กระทรวงยุติธรรม (ประเทศไทย)

กระทรวงยุติธรรม (อังกฤษ: Ministry of Justice) เป็นหน่วยงานราชการส่วนกลางประเภทกระทรวงของไทย มีภารกิจเป็นหน่วยงานหลักของกระบวนการยุติธรรม ในการดำเนินการเพื่อพัฒนากฎหมาย และระบบบริหารจัดการของ กระบวนการยุติธรรมอย่างเป็นเอกภาพ โปร่งใส คุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน ช่วยเหลือและให้ความรู้แก่ประชาชนทางกฎหมาย ป้องกัน ปราบปราม แก้ไข ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด รวมทั้งป้องกัน แก้ไขปัญหาอาชญากรรมในสังคมและอาชญากรรมทางเศรษฐกิจ การฟื้นฟูกิจการของลูกหนี้ การบังคับคดีแพ่ง บังคับคดีล้มละลาย บังคับคดีทางอาญา บำบัดแก้ไขฟื้นฟูผู้กระทำผิด

กระทรวงยุติธรรม

ตราพระดุลพ่าห์
ภาพรวมกระทรวง
ก่อตั้ง	25 มีนาคม พ.ศ. 2434 (133 ปี 193 วัน)
กระทรวงก่อนหน้า	กระทรวงยุตติธรรม
เขตอำนาจ	ทั่วราชอาณาจักร
สำนักงานใหญ่	เลขที่ 404 ถนนแจ้งวัฒนะ แขวงทุ่งสองห้อง เขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร
งบประมาณต่อปี	23,163.2447 ล้านบาท (พ.ศ. 2559)
รัฐมนตรี	พันตำรวจเอก ทวี สอดส่อง, รัฐมนตรีว่าการ
ฝ่ายบริหารกระทรวง	พงษ์สวาท นีละโยธิน, ปลัดกระทรวง วัลลภ นาคบัว, รองปลัดกระทรวง ไตรยฤทธิ์ เตมหิวงศ์, รองปลัดกระทรวง โกมล พรมเพ็ง, รองปลัดกระทรวง จิรภา สินธุนาวา , รองปลัดกระทรวง
ลูกสังกัดกระทรวง	ดูในบทความ
เว็บไซต์	MOJ.go.th

ประวัติ

กระทรวงยุติธรรมก่อตั้งเมื่อ 25 มีนาคม พ.ศ. 2434 เดิมใช้ชื่อว่ากระทรวงยุตติธรรม และมีการเปลี่ยนชื่อเป็นกระทรวงยุติธรรมในวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2495 มีพระดุลยพากย์สุวมัณฑ์ (ปิ่ณฑ์ ปัทมสถาน) เป็นปลัดกระทรวงยุตติธรรมคนสุดท้ายดำรงตำแหน่งวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2492 ถึง 11 มีนาคม พ.ศ. 2495 และเป็นปลัดกระทรวงยุติธรรมคนแรกดำรงตำแหน่งระหว่างวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2495 ถึงวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2496และในวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2496 ได้มีการโปรดเกล้า สัญญา ธรรมศักดิ์ เป็นปลัดกระทรวงคนที่สอง

ต่อมาในวันที่ 29 มีนาคม พ.ศ. 2560 พระราชบัญญัติ คุมประพฤติ พ.ศ. 2559 มีผลใช้บังคับ ส่งผลให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม เป็นประธานคณะกรรมการคุมประพฤติ ปลัดกระทรวงยุติธรรมเป็นรองประธานกรรมการคุมประพฤติ

หน่วยงานในสังกัด

ส่วนราชการ

1. สำนักงานรัฐมนตรี
2. สำนักงานปลัดกระทรวงยุติธรรม
3. กรมคุมประพฤติ
4. กรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ
5. กรมบังคับคดี
6. กรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน
7. กรมราชทัณฑ์
8. กรมสอบสวนคดีพิเศษ
9. สำนักงานกิจการยุติธรรม
10. สถาบันนิติวิทยาศาสตร์
11. ศูนย์ความเป็นเลิศเพื่อต่อต้านการค้ามนุษย์

หน่วยงานในบังคับบัญชารัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม

• สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด (สำนักงาน ป.ป.ส.)
• สำนักงานป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน (สำนักงาน ป.ป.ง.)

