มะระ

มะระขี้นก (ชื่อวิทยาศาสตร์: Momordica charantia) เป็นผักพื้นบ้านที่ขึ้นได้ทั่ว ๆ ไป ลูกเล็กรูปร่างคล้ายกระสวย ผิวเปลือกขรุขระและมีปุ่มยื่นออกมา ผลอ่อนมีสีเขียว เมื่อแก่จะมีสีเหลืองอมแดง ปลายผลจะแตกเป็น 3 แฉก นกชอบมาจิกกินทั้งผลและเมล็ด แล้วก็ถ่ายเมล็ดไว้ตามที่ต่าง ๆ จึงเรียกกันว่ามะระขี้นก

มะระ
ภาพวาดพืชส่วนลำต้น
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอตา
อาณาจักร:	พืช
เคลด:	พืชมีท่อลำเลียง
เคลด:	พืชดอก
เคลด:	พืชใบเลี้ยงคู่แท้
เคลด:	โรสิด
อันดับ:	อันดับแตง
วงศ์:	วงศ์แตง
สกุล:	Momordica L.
สปีชีส์:	Momordica charantia
ชื่อทวินาม
Momordica charantia L.

มะระขี้นก ในภาพแสดงแบบเต็มผล ผ่าตามยาว และผ่าตามขวาง

มะระขี้นก มีรสขมกว่ามะระจีน จึงนิยมกินในหมู่ผู้ใหญ่และผู้สูงอายุ ผลอ่อนนำไปต้มหรือเผากินได้ทั้งลูก ผลแก่ต้องนำมาผ่ากลาง คว้านเมล็ดออกเสียก่อน การลดความขมของมะระขี้นกนั้นทำได้โดยต้มน้ำให้เดือดจัด ใส่เกลือสักหยิบมือ ลวกมะระในน้ำเดือดสักครู่ มะระจะยังคงมีผลสีเขียวสด หรือจะต้มกินกับน้ำพริกก็ได้ บางครั้งราดด้วยกะทิสดเพื่อเพิ่มรสชาติ

การปรุงแกงจืดมะระขี้นกยัดไส้หมูสับ ต้องต้มนานหน่อยให้ความขมจางลง หรือปรุงอาหารเผ็ด เช่น พะแนงมะระขี้นกยัดไส้ หรือเป็นแกงเผ็ดก็ได้ ถ้าจะนำไปปรุงอาหารผัด เช่น ผัดกับไข่ ให้ต้มน้ำแล้วเททิ้งหนึ่งครั้ง

นอกจากใช้ผลเป็นอาหารแล้ว ใบของมะระขี้นกก็นำมาทำอาหารได้ แต่ไม่นิยมกินสดเพราะมีรสขม ยอดมะระลวกเป็นผักจิ้มกินกับน้ำพริก หรือกับปลาป่นของชาวอีสาน ยิ่งเด็ดยิ่งแตกยอดเพิ่มอีก ทางภาคเหนือนิยมนำยอดมะระสดมากินกับลาบ หรือนำไปทำแกงคั่ว แกงเลียง และแกงป่า ได้รสน้ำแกงที่ขมเฉพาะตัว

ทางอีสานนิยมนำใบมะระขี้นกใส่ลงไปในแกงเห็ดแบบพื้นบ้านจะทำให้แกงมีรสขมนิด ๆ กลมกล่อมมาก บ้างนิยมนำใบมะระมาต้มหรือลวกจิ้มน้ำพริก

คุณค่าทางโภชนาการ

ประโยชน์ทางยา

สรรพคุณของมะระขี้นก คือช่วยเจริญอาหาร การที่ผลมะระขี้นกช่วยเจริญอาหารได้ เพราะในเนื้อผลมีสารที่มีรสขมกระตุ้นให้น้ำย่อยออกมามากขึ้น จึงทำให้รับประทานอาหารได้เพิ่มขึ้น ใช้ผลมะระปิ้งไฟ หรือลวกจิ้มน้ำพริก และยับยั้งเชื้อ HIV หรือเสริมภูมิคุ้มกันของร่างกาย

• ใช้เมล็ดจากผลสุก 30 กรัม แกะเมล็ด ล้างเนื้อเยื่อสีแดงที่หุ้มเมล็ดออก ผึ่งให้สะเด็ดน้ำ กะเทาะเมล็ดเปลือกมะระ ควรกะเทาะในภาชนะที่เย็น เช่น ในที่มีอุณหภูมิต่ำ จะได้เนื้อในสีขาว ควรสวมถุงมือยางขณะทำ
• นำเนื้อใน มาล้างน้ำให้สะอาด เติมน้ำหรือน้ำเกลือที่แช่เย็นลงไป 90-100 มิลลิลิตร ปั่นในเครื่องปั้นที่แช่เย็น แล้วกรองด้วยผ้าขาวบาง 2-3 ชั้น จะได้น้ำยาสีขาวขุ่น
• น้ำยาสีขาวขุ่น ใช้สวนทวารหนัก ครั้งละ 10 มิลลิลิตร วันละครั้ง
• ถ้านำน้ำ ที่ปั่นไปแช่ตู้เย็น จะแยกเป็น 2 ชั้น ให้ใช้ชั้นบนที่มีลักษณะใส

ข้อควรระวัง

• การสวนทวาร ควรใช้วาสลินช่วยหล่อลื่นก่อนการสวน
• ทุกขั้นตอนให้ระวังเรื่องความสะอาด
• ต้องรักษาความเย็นตลอดเวลา

มะระ

คุณค่าทางโภชนาการ

คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม (3.5 ออนซ์)
พลังงาน	79 กิโลจูล (19 กิโลแคลอรี)
คาร์โบไฮเดรต	4.32 g
น้ำตาล	1.95 g
ใยอาหาร	2 g
ไขมัน	0.18 g
โปรตีน	0.84 g
วิตามิน
วิตามินเอ บีตา-แคโรทีน ลูทีน ซีอาแซนทิน	(1%) 6 μg (1%) 68 μg 1323 μg
ไทอามีน (บี1)	(4%) 0.051 มก.
ไรโบเฟลวิน (บี2)	(4%) 0.053 มก.
ไนอาซิน (บี3)	(2%) 0.28 มก.
กรดแพนโทเทนิก (บี5 )	(4%) 0.193 มก.
วิตามินบี6	(3%) 0.041 มก.
โฟเลต (บี9)	(13%) 51 μg
วิตามินซี	(40%) 33 มก.
วิตามินอี	(1%) 0.14 มก.
วิตามินเค	(5%) 4.8 μg
แร่ธาตุ
แคลเซียม	(1%) 9 มก.
เหล็ก	(3%) 0.38 มก.
แมกนีเซียม	(5%) 16 มก.
แมงกานีส	(4%) 0.086 มก.
ฟอสฟอรัส	(5%) 36 มก.
โพแทสเซียม	(7%) 319 มก.
โซเดียม	(0%) 6 มก.
สังกะสี	(8%) 0.77 มก.
องค์ประกอบอื่น
น้ำ	93.95 g
Link to USDA Database entry
หน่วย μg = ไมโครกรัม • mg = มิลลิกรัม IU = หน่วยสากล
ประมาณร้อยละคร่าว ๆ โดยใช้การแนะนำของสหรัฐสำหรับผู้ใหญ่ แหล่งที่มา: USDA FoodData Central

แหล่งข้อมูลอื่น

• Bitter Melon Cultivation