เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่

ในสมัยที่เป็นประเทศราชของอาณาจักรธนบุรี เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ เป็นมีบรรดาศักดิ์เป็น "พระยาประเทศราช" โดยมีพระยาวิเชียรปราการ (บุญมา) เป็นพระยาเชียงใหม่องค์แรก ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์มีพระยาเชียงใหม่บางองค์ได้รับสถาปนาเป็น "พระเจ้าประเทศราช" เป็นกรณีพิเศษ เช่น พระเจ้ากาวิละ พระเจ้ามโหตรประเทศ จนวันที่ 16 ตุลาคม พ.ศ. 2399 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงสถาปนาพระยาประเทศราชในราชวงศ์ทิพย์จักรทั้งสามองค์ คือ พระยาเชียงใหม่ พระยาลำปาง และพระยาลำพูน ขึ้นเป็น "เจ้าประเทศราช"[1] สืบมาจนถึงเจ้าแก้วนวรัฐ ผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 9 ซึ่งถึงแก่พิราลัยในปี พ.ศ. 2482 คณะรัฐมนตรีสมัยจอมพล ป. พิบูลสงครามมีมติให้ยุติการตั้งเจ้าประเทศราช[2] ทำให้ตำแหน่งเจ้านครเชียงใหม่สิ้นสุดลงนับแต่นั้น

เจ้าผู้ครอง
แห่งนครเชียงใหม่
ราชาธิปไตยในอดีต
พระราชลัญจกร
พระเจ้าอินทวิชยานนท์
พระเจ้านครเชียงใหม่ที่ได้รับเกียรติยศสูงสุด

ปฐมกษัตริย์ พระเจ้ากาวิละ
องค์สุดท้าย เจ้าแก้วนวรัฐ
สถานพำนัก คุ้มหลวง
ผู้แต่งตั้ง พระมหากษัตริย์ไทย
เริ่มระบอบ พ.ศ. 2325
สิ้นสุดระบอบ 3 มิถุนายน พ.ศ. 2482
ผู้อ้างสิทธิ์ เจ้าวงศ์สักก์ ณ เชียงใหม่

รายพระนาม (ธนบุรี-รัตนโกสินทร์)

แก้
ลำดับ พระฉายาลักษณ์ รายพระนาม เริ่มครองราชย์ สิ้นสุดรัชกาล รวมระยะเวลา หมายเหตุ
- พระยาวิเชียรปราการ (บุญมา)
พ.ศ. 2317 พ.ศ. 2319 2 ปี บางตำราไม่นับเป็นเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่
1   พระเจ้ากาวิละ พ.ศ. 2325 พ.ศ. 2356 31 ปี พระโอรสในเจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว และเป็นพระราชนัดดาในพระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง) องค์ปฐมวงศ์
2   พระยาธรรมลังกา พ.ศ. 2356 พ.ศ. 2366 10 ปี พระโอรสในเจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว และเป็นพระอนุชาในพระเจ้ากาวิละ
3   พระยาคำฟั่น
พ.ศ. 2366 พ.ศ. 2368 2 ปี พระโอรสในเจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว และเป็นพระอนุชาในพระเจ้ากาวิละ และเคยเป็นเจ้าครองนครลำพูนพระองค์แรก (พ.ศ. 2357 - พ.ศ. 2358)
4   พระยาพุทธวงศ์ พ.ศ. 2369 พ.ศ. 2389 20 ปี พระโอรสในนายพ่อเรือน และเป็นพระนัดดาในพระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง)
5   พระเจ้ามโหตรประเทศ พ.ศ. 2390 พ.ศ. 2397 7 ปี พระโอรสในพระยาธรรมลังกา
6   พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ พ.ศ. 2399 พ.ศ. 2413 14 ปี พระราชโอรสในพระเจ้ากาวิละ และแม่เจ้าโนจามหาเทวี
7   พระเจ้าอินทวิชยานนท์ พ.ศ. 2416 23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2440 [3] 24 ปี พระโอรสในพระยาราชวงศ์ (มหาพรหมคำคง) และเป็นพระนัดดาในพระยาคำฟั่น
8   เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2444 [4] 5 มกราคม พ.ศ. 2453 [5] 9 ปี พระราชโอรสในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ และเจ้าหญิงรินคำเทวี
9   เจ้าแก้วนวรัฐ 23 มกราคม พ.ศ. 2453[6] 3 มิถุนายน พ.ศ. 2482 29 ปี พระราชโอรสในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ และหม่อมเขียว