องค์การมหาชน

• สถาบันเพื่อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย (องค์การมหาชน) เป็นองค์การมหาชนตามพระราบัญญัติองค์การมหาชน พ.ศ. 2542
• สถาบันอนุญาโตตุลาการ เป็นองค์การมหาชนตามพระราชบัญญัติเฉพาะ

ส่วนงานสนับสนุนพิเศษ องค์กรอิสระตามพระราชบัญญัติเฉพาะ คณะกรรมการป้องกันอาชญากรรมและช่วยเหลือทางกฎหมายแก่ประชาชน เป็นคณะบุคคลคณะหนึ่งซึ่งปฏิบัติหน้าที่อย่างอิสระภายใต้ความกดดัน ภายใต้เงื่อนไขข้อกำหนดบางประการ จัดตั้งขึ้นเพื่อขอรับการสนับสนุนจากกระทรวงยุติธรรม มีหน้าที่ตามวัตถุประสงค์ที่ได้จัดตั้งขึ้น สนับสนุนอำนวยความยุติธรรม ซึ่งได้ปฏิบัติภารกิจเพื่อเมื่อความยุติธรรมให้กับประชาชนที่ไม่ได้รับความเป็นธรรมในกระบวนการยุติธรรมของการพิจารณาอรรถคดีในศาลทั่วราชอาณาจักรต่อโดยชำนาญการในด้านอาชญาวิทยาและอื่น ๆ เกี่ยวกับการบริหารคลี่คลายคดีสำคัญต่างๆ สนับสนุนการอำนวยความยุติธรรม จัดทำเอกสารทางกฎหมายที่ใช้ทางศาลในคดีต่างๆให้กับประชาชนผู้ร้องขอและลงพื้นที่ค้นหาความจริงหรือพิสูจน์และรวบรวมจัดเตรียมหลักฐานร่วมกับผู้ที่เกี่ยวข้องในคดีต่างๆตามประสงค์ของผู้ร้องขอโดยเป็นไปตามข้อบังคับของหน่วยงานและองค์กรของตนอย่างเคร่งรัดเป็นต้น และอีกทั้ง มูลนิธิ สมาคม องค์กรอิสระ คณะบุคคล กลุ่มบุคคล และบุคคล ไม่ว่าในรูปแบบคณะกรรมการ คณะทำงาน ฯลฯ ที่เสนอโครงการเพื่อขอรับการสนับสนุนตามโครงการต่างๆที่ส่วนงานในกระทรวงยุติธรรมกำหนดแนวทางและหลักเกณฑ์ต่างๆ

ภาพข้าราชการกองล่ามกระทรวงยุติธรรม

รายนามปลัดกระทรวง

สมัยใช้ชื่อว่ากระทรวงยุตติธรรม

1. พระยามโหสถศรีพิพัฒน์ (เชิญ ปริชญานนท์) พ.ศ. 2470 ถึง 1 มกราคม พ.ศ. 2478
2. พระยากฤตราชทรงสวัสดิ์ (สุดใจ ไกรจิตติ) 1 เมษายน พ.ศ. 2479 ถึง 1 มีนาคม พ.ศ. 2481
3. พระยาลัดพลีธรรมประคัลภ์ (วงษ์ ลัดพลี) 1 เมษายน พ.ศ. 2482 ถึง 16 มกราคม พ.ศ. 2484
4. พระยารักตประจิตธรรมจำรัส (เขียน รักตประจิต) 17 มกราคม พ.ศ. 2484 ถึง 7 สิงหาคม พ.ศ. 2492
5. พระดุลยพากย์สุวมัณฑ์ (ปิ่ณฑ์ ปัทมสถาน) 8 สิงหาคม พ.ศ. 2492 ถึง 11 มีนาคม พ.ศ. 2495

หลังจากเปลี่ยนชื่อเป็นกระทรวงยุติธรรม

1. พระดุลยพากย์สุวมัณฑ์ (ปิ่ณฑ์ ปัทมสถาน) 12 มีนาคม พ.ศ. 2495 - 22 มีนาคม พ.ศ. 2496
2. ศาสตราจารย์ สัญญา ธรรมศักดิ์ 23 มีนาคม พ.ศ. 2496ถึง 30 กันยายน พ.ศ. 2501
3. ศาสตราจารย์ กำธร พันธุลาภ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2501 - 14 ตุลาคม พ.ศ. 2510
4. บรรจบ เสาวรรณ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2510 - 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2514
5. ศาสตราจารย์พิเศษ บัญญัติ สุชีวะ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2514 ถึง 30 พฤศจิกายน พ.ศ. 2517
6. ศาสตราจารย์ ประภาศน์ อวยชัย 1 ธันวาคม พ.ศ. 2517 ถึง 31 ธันวาคม พ.ศ. 2519
7. ศิริ อติโพธิ 1 มกราคม พ.ศ. 2519 ถึง 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2525
8. ศาสตราจารย์พิเศษ โสภณ รัตนากร 1 มิถุนายน พ.ศ. 2525 - 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2527
9. เธียร เจริญวัฒนา 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2527 ถึง 30 กันยายน พ.ศ. 2528
10. สวัสดิ์ โชติพานิช 1 ตุลาคม พ.ศ. 2528 ถึง 1 ตุลาคม พ.ศ. 2533
11. ประมาณ ชันซื่อ 2 ตุลาคม พ.ศ. 2533 ถึง 1 ตุลาคม พ.ศ. 2534
12. ประเสริฐ บุญศรี 2 ตุลาคม พ.ศ. 2534 ถึง 6 ตุลาคม พ.ศ. 2535
13. จรัญ หัตถกรรม 7 ตุลาคม พ.ศ. 2535 ถึง 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2535 (รักษาราชการแทน)
14. สุประดิษฐ์ หุตะสิงห์ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2535 - 24 เมษายน พ.ศ. 2537(ครั้งแรก) 2 ตุลาคม พ.ศ. 2540 ถึง 10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2542 (ครั้งที่ 2)
15. กู้เกียรติ สุนทรบุระ 25 เมษายน พ.ศ. 2537 ถึง 1 ตุลาคม พ.ศ. 2540
16. สมชาย วงศ์สวัสดิ์ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2542 ถึง 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2549
17. จารุพงศ์ เรืองสุวรรณ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2549 ถึง 30 กันยายน พ.ศ. 2549
18. ศาสตราจารย์พิเศษ จรัญ ภักดีธนากุล 1 ตุลาคม พ.ศ. 2549 ถึง 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2551
19. ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.กิตติพงษ์ กิตยารักษ์ 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2551 ถึง 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2557
20. พลตำรวจเอก ชัชวาลย์ สุขสมจิตร์ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2557 ถึง 30 กันยายน พ.ศ. 2558
21. ชาญเชาวน์ ไชยานุกิจ 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2557 ถึง 30 พฤศจิกายน พ.ศ. 2558 (รักษาราชการแทน)
    1 ธันวาคม พ.ศ. 2558ถึง 5 มิถุนายน พ.ศ. 2560
22. ศาสตราจารย์พิเศษ วิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ 6 มิถุนายน พ.ศ. 2560 ถึง 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2565
23. พงษ์สวาท นีละโยธิน 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2565 - ปัจจุบัน

วิกฤตตุลาการ พ.ศ. 2535

เมื่อปี พ.ศ. 2535 ได้เกิดวิกฤตตุลาการ โดย วสันต์ สร้อยพิสุทธิ์ ได้รับการแต่งตั้งจากผู้ชุมนุมประท้วงที่เป็นตุลาการให้เป็นโฆษกฝ่ายกบฏตุลาการ สืบเนื่องจากวันที่ 2 กันยายน คณะกรรมการตุลาการมีมติให้นาย ประวิทย์ ขัมภรัตน์ เป็นประธานศาลฎีกา ในการนี้ ประภาศน์ อวยชัย ได้ระงับมติดังกล่าวให้เหตุผลว่าเนื่องจากมีผู้เข้าประชุมไม่ครบองค์ประชุม ซึ่งนาย ประวิทย์ ขัมภรัตน์ ได้รับการสนับสนุนจาก โสภณ รัตนากร

และในวันที่ 3 ตุลาคม คณะกรรมการตุลาการ ได้มีมติ ให้ นาย ประเสริฐ บุญศรี เป็นปลัดกระทรวงยุติธรรม และ สวัสดิ์ โชติพานิช เป็นประธานศาลฎีกา ต่อมาวันที่ 24 ตุลาคม พ.ศ. 2536 คณะกรรมการกฤษฎีกาได้มีมติไม่เห็นด้วยกับการแต่งตั้ง ปลัดกระทรวงยุติธรรมและประธานศาลฎีกา ของ ประภาศน์ อวยชัย นำมาสู่การชุมนุมครั้งใหญ่ของผู้พิพากษาในวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2534 ที่แยกราชประสงค์ ก่อนเลิกชุมนุมและรับมติคณะกรรมการตุลาการ

ดูเพิ่ม

• รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรมของไทย
• รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงยุติธรรมของไทย