰɪʔ]) เป็นอาณาจักรพม่าแห่งแรกที่รวมเอาภูมิภาคต่าง ๆ ซึ่งต่อมากลายเป็นพม่าในปัจจุบัน การปกครองของพุกามระยะเวลา 250 ปีเหนือหุบเขาอิระวดีและพื้นที่โดยรอบได้วางรากฐานสำคัญสำหรับการสืบทอดภาษาพม่าและวัฒนธรรม การแพร่กระจายของกลุ่มชาติพันธุ์พม่าในพม่าตอนบนและการเติบโตของศาสนาพุทธนิกายเถรวาทในพม่าและในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้แผ่นดินใหญ่[1]

อาณาจักรนี้เติบโตมาจากการตั้งถิ่นฐานเล็ก ๆ ที่พุกามโดยชาวพม่าช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 9 ในอีกสองร้อยปีต่อมาอาณาจักรเล็ก ๆ แห่งนี้ค่อย ๆ เติบโตขึ้นจนดูดกลืนพื้นที่โดยรอบ จนกระทั่งในช่วงปี ค.ศ. 1050 และ ค.ศ. 1060 เมื่อพระเจ้าอโนรธามังช่อทรงก่อตั้งอาณาจักรพุกาม สันนิษฐานว่าเป็นครั้งแรกที่รวมพื้นที่หุบเขาอิรวดีและพื้นที่โดยรอบไว้ภายใต้การปกครองเดียวกัน ในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 12 ผู้สืบทอดของพระเจ้าอโนรธาได้ขยายอิทธิพลไปทางใต้มากขึ้นจรดถึงคาบสมุทรมลายูตอนบน ไปทางตะวันออกอย่างน้อยจรดถึงแม่น้ำสาละวิน ทางเหนือไกลออกไปจรดถึงพรมแดนจีนตอนใต้ในปัจจุบัน และไปทางตะวันตกจรดยะไข่ตอนเหนือและเนินเขาชีน[2][3] ในคริสต์ศตวรรษที่ 12 และ 13 อาณาจักรพุกามซึ่งอยู่ร่วมสมัยกับอาณาจักรพระนครเป็นหนึ่งในสองอาณาจักรหลักของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้แผ่นดินใหญ่[4]

ภาษาและวัฒนธรรมพม่าค่อย ๆ เข้ามามีบทบาทในหุบเขาอิรวดีตอนบน ลดความสำคัญของภาษาปยู มอญและบาลีในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 12 ศาสนาพุทธนิกายเถรวาทเริ่มแพร่หลายไปสู่ระดับหมู่บ้านอย่างช้า ๆ แม้ว่าแนวทางปฏิบัติแบบตันตระ มหายาน พราหมณ์และวิญญาณนิยมจะยังคงฝังรากลึกอยู่ในทุกระดับชั้นทางสังคม ผู้ปกครองของพุกามได้สร้างวัดพุทธมากกว่า 10,000 วัดในเขตโบราณคดีพุกาม ซึ่งปัจจุบันเหลืออยู่มากกว่า 2,000 วัด เศรษฐีบริจาคที่ดินปลอดภาษีให้กับทางศาสนา[5]

อาณาจักรเสื่อมถอยลงในช่วงกลางคริสต์ศตวรรษที่ 13 จากการเติบโตต่อเนื่องของความมั่งคั่งทางศาสนาที่ปลอดภาษีในช่วงปี ค.ศ. 1280 ส่งผลอย่างรุนแรงต่อความสามารถของกษัตริย์ในการรักษาความภักดีของข้าราชบริพารและทหาร สิ่งนี้ทำให้เกิดความไม่สงบภายในและความท้าทายภายนอกจากชาวยะไข่ มอญ มองโกล และไทใหญ่ การรุกรานของมองโกลซ้ำแล้วซ้ำเล่า (ค.ศ. 1277–1301) ทำให้อาณาจักรซึ่งมีอายุสี่ร้อยกว่าปีนี้ล่มสลายลงใน ค.ศ. 1287 การล่มสลายดังกล่าวตามมาด้วยการแตกแยกทางการเมืองเป็นเวลา 250 ปีซึ่งกินระยะเวลานานจนถึงคริสต์ศตวรรษที่ 16[6][7]

อาณาจักรพุกามหลังปี พ.ศ. 1830 ถูกมองโกลยึดครองและแบ่งดินแดนออกเป็น 2 มณฑล[8] คือ

  • มณฑลเจิ้งเหมี่ยน (จีน: 征緬; เวด-ไจลส์: Cheng-Mien) โดยรวมรัฐทางเหนือของพม่าเข้าด้วยกันมีตะก้อง เป็นศูนย์กลางภายใต้การปกครองของข้าหลวงจีน มีทหารมองโกลประจำ
  • มณฑลเหมี่ยนชุง (จีน: 緬中; เวด-ไจลส์: Mien-Chung) อยู่ทางภาคกลางของพม่า มีพุกามเป็นศูนย์กลางจนปี พ.ศ. 1832 จึงได้แต่งตั้งพระเจ้าจะซวา เป็นกษัตริย์ปกครองพุกาม ในฐานะประเทศราชของจีน

รายพระนามกษัตริย์

แก้
  • ราชวงศ์พุกามตอนต้น
  1. พระเจ้าปยีน-บย่า ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1389–1419
  2. ตานแนะ ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1419–1447
  3. ซะเลงะคเว่ ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1447–1477
  4. เต้นโค ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1477–1499
  5. ญองอู้ ซอยะฮ่าน ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1499–1544
  6. กู้นซอจ้องพยู ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1544-1564
  7. จีนโซ่ ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1564-1581
  8. โซะกะเต้ ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1581-1587
  • สมัยจักรวรรดิ
  1. พระเจ้าอโนรธามังช่อ ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1587-1620
  2. พระเจ้าซอลู ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1620-1627
  3. พระเจ้าจานซิต้า ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1627-1655/1656
  4. พระเจ้าอลองสิธู ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1655/1656-1710
  5. พระเจ้านะระตู ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1710-1714
  6. พระเจ้านรสิงขะ ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1714-1717
  7. พระเจ้านรปติสี่ตู่ ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1717-1754
  8. พระเจ้าไชยสิงขะ ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1754-1778
  9. นรสิงหอุซะนา ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1774/1778-1778 (เทียบเท่าผู้ว่าการแทน)
  10. พระเจ้าจะซวา ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1778-1792
  11. พระเจ้าอุซะนา ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1792-1799
  12. พระเจ้านรสีหบดี ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1799-1830

พุกามในปัจจุบัน

แก้

ดูบทความหลักที่ พุกาม

ปัจจุบันพุกามเป็นเมืองที่มีชื่อเสียงทางด้านการท่องเที่ยวที่สำคัญแห่งหนึ่งของพม่า พุกามได้ชื่อว่าเป็นเมืองแห่งทะเลเจดีย์หรือดินแดนแห่งเจดีย์ เพราะในช่วงรุ่งเรืองสูงสุดของอาณาจักรระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 11 ถึง 13 มีวัด เจดีย์ และอาราม กว่า 10,000 แห่ง ที่ถูกสร้างขึ้นบนที่ราบพุกามเพียงแห่งเดียว[9] ซึ่งยังคงมีวัดและเจดีย์กว่า 2,200 แห่งที่ยังคงอยู่รอดมาจนถึงปัจจุบัน[10] ในปี พ.ศ. 2562 พุกามได้รับการรับรองจากองค์การยูเนสโกให้เป็นแหล่งมรดกโลกแห่งใหม่[11]

หมายเหตุ

แก้
  1. อาณาจักรมองโกลได้เริ่มรุกรานและคุกคามพุกามมาตั้งแต่สมัยพระเจ้านรปติสินธุ หลังจากนั้นกษัตริย์อีก 3-4 พระองค์ถัดมาครองราชย์แต่เพียงสั้น ๆ ไม่ปรากฏผลงานที่โดดเด่น จนในที่สุดอาณาจักรพุกามก็ล่มสลายถึงที่สุดในสมัยพระเจ้านรสีหบดี ก็ตกเป็นประเทศราชของราชวงศ์หยวนของกุบไลข่าน

อ้างอิง

แก้
  1. Lieberman 2003: 88–123
  2. Lieberman 2003: 90–91, 94
  3. Aung-Thwin 1985: 197
  4. Lieberman 2003: 24
  5. Lieberman 2003: 92–97
  6. Lieberman 2003: 119–120
  7. Htin Aung 1967: 63–65
  8. "อาณาจักรที่สำคัญของพม่า". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-07-19. สืบค้นเมื่อ 2008-04-23.
  9. Stadtner 2011: 216
  10. Köllner, Bruns 1998: 117
  11. "Seven more cultural sites added to UNESCO's World Heritage List". UNESCO. 6 July 2019.

บรรณานุกรม

แก้