ผู้สืบราชสกุล ณ เชียงใหม่ หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง

แก้

ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 ทางประเทศสยาม ได้ยกเลิกระบบประเทศราช ทำให้ฐานะของเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ถูกยกเลิกไป เหลือเพียงการสืบเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า เป็นผู้สืบราชสกุล ณ เชียงใหม่ ซึ่งบทบาทที่เห็นได้ชัด คือ การแสดงความจงรักภักดีต่อพระบรมราชจักรีวงศ์ ในพระราชพิธีต่าง ๆ[7]

นับแต่พลตรีเจ้าแก้วนวรัฐถึงแก่พิราลัยในปี พ.ศ. 2482 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า เพื่อเป็นสัญลักษณ์แห่งการสืบราชสกุล ณ เชียงใหม่ ให้แก่ผู้สืบราชสกุลเป็นลำดับ ดังนี้

ลำดับ ภาพ รายพระนาม เริ่มต้น สิ้นสุด รวมระยะเวลา หมายเหตุ
1   เจ้าราชบุตร (วงษ์ตะวัน ณ เชียงใหม่)
(พ.ศ. 2429 - พ.ศ. 2515)
พ.ศ. 2482 พ.ศ. 2515 33 ปี พระโอรสในเจ้าแก้วนวรัฐ และแม่เจ้าจามรี
2   เจ้าพงษ์อินทร์ ณ เชียงใหม่
(พ.ศ. 2447 - พ.ศ. 2532)
พ.ศ. 2515 พ.ศ. 2532 17 ปี โอรสในเจ้าแก้วนวรัฐ และหม่อมบัวเขียว ณ เชียงใหม่
3   เจ้าวงศ์สักก์ ณ เชียงใหม่
(พ.ศ. 2478 - ปัจจุบัน)
พ.ศ. 2532 ปัจจุบัน 28 ปี โอรสในเจ้าพงษ์อินทร์ ณ เชียงใหม่ และหม่อมจันทร์สม ณ เชียงใหม่

เครื่องหมายตราสกุลวงศ์เจ้าเชียงใหม่

แก้
 
ตราประจำเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่

เครื่องหมายตราสกุลเจ้าเชียงใหม่แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร เป็นรูปพระอินทร์มีพระวรกายสีขาวประทับนั่งอยู่ในปราสาท มีทับทิมเม็ดใหญ่และมีเพชรล้อมรอบ [8]

อ้างอิง

แก้
  1. พระยาประชากิจกรจักร์ (แช่ม บุนนาค), พงศาวดารโยนก, หน้า 493
  2. จดหมายเหตุแห่งชาติ, เอกสารสำนักนายกรัฐมนตรี สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี สร.๐๒๐๑.๓๒/๗ เรื่อง ตั้งเจ้าประเทศราชมณฑลพายัพ
  3. ข่าวพระเจ้านครเชียงใหม่ถึงแก่พิลาไลย
  4. "การตั้งเจ้าอุปราชเมืองนครเชียงใหม่เป็นเจ้าผู้ครองนคร" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2016-03-04. สืบค้นเมื่อ 2011-11-07.
  5. ข่าวพิราไลย
  6. แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ให้เจ้าอุปราช (เจ้าแก้ว) ว่าที่เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่
  7. "แห่พระสุพรรณบัตรและจุดเทียนชัย". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-12-04. สืบค้นเมื่อ 2011-10-29.
  8. พระราชชายา เจ้าดารารัศมี. กรุงเทพ : บางกอกบุ๊ค. 2546

ดูเพิ่ม

แก้

แหล่งข้อมูลอื่น

แก้