สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค
ลิงก์ข้ามภาษาในบทความนี้ มีไว้ให้ผู้อ่านและผู้ร่วมแก้ไขบทความศึกษาเพิ่มเติมโดยสะดวก เนื่องจากวิกิพีเดียภาษาไทยยังไม่มีบทความดังกล่าว กระนั้น ควรรีบสร้างเป็นบทความโดยเร็วที่สุด |
นากอร์โน-คาราบัค (อังกฤษ: Nagorno-Karabakh) หรือ อาร์ทซัค (อาร์มีเนีย: Արցախ) มีชื่อทางการว่า สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค (อังกฤษ: Nagorno-Karabakh Republic) หรือ สาธารณรัฐอาร์ทซัค (อาร์มีเนีย: Արցախի Հանրապետություն)[6][7] เป็นสาธารณรัฐแห่งหนึ่งที่ไม่ได้รับการยอมรับจากนานาชาติ ตั้งอยู่ในแถบเทือกเขาคอเคซัส สหประชาชาติถือว่าภูมิภาคนากอร์โน-คาราบัคเป็นส่วนหนึ่งของอาเซอร์ไบจาน แต่ในทางปฏิบัติ ภูมิภาคดังกล่าวอยู่ภายใต้การควบคุมของกลุ่มแบ่งแยกดินแดนเชื้อสายอาร์มีเนีย สาธารณรัฐอาร์ทซัคปกครองดินแดนส่วนใหญ่ของอดีตแคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัครวมกับพื้นที่ข้างเคียงทางทิศตะวันตก จึงมีพรมแดนจรดอาร์มีเนียทางทิศตะวันตก จรดอิหร่านทางทิศใต้ และจรดดินแดนที่ไม่มีข้อพิพาทของอาเซอร์ไบจานทางทิศเหนือและทิศตะวันออก[8] แม้ว่าจะไม่มีรัฐสมาชิกของสหประชาชาติยอมรับก็ตาม อาร์ทซัคเป็นวงล้อมภายในอาเซอร์ไบจาน เส้นทางเข้าถึงทางบกเพียงเส้นทางเดียวไปยังอาร์มีเนียคือผ่านฉนวนลาชึนกว้าง 5 กิโลเมตร (3.1 ไมล์)[9]
สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค/ สาธารณรัฐอาร์ทซัค Արցախի Հանրապետություն (อาร์มีเนีย) Нагорно-Карабахская Республика (รัสเซีย) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| พ.ศ. 2534–2566[a] | |||||||||
 ธงชาติ
 ตราแผ่นดิน
| |||||||||
.svg) ดินแดนที่ควบคุมโดยอาร์ทซัคจนถึงวันที่ 19 กันยายน 2566 แสดงเป็นสีเขียวเข้ม ดินแดนที่อ้างสิทธิ์แต่ไม่ได้ถูกควบคุม แสดงเป็นสีเขียวอ่อน ฉนวนลาชึนแสดงเป็นสีขาว | |||||||||
| สถานะ | รัฐที่ไม่ได้รับการรับรอง ยอมรับโดยรัฐที่ไม่ใช่สมาชิกของสหประชาชาติ 3 ประเทศ | ||||||||
| เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด | สเตพานาแกร์ต 39°52′N 46°43′E / 39.867°N 46.717°E | ||||||||
| ภาษาราชการ | อาร์มีเนียa รัสเซียb[1] | ||||||||
| การปกครอง | รัฐเดี่ยว สาธารณรัฐระบบประธานาธิบดีc | ||||||||
| ประธานาธิบดี | |||||||||
• 2537–2540 (คนแรก) | Robert Kocharyan | ||||||||
• 2566 (คนสุดท้าย) | Samvel Shahramanyan | ||||||||
| ประธานสภาผู้แทนราษฎร | |||||||||
• 2560–2561 (คนแรก) | Arayik Harutyunyan | ||||||||
• 2566 (คนสุดท้าย) | Artur Harutyunyan | ||||||||
| สภานิติบัญญัติ | รัฐสภา | ||||||||
| เอกราช จากสหภาพโซเวียต | |||||||||
| 20 กุมภาพันธ์ 2531 – 12 พฤษภาคม 2537 | |||||||||
• สถานะปกครองตนเอง | 2 กันยายน 2534[2] | ||||||||
• ประกาศ | 10 ธันวาคม 2534 | ||||||||
| 27 กันยายน – 10 พฤศจิกายน 2563 | |||||||||
| 12 ธันวาคม 2565 | |||||||||
| 19–20 กันยายน 2566 | |||||||||
• ประกาศยุบเลิกสาธารณรัฐ | 28 กันยายน 2566 | ||||||||
• ยุบเลิกอย่างเป็นทางการ | 1 มกราคม 2567 | ||||||||
| พื้นที่ | |||||||||
• รวม | 3,170[3] ตารางกิโลเมตร (1,220 ตารางไมล์) | ||||||||
| ประชากร | |||||||||
• มีนาคม 2564[4] ประมาณ | 120,000 | ||||||||
• สำมะโนประชากร 2558[5] | 150,932 (อันดับที่ 191) | ||||||||
| จีดีพี (อำนาจซื้อ) | 2562 (ประมาณ) | ||||||||
• รวม | 713 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ไม่มีข้อมูล) | ||||||||
• ต่อหัว | 4,803 ดอลลาร์สหรัฐ (ไม่มีข้อมูล) | ||||||||
| สกุลเงิน | (AMD) | ||||||||
| เขตเวลา | UTC+4 (เวลาอาร์มีเนีย) | ||||||||
| ขับรถด้าน | ขวามือ | ||||||||
| รหัสโทรศัพท์ | +374 47d | ||||||||
| รหัส ISO 3166 | AM | ||||||||
| โดเมนบนสุด | .am, .հայ | ||||||||
| |||||||||
| ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ | อาเซอร์ไบจาน | ||||||||
| |||||||||
เป็นเวลาหลายศตวรรษแล้วที่ประชากรมุสลิมอาเซอร์ไบจานและคริสเตียนอาร์มีเนีย ซึ่งทั้งสองเรียกภูมิภาคนี้ว่าเป็นบ้านของนากอร์โน-คาราบัค ได้ปะทะกันเพื่อแย่งชิงอำนาจ ความขัดแย้งเกิดขึ้นตั้งแต่ปลายจักรวรรดิรัสเซีย และถูกควบคุมไว้อย่างสัมพัทธ์ระหว่างการปกครองของสหภาพโซเวียต จนกระทั่งทวีความรุนแรงขึ้นเมื่อสหภาพโซเวียตใกส้ล่มสลาย[10] สงครามเต็มรูปแบบปะทุขึ้นใน พ.ศ. 2535[9] หลังจากการประกาศเอกราชของอาเซอร์ไบจานและอาร์มีเนีย และอดีตแคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัคซึ่งอยู่ภายใต้การควบคุมของสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอาเซอร์ไบจานมาเกือบตลอดสมัยโซเวียต[11] ก็ประกาศตัวเองเป็นสาธารณรัฐอิสระเช่นกัน[12][13][14] กองทัพอาร์มีเนียเข้าควบคุมนากอร์โน-คาราบัคและขยายการยึดครองไปยังดินแดนอาเซอร์ไบจานที่สำคัญนอกเหนือจากภูมิภาคที่เป็นข้อพิพาท โดยครอบครองพื้นที่ร้อยละ 20 ของพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ของอาเซอร์ไบจาน และสร้างเขตกันชนรอบลาชึนที่เชื่อมนากอร์โน-คาราบัคกับอาร์มีเนีย[10]
