รายพระนามคู่อภิเษกสมรสในพระมหากษัตริย์สหราชอาณาจักร

คู่อภิเษกสมรสในพระมหากษัตริย์สหราชอาณาจักร ไม่ใช่พระสถานะหรือพระอำนาจตามรัฐธรรมนูญ แต่หลายพระองค์ทรงมีอิทธิพลอย่างมากต่อพระมหากษัตริย์บางพระองค์ เช่น เจ้าชายฟิลิป ดยุกแห่งเอดินบะระ ที่ทรงช่วยเสริมสร้างพระบารมีขององค์พระประมุขด้วย

เจ้าชายอัลเบิร์ตทรงเป็นคู่อภิเษกสมรสที่เป็นบุรุษพระองค์เดียวที่เคยได้รับพระอิสริยยศ เจ้าชายพระราชสวามี แทนที่ธรรมเนียมการเลื่อนลำดับพระอิสริยยศขึ้นในชั้น เพียเรจ ตามปกติ

เจ้าชายฟิลิป ดยุกแห่งเอดินบะระ คู่อภิเษกสมรสในสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2

ดูเพิ่ม: รายพระนามพระมหากษัตริย์สหราชอาณาจักร

สำหรับคู่อภิเษกสมรสในพระประมุขแห่งสกอตแลนด์ อังกฤษ และไอร์แลนด์ ดูที่ รายพระนามคู่อภิเษกสมรสในพระมหากษัตริย์สกอตแลนด์, รายพระนามคู่อภิเษกสมรสในพระมหากษัตริย์อังกฤษ และรายพระนามคู่อภิเษกสมรสในพระมหากษัตริย์ไอร์แลนด์

ตั้งแต่การสถาปนาราชอาณาจักรบริเตนใหญ่และสหราชอาณาจักรบริเตนใหญ่และไอร์แลนด์ มีคู่อภิเษกสมรสในพระมหากษัตริย์สหราชอาณาจักรแล้วทั้งสิ้น 9 พระองค์ สมเด็จพระราชินีแห่งสหราชอาณาจักรในช่วงปี พ.ศ. 2370 ถึง พ.ศ. 2357 ยังดำรงพระอิสริยยศเป็นเจ้าหญิงผู้คัดเลือกแห่งฮันโนเฟอร์ (Electress of Hanover) ด้วย เนื่องจากพระราชสวามีดำรงพระอิสริยยศเป็นเจ้าผู้คัดเลือกแห่งฮันโนเฟอร์ ส่วนช่วงปี พ.ศ. 2357 ถึง พ.ศ. 2380 สมเด็จพระราชินีดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระราชินีแห่งฮันโนเฟอร์ เนื่องจากพระราชสวามีดำรงพระอิสริยยศเป็นพระมหากษัตริย์ฮันโนเฟอร์ การเป็นรัฐร่วมประมุขของราชอาณาจักรฮันโนเฟอร์กับสหราชอาณาจักรได้สิ้นสุดลงในปี พ.ศ. 2380 เมื่อสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรียขึ้นครองราชย์ เนื่องจากกฎสืบราชสันตติวงศ์ที่ราชอาณาจักรฮันโนเฟอร์บังคับใช้ (กฎหมายแซลิก) มิได้ให้สิทธิ์แก่สตรีเพศขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์ (ในสหราชอาณาจักรสตรีเพศจะขึ้นเสวยราชย์เป็นพระมหากษัตริย์ก็ต่อเมื่อไร้รัชทายาทที่เป็นบุรุษ) ในสงครามออสเตรีย-ปรัสเซีย พ.ศ. 2409 ฮันโนเฟอร์ก็ถูกผนวกเข้าเป็นมณฑลหนึ่งของราชอาณาจักรปรัสเซีย

คู่อภิเษกสมรสที่เป็นสตรีทุกพระองค์มีสิทธิ์ที่จะดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระราชินี แต่คู่อภิเษกสมรสที่เป็นบุรุษมีอยู่ 2 พระองค์ ตั้งแต่ พ.ศ. 2251 ไม่ได้เป็นพระมหากษัตริย์พระราชสวามี คือ

• เจ้าชายอัลเบิร์ตแห่งซัคเซิน-โคบวร์คและโกทา พระราชสวามีในสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย มิได้ดำรงบรรดาศักดิ์ชั้นเพียเรจ (peerage) แต่ทรงได้รับพระราชทานพระอิสริยยศเป็น เจ้าชายพระราชสวามี เป็นบรรดาศักดิ์เฉพาะในปี พ.ศ. 2400 ทรงดำรงพระอิสริยยศอย่างเป็นทางการในฐานะคู่อภิเษกสมรสที่เป็นบุรุษพระองค์แรกและพระองค์เดียวแห่งสหราชอาณาจักร ช่วงต้นมีคำแนะนำว่าในทางปฏิบัติจะทรงดำรงพระอิสริยยศกลายเป็นพระมหากษัตริย์ แต่ภายหลังถูกรัฐบาลปฏิเสธ
• เจ้าชายฟิลิปแห่งกรีซและเดนมาร์ก พระราชสวามีในสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 ได้ทรงเลื่อนบรรดาศักดิ์ขึ้นในชั้นเพียเรจแล้วในฐานะดยุกแห่งเอดินบะระ ในปี พ.ศ. 2490 และได้รับพระอิสริยยศเป็นเจ้าชายแห่งสหราชอาณาจักรในปี พ.ศ. 2500 ไม่ใช่เจ้าชายพระราชสวามี ทรงเป็นคู่อภิเษกสมรสที่ดำรงตำแหน่งยาวนานที่สุดในประวัติศาสตร์สหราชอาณาจักรรวมระยะเวลา 69 ปี

คู่อภิเษกสมรสในพระมหากษัตริย์สหราชอาณาจักรบางพระองค์มิได้ดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระราชินีเนื่องจากสิ้นพระชนม์หรือการหย่าร้างก่อนพระสวามีครองราชย์ การอภิเษกสมรสเป็นโมฆะ หรืออภิเษกสมรสหลังพระสวามีสละราชสมบัติ ตามกรณีดังต่อไปนี้:

• โซฟี โดโรเทอาแห่งเซลเลอ พระชายาในพระเจ้าจอร์จที่ 1 (ขณะดำรงพระอิสริยยศเป็นรัชทายาทแห่งรัฐผู้คัดเลือกเบราน์ชไวค์-ลือเนอบวร์ค) อภิเษกสมรสในวันที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2225 ทรงหย่าร้างวันที่ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2237 ก่อนการเสด็จขึ้นครองราชย์ของพระสวามี สิ้นพระชนม์วันที่ 13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2269
• มาเรีย แอนน์ ฟิตซ์เฮอร์เบิร์ต พระชายาในพระเจ้าจอร์จที่ 4 (ขณะดำรงพระอิสริยยศเป็นเจ้าชายแห่งเวลส์) อภิเษกสมรสในปี พ.ศ. 2328 และถูกประกาศให้เป็นโมฆะในภายหลัง สิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2380
• วอลลิส วอร์ฟีลด์ ซิมป์สัน พระชายาในอดีตสมเด็จพระเจ้าเอดเวิร์ดที่ 8 (ขณะดำรงพระอิสริยยศเป็นดยุกแห่งวินด์เซอร์) อภิเษกสมรสวันที่ 3 มิถุนายน พ.ศ. 2480 สิ้นพระชนม์วันที่ 24 เมษายน พ.ศ. 2529

นอกจากนี้ยังปรากฏกรณีพิเศษ เช่น แคโรไลน์แห่งเบราน์ชไวค์ ที่ทรงแยกประทับจากพระสวามี พระเจ้าจอร์จที่ 4 เนื่องจากการเสด็จขึ้นครองราชย์ แม้ว่าทรงเป็นคู่อภิเษกสมรสอย่างถูกต้องตามกฎหมาย แต่ก็ทรงไม่มีพระสถานะใด ๆ ในราชสำนัก ทรงถูกกีดกันไม่ให้เข้าร่วมพระราชพิธีราชาภิเษกของพระสวามีและรับการสวมมงกุฎเป็นสมเด็จพระราชินี ทำให้สาธารณชนออกมาประท้วง

ตั้งแต่ พ.ศ. 2250 มีเพียงพระเจ้าจอร์จที่ 1 และสมเด็จพระเจ้าเอดเวิร์ดที่ 8 เท่านั้นที่ครองราชย์โดยปราศจากการอภิเษกสมรส

หากเจ้าชายชาลส์ เจ้าชายแห่งเวลส์เสด็จขึ้นครองราชย์ คามิลลา ดัชเชสแห่งคอร์นวอลล์ พระชายาองค์ที่สอง จะได้รับพระอิสริยยศและบรรดาศักดิ์เทียบเท่าสมเด็จพระราชินีโดยอัตโนมัติ เว้นแต่จะมีการผ่านร่างกฎหมายยับยั้ง อย่างไรก็ตาม มีการประกาศออกมาว่าดัชเชสควรจะดำรงพระอิสริยยศเป็นเจ้าหญิงพระราชชายา แทนที่จะเป็นสมเด็จพระราชินี ต่อมาในวันที่ 6 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 2022 สมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 ทรงมีแถลงการณ์ในโอกาสพระราชพิธีเฉลิมฉลองการครองสิริราชสมบัติครบ 70 ปีของสมเด็จพระราชินีนาถใจความว่า คามิลลา ดัชเชสแห่งคอร์นวอลล์จะทรงเป็นที่รู้จักในฐานะสมเด็จพระราชินี

กระทั่งสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 เสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 8 กันยายน ค.ศ. 2022 เจ้าชายชาลส์ขึ้นครองราชสมบัติเป็นสมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 แห่งสหราชอาณาจักร ทำให้ คามิลลา ทรงขึ้นดำรงพระอิสริยยศ สมเด็จพระราชินีคามิลลาแห่งสหราชอาณาจักร

รายพระนาม

พระสาทิสลักษณ์/ฉายาลักษณ์	พระนาม	ตราอาร์ม	ประสูติ/พระราชสมภพ	เสกสมรส	เสวยราชย์	พระราชาพิธีสถาปนา	พ้นจาก ราชสมบัติ	สิ้นพระชนม์/สวรรคต	คู่สมรส
ราชวงศ์สจวต
	เจ้าชายจอร์จแห่งเดนมาร์ก		2 เมษายน พ.ศ. 2196	28 กรกฎาคม พ.ศ. 2226	1 พฤษภาคม พ.ศ. 2250 สถาปนาราชอาณาจักรเกรตบริเตน	ไม่มีพระราชพิธีสถาปนา	28 ตุลาคม พ.ศ. 2251		สมเด็จพระราชินีนาถแอนน์
ราชวงศ์แฮโนเวอร์
	แคโรไลน์แห่งบรันเดินบวร์ค-อันสบาค		1 มีนาคม พ.ศ. 2226	22 สิงหาคม พ.ศ. 2248	11 มิถุนายน พ.ศ. 2270 พระราชสวามีครองราชย์	11 ตุลาคม พ.ศ. 2270	20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2280		พระเจ้าจอร์จที่ 2
	ชาร์ลอตต์แห่งเมคเลินบวร์ค-ชเตรลิทซ์		19 พฤษภาคม พ.ศ. 2287	8 กันยายน พ.ศ. 2304		22 กันยายน พ.ศ. 2304	17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2361		พระเจ้าจอร์จที่ 3
	แคโรไลน์แห่งเบราน์ชไวค์		17 พฤษภาคม พ.ศ. 2311	8 เมษายน พ.ศ. 2338	29 มกราคม พ.ศ. 2363 พระราชสวามีครองราชย์	ไม่มีพระราชพิธีสถาปนา	7 สิงหาคม พ.ศ. 2364		พระเจ้าจอร์จที่ 4
	แอเดเลดแห่งซัคเซิน-ไมนิงเงิน		13 สิงหาคม พ.ศ. 2335	13 กรกฎาคม พ.ศ. 2361	26 มิถุนายน พ.ศ. 2373 พระราชสวามีครองราชย์	8 กันยายน พ.ศ. 2374	20 มิถุนายน พ.ศ. 2380 พระราชสวามีสวรรคต	2 ธันวาคม พ.ศ. 2392	พระเจ้าวิลเลียมที่ 4
	เจ้าชายอัลเบิร์ตแห่งซัคเซิน-โคบวร์คและโกทา		26 สิงหาคม พ.ศ. 2362	10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2383		ไม่มีพระราชพิธีสถาปนา	14 ธันวาคม พ.ศ. 2404		สมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย
ราชวงศ์ซัคเซิน-โคบวร์คและโกทา
	เจ้าหญิงอเล็กซานดราแห่งเดนมาร์ก		1 ธันวาคม พ.ศ. 2387	10 มีนาคม พ.ศ. 2406	22 มกราคม พ.ศ. 2444 พระราชสวามีครองราชย์	9 สิงหาคม พ.ศ. 2445	6 พฤษภาคม พ.ศ. 2453 พระราชสวามีสวรรคต	20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468	สมเด็จพระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 7
ราชวงศ์วินด์เซอร์
	เจ้าหญิงวิกตอเรีย แมรีแห่งเท็ก		26 พฤษภาคม พ.ศ. 2410	6 กรกฎาคม พ.ศ. 2436	6 พฤษภาคม พ.ศ. 2453 พระราชสวามีครองราชย์	22 มิถุนายน พ.ศ. 2454	20 มกราคม พ.ศ. 2479 พระราชสวามีสวรรคต	24 มีนาคม พ.ศ. 2496	สมเด็จพระเจ้าจอร์จที่ 5
	เลดีเอลิซาเบธ โบวส์-ลีออน		4 สิงหาคม พ.ศ. 2443	26 เมษายน พ.ศ. 2466	11 ธันวาคม พ.ศ. 2479 พระราชสวามีครองราชย์	12 พฤษภาคม พ.ศ. 2480	6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2495 พระราชสวามีสวรรคต	30 มีนาคม พ.ศ. 2545	สมเด็จพระเจ้าจอร์จที่ 6
	เจ้าชายฟิลิปแห่งกรีซและเดนมาร์ก		10 มิถุนายน พ.ศ. 2464	20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490	6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2495 พระชายาครองราชย์	ไม่มีพระราชพิธีสถาปนา	9 เมษายน พ.ศ. 2564		สมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2
	คามิลลา แชนด์		17 กรกฎาคม พ.ศ. 2490	9 เมษายน พ.ศ. 2548	8 กันยายน พ.ศ. 2565 พระราชสวามีครองราชย์	6 พฤษภาคม พ.ศ. 2566	ยังดำรงตำแหน่ง	ยังทรงพระชนม์	สมเด็จพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 3

ดูเพิ่ม

• รายพระนามพระมหากษัตริย์สหราชอาณาจักร