พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน)
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) (5 เมษายน พ.ศ. 2431 – 11 มิถุนายน พ.ศ. 2505) เป็นผู้มีส่วนร่วมในประวัติศาสตร์การเมืองไทยในช่วงหลังเหตุการณ์การเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์เป็นระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและสมาชิกพฤฒสภาหลายสมัย และได้ดำรงตำแหน่งสูงสุดทางการเมืองเป็นทั้งประธานรัฐสภาไทย ประธานสภาผู้แทนราษฎรไทย และประธานพฤฒสภา
.svg){kind=small}
ประวัติ
แก้พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) เกิดเมื่อวันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2431[2] มีชื่อเดิมว่า “กระแส” ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้รับพระราชทานนามสกุลว่า “ประวาหะนาวิน” ในขณะดำรงตำแหน่งนายเรือเอก ราชองครักษ์เวร รั้งตำแหน่งหัวหน้ากองตอปิโด กรมสรรพาวุธ เมื่อวันที่ 25 เมษายน พ.ศ. 2457 [3]
ประวัติการศึกษา
แก้-โรงเรียนวัดนวลนรดิศ
-โรงเรียนสวนกุหลาบอังกฤษสุนันทาลัย(ปากคลองตลาด)
- โรงเรียนนายเรือ
ประวัติการทำงาน
แก้พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี สอบไล่ได้ตามหลักสูตรของกรมยุทธศึกษา ได้สวมเสื้อยศเสมอนายเรือตรีผู้ช่วย รับพระราชทานเงินเดือนอัตรานายเรือตรีผู้ช่วยชั้น 3 และเงินค่าวิชาชีพพิเศษประเภทที่ 2 สังกัดกรมบัญชาการเรือกลและป้อม ตามคำสั่งของกรมทหารเรือที่ 192/4273 ลงวันที่ 12 ตุลาคม ร.ศ. 127 ซึ่งนับเป็นนายทหารเรือรุ่นที่ 3 ที่สามารถนำเรือไปในทะเลลึกได้[4] และมีความเจริญก้าวหน้าในตำแหน่งหน้าที่ราชการตามลำดับดังนี้
- 2453 ผู้บังคับการกองแผนที่ทะเล
- 2 มิถุนายน 2467 – 31 พฤษภาคม 2470 เจ้ากรมสรรพาวุธทหารเรือ
- 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2472 - เจ้ากรมยุทธศาสตร์ทหารเรือ[5]
- 28 มิถุนายน พ.ศ. 2475 – 6 ธันวาคม พ.ศ. 2476 ผู้แทนราษฎรชั่วคราว
- 11 มกราคม พ.ศ. 2475 - เจ้ากรมเจ้าท่า[6]
- 9 ธันวาคม พ.ศ. 2476 – 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ประเภทที่ 2
- 2 กันยายน พ.ศ. 2475 รองประธานสภาผู้แทนราษฎร
- 15 ธันวาคม พ.ศ. 2476 รองประธานสภาผู้แทนราษฎร
- 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2476 – 22 กันยายน พ.ศ. 2477 ประธานรัฐสภาไทยและประธานสภาผู้แทนราษฎรไทย
- 1 เมษายน พ.ศ. 2477 - อธิบดีกรมเจ้าท่า[7]
- 22 กันยายน พ.ศ. 2477 – 12 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2478 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเศรษฐการ จากนั้นในปี พ.ศ. 2479 ได้โอนไปเป็นข้าราชการพลเรือน ตำแหน่งปลัดกระทรวงเศรษฐการ[8]
- 30 ธันวาคม พ.ศ. 2484 ประธานกรรมการควบคุมและจัดกิจการหรือทรัพย์สินของคนต่างด้าวบางจำพวกในภาวะคับขัน
- 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2486 – 24 มิถุนายน พ.ศ. 2487 ประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎร
- 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 – 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 สมาชิกพฤฒสภา
- 31 สิงหาคม พ.ศ. 2489 – 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2490 ประธานรัฐสภาและประธานพฤฒสภา
- 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2490 – 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 ประธานรัฐสภาและประธานพฤฒสภา
บทบาททางการเมือง
แก้ภายหลังจากที่คณะผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง หรือ “คณะราษฎร” ได้ทำการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตยแล้ว ในวันที่ 25 มิถุนายน พ.ศ. 2475 ผู้แทนคณะราษฎรประกอบด้วย พลเรือตรี ศรยุทธเสนี, พันเอก พะยาฤทธิอัคเนย์, พันเอก พระยาทรงสุรเดช, พันโท พระประศาสน์พิทยายุทธ, พันตรี หลวงวีระโยธิน, หลวงประดิษฐ์มนูธรรม, ร้อยโท ประยูร ภมรมนตรี, นายประยูร ณ บางช้าง ได้เข้าเฝ้าฯพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อกราบบังคมทูลขอพระกรุณาอภัยในการกระทำของคณะราษฎร และนำร่างพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช 2475 และร่างพระราชกำหนดนิรโทษกรรมขึ้นทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายเพื่อทรงลงพระปรมาภิไธย พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงลงพระปรมาภิไธยในร่างพระราชกำหนดนิรโทษกรรมเพียงฉบับเดียว ส่วนร่างพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช 2475 ได้ทรงลงพระปรมาภิไธยในวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2475 โดยทรงพระอักษรต่อท้ายชื่อพระราชบัญญัตินั้นว่า “ชั่วคราว”[9] ซึ่งพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 กำหนดให้รัฐสภามีเพียงสภาเดียวคือสภาผู้แทนราษฎร ให้คณะราษฎรซึ่งมีคณะผู้รักษาพระนครฝ่ายทหารเป็นผู้ใช้อำนาจแทนจัดตั้งผู้แทนราษฎรชั่วคราวขึ้นเป็นจำนวน 70 นาย เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรปฏิบัติหน้าที่นับแต่วันที่ใช้ธรรมนูญการปกครองฉบับนี้จนกว่าจะถึงเวลาที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรในสมัยที่ 2 จะเข้ารับตำแหน่ง[10] โดยพลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรชั่วคราวในครั้งนี้ด้วย[11]
เมื่อมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475 พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ประเภทที่ 2[12] รองประธานสภาผู้แทนราษฎร[13] และได้รับการแต่งตั้งเป็นประธานสภาผู้แทนราษฎรแทนเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา) ที่ขอลาออกจากตำแหน่งเนื่องจากเจ็บป่วย[14] ต่อมาพลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้ลาออกจากตำแหน่งประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎร ไปดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเศรษฐการในคณะรัฐมนตรี ชุดที่ 6 ซึ่งมีนายพันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) เป็นนายกรัฐมนตรี[15] ในวันที่ 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2486 พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการแต่งตั้งเป็นประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎรอีกครั้งหนึ่ง[16]
24 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการเลือกตั้งเป็นสมาชิกพฤฒสภา[17] และได้ดำรงตำแหน่งเป็นประธานรัฐสภาและประธานพฤฒสภา ตั้งแต่วันที่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2489 - 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2490 และตั้งแต่วันที่ 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2490 - 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490[18]
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้ก่อตั้งพรรคการเมืองขึ้นพรรคหนึ่งใช้ชื่อว่า “พรรคกสิกร” เมื่อวันที่ 29 มิถุนายน พ.ศ. 2490 แต่ต่อมาได้ยกเลิกพรรคการเมืองไปเนื่องจากเกิดการรัฐประหารขึ้นในปี พ.ศ. 2494 ซึ่งได้มีการประกาศยกเลิกกลุ่มการเมือง และห้ามมีการชุมนุมทางการเมือง[19]
บั้นปลายชีวิต
แก้พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 11 มิถุนายน พ.ศ. 2505 สิริอายุ 74 ปี 67 วัน[20]
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
แก้- พ.ศ. 2483 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)[21] - พ.ศ. 2473 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)[22] - พ.ศ. 2466 –
เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)[23] - พ.ศ. 2466 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.)[24] - พ.ศ. 2457 –
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 4 (ว.ป.ร.4)[25]
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
เชิงอรรถ
แก้- ↑ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรชุดชั่วคราว ตั้งแต่ 28 มิถุนายน พ.ศ. 2475 – 9 ธันวาคม พ.ศ. 2476
อ้างอิง
แก้- ↑ ประกาศการแต่งตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2
- ↑ สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, “72 ปี รัฐสภาไทย”, (กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร), 2547, หน้า 102.
- ↑ ประกาศพระราชทานนามสกุล ครั้งที่ ๑๖ (หน้า ๒๓๗)
- ↑ ชมรมศิษย์เก่านักเรียนนายเรือสัมพันธ์, “ตำนานโรงเรียนนายเรือและนักเรียนนายเรือ”, (ออนไลน์) www.exnavalcadet.com. (5 พฤศจิกายน 2552).
- ↑ แจ้งความกระทรวงทหารเรือ
- ↑ ประกาศ ตั้งเจ้ากรม กรมเจ้าท่า
- ↑ ประกาศ ตั้งอธิบดีกรมเจ้าท่า และอธิบดีกรมการประมง
- ↑ ข้าราชการพลเรือน ตำแหน่งปลัดกระทรวงเศรษฐการ
- ↑ สมบัติ ธำรงธัญวงศ์, “การเมือง การปกครองไทย : พ.ศ. 1762-2500”, (กรุงเทพฯ : เสมาธรรม), 2549, หน้า 486-490.
- ↑ พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 49, 27 มิถุนายน 2475, หน้า 166-179.
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 49, 17 กรกฎาคม 2475, หน้า 1338-1342.
- ↑ พระราชกฤษฎีกาตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 พุทธศักราช 2476, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 50, 9 ธันวาคม 2476, หน้า 816-821.
- ↑ ประกาศประธานสภาผู้แทนราษฎร, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 49, 25 กันยายน 2475, หน้า 2169.
- ↑ ประกาศ เรื่องประธานสภาผู้แทนราษฎรลาออกและตั้งใหม่, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 50, 18 มีนาคม 2476, หน้า 1005.
- ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศตั้งรัฐมนตรี, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 51, 24 กันยายน 2477, หน้า 648-650.
- ↑ พระบรมราชโองการ ประกาสตั้งประธานสภาผู้แทนราสดร, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 60 ตอนที่ 38, 13 กรกดาคม 2486, หน้า 1145-1146.
- ↑ กนก วงษ์ตระหง่าน, “คู่มือการเมืองไทย : 2475-2525 ข้อมูลพื้นฐานทางการเมืองไทย”, (กรุงเทพฯ : ประชาชน (แผนกการพิมพ์)), 2526, หน้า 169.
- ↑ รัฐสภา, “รัฐสภา. 67 ปี สมาชิกรัฐสภาไทย พ.ศ. 2475 - 2542”. (กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร), 2542, หน้า 79.
- ↑ กนก วงษ์ตระหง่าน, “คู่มือการเมืองไทย : 2475 - 2525 ข้อมูลพื้นฐานทางการเมืองไทย”, (กรุงเทพฯ : ประชาชน (แผนกการพิมพ์)), 2526, หน้า 284.
- ↑ สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, “72 ปี รัฐสภาไทย”, (กรุงเทพฯ:สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร), 2547, หน้า 102.
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, (ในงานพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา รัชกาลที่ 8) เล่ม 57, 1 ตุลาคม พ.ศ. 2483, หน้า 1897.
- ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 47 หน้า 3030 วันที่ 9 พฤศจิกายน 2483
- ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ (หน้า 3443)
- ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ (หน้า 3439)
- ↑ พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์รัชกาลปัจจุบัน ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 31 หน้า 2396 วันที่ 10 มกราคม 2457
บรรณานุกรม
แก้- กนก วงษ์ตระหง่าน. คู่มือการเมืองไทย : 2475 - 2525 ข้อมูลพื้นฐานทางการเมืองไทย. (กรุงเทพฯ : ประชาชน (แผนกการพิมพ์)). 2526.
- ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. ประวัติการเมืองไทย 2475 - 2500. (กรุงเทพฯ : เรือนแก้ว). 2549.
- นคร พจนวรพงษ์ และอุกฤษ พจนวรพงษ์. ข้อมูลประวัติศาสตร์การเมืองไทย. (กรุงเทพฯ : ขวัญนคร). 2549.
- รัฐสภา. 67 ปี สมาชิกรัฐสภาไทย พ.ศ. 2475 - 2542. (กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร). 2542.
| ก่อนหน้า | พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) | ถัดไป | ||
|---|---|---|---|---|
| พันตรี วิลาศ โอสถานนท์ | 
|
 ประธานวุฒิสภา (31 สิงหาคม พ.ศ. 2489 – 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490) |
|
เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ (จิตร ณ สงขลา) |