แม้ว่าข้อตกลงหยุดยิงชั่วคราวที่ลงนามใน พ.ศ. 2537 ซึ่งยอมรับนากอร์โน-คาราบัคเป็นส่วนหนึ่งของอาเซอร์ไบจาน เนื่องจากทั้งสองฝ่ายล้มเหลวในการตกลงกันเกี่ยวกับสนธิสัญญาสันติภาพ สถานการณ์เยือกแข็งทำให้ดินแดนที่มีประชากรส่วนใหญ่ที่มีประชากรอาร์มีเนียเป็นเอกราชโดยพฤตินัย โดยมีรัฐบาลที่ประกาศตัวเองในกรุงสเตพานาแกร์ต แต่ยังคงพึ่งพาและบูรณาการอย่างใกล้ชิดกับอาร์มีเนีย ในหลาย ๆ ด้านซึ่งทำหน้าที่เป็นส่วนหนึ่งของอาร์มีเนียโดยพฤตินัย[10][15][16] แม้ว่าอาร์มีเนียจะไม่เคยยอมรับความเป็นอิสระของภูมิภาคอย่างเป็นทางการ แต่เยเรวานก็กลายเป็นผู้สนับสนุนทางการเงินและการทหารหลักในดินแดนแบ่งแยกดินแดนแห่งนี้[12][13] มีการลงประชามติใน พ.ศ. 2560 ซึ่งได้อนุมัติรัฐธรรมนูญใหม่ที่เปลี่ยนระบบการปกครองจากระบบกึ่งประธานาธิบดีไปเป็นประชาธิปไตยระบบประธานาธิบดีโดยมีสภานิติบัญญัติซึ่งใช้ระบบสภาเดียว และเปลี่ยนชื่อของรัฐที่แยกตัวจากสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคเป็นสาธารณรัฐอาร์ทซัค แม้ว่าชื่อทั้งสองจะยังคงเป็นชื่อทางการก็ตาม
ตั้งแต่ พ.ศ. 2537 ถึง 2563 กองทัพอาร์มีเนียและอาเซอร์ไบจานยังคงแยกจากกันโดยแนวติดต่อ[14] ที่ขัดแย้งกับเหตุการณ์ร้ายแรงที่เกิดขึ้นประปราย ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความเสี่ยงที่ปัจจุบันอาจเกิดการปะทุของสงคราม[17] ใน พ.ศ. 2563 สงครามครั้งใหม่ได้ปะทุขึ้นในภูมิภาค และในครั้งนี้ อาเซอร์ไบจานได้รับชัยชนะอย่างง่ายดาย โดยยึดคืนพื้นที่ส่วนใหญ่ที่สูญเสียไปเมื่อหลายสิบปีก่อนกลับคืนมา[10][13][17] ภายใต้การหยุดยิงที่ยุติความขัดแย้ง อาร์มีเนียตกลงที่จะถอนทหารออกจากดินแดนทั้งหมดที่ตนยึดครองอยู่นอกแคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัคในอดีตยุคโซเวียต สามปีต่อมา อาเซอร์ไบจานเปิดฉากการรุกทางทหารครั้งสุดท้ายและเข้าควบคุมดินแดนสุดท้ายที่เหลืออยู่ภายใต้การบริหารของอาร์ทซัคอย่างถาวร[18] หลังจากการรุกครั้งสุดท้ายของอาเซอร์ไบจาน รัฐบาลสาธารณรัฐอาร์ทซัคตกลงที่จะปลดอาวุธและเข้าสู่การเจรจากับอาเซอร์ไบจาน ส่งผลให้กลุ่มชาติพันธุ์อาร์มีเนียอพยพออกจากพื้นที่[19] ต่อมาประธานาธิบดีอาร์ทซัคได้ลงนามในกฤษฎีกาให้ยุบสถาบันทั้งหมดของสาธารณรัฐ ทำให้การดำรงอยู่ของสาธารณรัฐสิ้นสุดลงวนในวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2567[20]
การเมืองการปกครอง แก้
สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยโดยมีประธานาธิบดีเป็นประมุข ประธานาธิบดีมีอำนาจในการแต่งตั้งและถอดถอนนายกรัฐมนตรี มีสภาเดียวคือสภาผู้แทนราษฎร ประกอบด้วยสมาชิก 33 คน โดย 22 คนมาจากการเลือกตั้งและมีวาระครั้งละ 5 ปี ส่วนอีก 11 คนมาจากการเลือกตั้งระบบสัดส่วน
พรรคการเมือง แก้
ระบบพรรคการเมืองของสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคเป็นระบบหลายพรรค ในปี พ.ศ. 2552 สมาคมฟรีดอมเฮาส์ (องค์การนอกภาครัฐจากสหรัฐอเมริกา) ได้จัดอันดับให้สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคเป็นประเทศที่ให้สิทธิทางการเมืองแก่พลเมืองของตนสูงกว่าอาร์มีเนียและอาเซอร์ไบจาน[21][22][23] ระบบการลงคะแนนเลือกตั้งของประเทศนี้ทำให้รัฐสภาประกอบด้วยสมาชิกจากหลากหลายพรรคการเมืองอยู่เสมอ พรรคการเมืองที่สำคัญของสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคได้แก่ พรรคประชาธิปไตยอาร์ทซัค, มาตุภูมิเสรี, สหพันธ์ปฏิวัติอาร์มีเนีย (สาขาอาร์ทซัค), ขบวนการ 88 และพรรคคอมมิวนิสต์อาร์ทซัค และยังมีผู้ลงสมัครรับเลือกตั้งที่ไม่ได้สังกัดพรรคการเมืองใด ๆ ได้รับเลือกอีกด้วย ในปี พ.ศ. 2548 สมาชิก 8 คนในรัฐสภา (จากทั้งหมด 33 คน) ไม่ได้สังกัดพรรคการเมืองใดอย่างเป็นทางการ
การแบ่งเขตการปกครอง แก้
สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 7 เขต และ 1 เมืองหลวง ได้แก่
หมายเหตุ แก้
- ↑ ยุบเลิกสาธารณรัฐอย่างเป็นทางการในวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2567
อ้างอิง แก้
- ↑ "Парламент Карабаха признал русский язык официальным языком республики". www.rbc.ru (ภาษารัสเซีย). RBK Group. สืบค้นเมื่อ 4 August 2021.
- ↑ Zürcher, Christoph (2007). The Post-Soviet Wars: Rebellion, Ethnic Conflict, and Nationhood in the Caucasus ([Online-Ausg.]. ed.). New York: New York University Press. p. 168. ISBN 9780814797099.
- ↑ "Территориальные потери Арцаха в результате второй Карабахской войны (статистика и карты)". เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 28 November 2020. สืบค้นเมื่อ 9 March 2023.
- ↑ "Nikol Pashinyan, Arayik Harutyunyan chair meeting on ongoing and upcoming programs to be implemented in Artsakh". primeminister.am. The Office to the Prime Minister of the Republic of Armenia. 25 March 2021. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 May 2021.
...today most of the population - about 120,000 citizens - live in Artsakh...
- ↑ "ԼՂՀ 2015Թ. ՄԱՐԴԱՀԱՄԱՐԻ ՆԱԽՆԱԿԱՆ ՕՊԵՐԱՏԻՎ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ". STAF NKRE. 30 March 2016. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 16 April 2016. สืบค้นเมื่อ 30 March 2016.
- ↑ "Artsakh Votes for New Constitution, Officially Renames the Republic". Armenian Weekly. 21 February 2017.
- ↑ "Constitution". Nagorno Karabakh Republic Ministry of Foreign Affairs. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-10-23. สืบค้นเมื่อ 23 July 2016.
- ↑ "Official website of the President of the Nagorno Karabakh Republic. General Information about NKR". President.nkr.am. 1 January 2010. สืบค้นเมื่อ 6 May 2012.
- ↑ 9.0 9.1 Wilson, Audrey (4 August 2022). "Violence Flares in Nagorno-Karabakh". Foreign Policy. Washington, D.C.: Graham Holdings Company. ISSN 0015-7228. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 August 2022. สืบค้นเมื่อ 14 August 2022.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 "Nagorno-Karabakh Conflict". Council on Foreign Relations. สืบค้นเมื่อ 2023-09-29.
- ↑ Parts of a Circle I: The Road to War (Documentary) (ภาษาอังกฤษ). Media Initiatives Center, Internews Azerbaijan, and the Humanitarian Research Public Union. May 2020.
- ↑ 12.0 12.1 "Nagorno-Karabakh profile". BBC News. 2023-09-07. สืบค้นเมื่อ 2023-09-29.
- ↑ 13.0 13.1 13.2 Andrew Higgins; Ivan Nechepurenko (2023-09-27). "A Stunningly Sudden End to a Long, Bloody Conflict in the Caucasus". The New York Times. สืบค้นเมื่อ 2023-09-29.
- ↑ 14.0 14.1 "How the Nagorno-Karabakh conflict has been shaped by past empires". National Geographic. 2023-09-25. สืบค้นเมื่อ 2023-09-29.
- ↑ Hughes, James (2002). Ethnicity and Territory in the Former Soviet Union: Regions in Conflict. London: Cass. p. 211. ISBN 978-0-7146-8210-5.
Indeed, Nagorno-Karabakh is de facto part of Armenia.
- ↑ Cornell, Svante (2011). Azerbaijan Since Independence. New York: M.E. Sharpe. p. 135. ISBN 978-0-7656-3004-9.
Following the war, the territories that fell under Armenian control, in particular Mountainous Karabakh itself, were slowly integrated into Armenia. Officially, Karabakh and Armenia remain separate political entities, but for most practical matters the two entities are unified.
- ↑ 17.0 17.1 "The Nagorno-Karabakh Conflict: A Visual Explainer". International Crisis Group. สืบค้นเมื่อ 2023-09-29.
- ↑ "Nagorno-Karabakh's Armenians start to leave en masse for Armenia". Reuters. 2023-09-25. สืบค้นเมื่อ 2023-09-29.
- ↑ "Armenians of Nagorno-Karabakh agree to disarm". Reuters. 2023-09-20. สืบค้นเมื่อ 2023-09-29.
- ↑ "Nagorno-Karabakh Republic will cease to exist from Jan 1 2024 - Nagorno-Karabakh authorities". Reuters. 2023-09-28. สืบค้นเมื่อ 2023-09-28.
- ↑ freedomhouse.org: Map of Freedom in the World เก็บถาวร 2010-06-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, Freedom House, 2009
- ↑ freedomhouse.org: Map of Freedom in the World เก็บถาวร 2010-06-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, Freedom House, 2009
- ↑ freedomhouse.org: Map of Freedom in the World เก็บถาวร 2011-02-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, Freedom House, 2009
แหล่งข้อมูลอืน แก้
- เว็บไซต์ทางการ
- กระทรวงการต่างประเทศสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค เก็บถาวร 2017-09-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- สำนักงานของสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค ณ กรุงวอชิงตัน ดี.ซี.
- สำนักงานสถิติแห่งชาติของสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค เก็บถาวร 2008-02-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- สำนักประธานาธิบดีของสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค
- สื่อ
- Articles and Photography on Artsakh (Nagorno-Karabakh) from UK Photojournalist Russell Pollard
- Road to Artsakh เก็บถาวร 2021-05-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Karabakh-Open
- "Azat Artsakh", Artsakh Government's newspaper
- อื่น ๆ
- Human Rights Ombudsman เก็บถาวร 2021-11-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
 | บทความประเทศ ดินแดน หรือเขตการปกครองนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล |