ตระกูลภาษาขร้า-ไท

ตระกูลภาษาขร้า-ไท (อังกฤษ: Kra–Dai languages) หรือรู้จักกันในนาม ขร้าไท (Kradai), ไท-กะได (Tai–Kadai) หรือ กะได (Kadai) เป็นตระกูลภาษาของภาษาที่มีเสียงวรรณยุกต์ที่พบในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และตอนใต้ของประเทศจีน ในช่วงแรก ตระกูลภาษาขร้า-ไทเคยถูกกำหนดให้อยู่ในตระกูลภาษาจีน-ทิเบต แต่ปัจจุบันได้แยกมาเป็นอีกตระกูลภาษาหนึ่ง และยังมีผู้เห็นว่าตระกูลภาษาขร้า-ไทนี้มีความสัมพันธ์กับตระกูลภาษาออสโตรนีเซียน โดยอยู่ในกลุ่มภาษาที่เรียกว่า "ออสโตร-ไท" หรือจัดเป็นตระกูลภาษาใหญ่ออสตริก

ตระกูลภาษาขร้า-ไท
ขร้าไท, ไท-กะได, กะได
ภูมิภาค:	ภาคใต้ของจีน, ไหหลำ, อินโดจีน และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดีย
การจําแนก ทางภาษาศาสตร์:	หนึ่งในตระกูลภาษาที่มีผู้พูดมากที่สุดในโลก
ภาษาดั้งเดิม:	ขร้า-ไทดั้งเดิม
กลุ่มย่อย:	ขร้า กัม-ฉุ่ย อัง-เบ ไหล ไท (จ้วง-ไท)
ISO 639-2 / 5:	tai
กลอตโตลอก:	taik1256
แผนที่แสดงการกระจายของภาษาตระกูลขร้า-ไท   ขร้า   กัม-ฉุ่ย   เบ   ไหล   ไทเหนือ   ไทกลาง   ไทตะวันตกเฉียงใต้

รอเจอร์ เบลนช์ (Roger Blench) ได้กล่าวว่า ถ้าข้อจำกัดของความเชื่อมต่อของตระกูลภาษาออสโตร-ไทมีความสำคัญมาก แสดงว่าความสัมพันธ์ทั้งสองตระกูลอาจไม่ใช่ภาษาที่เป็นพี่น้องกัน กลุ่มภาษากะไดอาจเป็นสาขาของภาษาตระกูลออสโตรนีเซียนที่อพยพจากฟิลิปปินส์ไปสู่เกาะไหหลำ แล้วแพร่สู่จีนแผ่นดินใหญ่ ในขณะที่สาขาไดของภาษากลุ่มกะไดมีการปรับโครงสร้างใหม่โดยได้รับอิทธิพลจากกลุ่มภาษาม้ง-เมี่ยนและภาษาจีน

โลร็อง ซาการ์ (Laurent Sagart) ได้เสนอว่า ภาษาขร้า-ไทดั้งเดิมได้เกิดขึ้นในยุคต้นของตระกูลภาษาออสโตรนีเซียนที่อาจจะอพยพกลับจากทางตะวันตกเฉียงเหนือของไต้หวันไปยังชายฝั่งตะวันออกเฉียงใต้ของจีน หรือจากจีนไปไต้หวันและเกิดการพัฒนาของภาษาตระกูลออสโตรนีเซียนบนเกาะนี้ ความสัมพันธ์ระหว่างภาษาตระกูลออสโตรนีเซียนกับขร้า-ไทอาจจะอธิบายได้จากคำศัพท์ที่ใกล้เคียงกัน คำยืมในยุคก่อนประวัติศาสตร์และอื่น ๆ ที่ยังไม่รู้ นอกจากนั้นภาษาตระกูลออสโตรนีเซียนอาจจะมีความสัมพันธ์กับตระกูลภาษาจีน-ทิเบต ซึ่งมีจุดเริ่มต้นในบริเวณชายฝั่งของจีนภาคเหนือและภาคตะวันออก

ความหลากหลายของตระกูลภาษาขร้า-ไทในทางตอนใต้ของประเทศจีนบ่งบอกถึงมีความสัมพันธ์กับถิ่นกำเนิดของภาษา ผู้พูดภาษาสาขาไทอพยพจากตอนใต้ของจีนลงทางใต้เข้าสู่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้แต่ครั้งโบราณ เข้าสู่ดินแดนที่เป็นประเทศไทยและลาวบริเวณนี้เป็นบริเวณที่พบผู้พูดภาษาในตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก

ชื่อ "ไท-กะได" มาจากการจัดแบ่งตระกูลภาษาออกเป็นสองสาขาคือ "ไท" และ "กะได" ซึ่งเลิกใช้แล้ว เนื่องจากกะไดจะเป็นกลุ่มภาษาที่เป็นไปได้ก็ต่อเมื่อมีกลุ่มภาษาไทรวมอยู่ด้วย ในบางบริบทคำว่ากะไดจึงใช้เรียกตระกูลภาษาขร้า-ไททั้งตระกูล แต่บางบริบทก็จำกัดการใช้คำนี้ให้แคบลง โดยหมายถึงกลุ่มภาษาขร้าที่เป็นส่วนหนึ่งของตระกูลภาษานี้

ภาษาในตระกูล

ตระกูลภาษาขร้า-ไทประกอบด้วยกลุ่มภาษาที่จัดแบ่งไว้ 5 สาขา ดังนี้

• กลุ่มภาษาขร้า (อาจเรียกว่า กะได หรือ เก-ยัง)
• กลุ่มภาษากัม-ฉุ่ย (จีนแผ่นดินใหญ่ เรียกว่า ต้ง-ฉุ่ย)
• กลุ่มภาษาไหล (เกาะไหหลำ)
• กลุ่มภาษาไท (จีนตอนใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้)
• ภาษาอังเบ (เกาะไหหลำ เรียกว่า ภาษาเบ)

กลุ่มภาษาไหล

• ภาษาเจียมาว (Jiamao) เจียมาว (ไหหลำ)
• ภาษาไหล (Hlai) (ไหหลำ)

กลุ่มภาษาขร้า

• Yerong (จีนแผ่นดินใหญ่)
• ภาษาเก้อหล่าว (Gelao) (เวียดนาม)
• ภาษาลาติ (Lachi หรือ Lati) (เวียดนาม)
• ภาษาลาติขาว (White Lachi) (เวียดนาม)
• ภาษาปู้ยัง (Buyang) (จีนแผ่นดินใหญ่)
• ภาษาจุน (Cun) (ไหหลำ)
• ภาษาเอน (En) (เวียดนาม)
• ภาษากวาเบียว (Qabiao) (เวียดนาม)
• ภาษาลาคัว (Laqua) (เวียดนาม)
• ภาษาลาฮา (Laha) (เวียดนาม)

กลุ่มภาษาไท

• กลุ่มภาษาไทเหนือ
  • ภาษาแสก (ลาว)
  • ภาษาจ้วงเหนือ (จีน)
  • ภาษาปู้อี (Buyi) (จีน)
  • ภาษาไทแมน (ลาว)
  • E (จีน)
• กลุ่มภาษาไทกลาง
  • ภาษาจ้วงใต้ (จีน)
  • ภาษาม่านเชาลาน (เวียดนาม)
  • ภาษานุง (เวียดนาม)
  • ภาษาตั่ย (เวียดนาม)
  • ภาษาซึนลาว (Ts'ün-Lao) (เวียดนาม)
  • ภาษานาง (เวียดนาม)
• กลุ่มภาษาไทตะวันตกเฉียงใต้
  • ภาษาไทหย่า (จีน)
  • ภาษาพูโก (ลาว)
  • ภาษาปาดี (จีน)
  • ภาษาไททัญ (เวียดนาม)
  • ภาษาตั่ยซาปา (เวียดนาม)
  • ภาษาไทโหลง (ไทหลวง) (ลาว)
  • ภาษาไทฮ้องจีน (จีน)
  • ภาษาตุรุง (อินเดีย)
  • ภาษายอง (ไทย)
  • ภาษาไทยถิ่นใต้ (ปักษ์ใต้) (ไทย)
  • กลุ่มภาษาไทกลาง-ตะวันออก
    • กลุ่มภาษาเชียงแสน
      • ภาษาไทดำ (เวียดนาม)
      • ภาษาไทยถิ่นเหนือ (ภาษาล้านนา, ภาษาไทยวน, คำเมือง) (ไทย)
      • ภาษาพวน (ไทย)
      • ภาษาไทโซ่ง (ไทย)
      • ภาษาไทย (ไทย)
      • ภาษาไทฮ่างตง (เวียดนาม)
      • ภาษาไทขาว (ภาษาไทด่อน) (เวียดนาม)
      • ภาษาไทแดง (ภาษาไทโด) (เวียดนาม)
      • ภาษาไทเติ๊ก (เวียดนาม)
      • ภาษาทูลาว (เวียดนาม)
    • กลุ่มภาษาลาว-ผู้ไท
      • ภาษาลาว (ลาว)
      • ภาษาญ้อ (ไทย)
      • ภาษาผู้ไท (ไทย)
      • ภาษาอีสาน (ภาษาไทยถิ่นอีสาน) (ไทย, ลาว)
    • กลุ่มภาษาไทตะวันตกเฉียงเหนือ (พายัพ)
      • ภาษาอาหม (รัฐอัสสัม เป็นภาษาสูญแล้ว; ภาษาอัสสัมซึ่งเป็นภาษาที่ชาวอาหมใช้ในปัจจุบัน จัดอยู่ในตระกูลภาษาอินโด-ยุโรเปียน)
      • ภาษาอ่ายตน (รัฐอัสสัม)
      • ภาษาลื้อ (ภาษาไทลื้อ) (จีน, เวียดนาม, ไทย, ลาว, พม่า)
      • ภาษาคำตี่ (รัฐอัสสัม, พม่า)
      • ภาษาเขิน (พม่า)
      • ภาษาคำยัง (รัฐอัสสัม)
      • ภาษาพ่าเก (รัฐอัสสัม)
      • ภาษาไทใหญ่ (ภาษาชาน) (พม่า)
      • ภาษาไทใต้คง (ภาษาไทเหนือ) (จีน, เวียดนาม, ไทย, ลาว)

กลุ่มภาษากัม-ฉุ่ย

• กลุ่มภาษาลักเกีย-เบียว (จีนแผ่นดินใหญ่)
  • ภาษาลักเกีย (Lakkia)
  • ภาษาเบียว
• ภาษากัม-ฉุ่ย (จีนแผ่นดินใหญ่)
  • ภาษาอ้ายจาม (Ai-Cham)
  • Cao Miao
  • ภาษาต้งเหนือ (Northern Dong)
  • ภาษาต้งใต้ (Southern Dong)
  • ภาษาคัง (Kang)
  • Mak
  • ภาษามู่หลาม (Mulam)
  • ภาษาเมาหนาน (Maonan)
  • ภาษาฉุ่ย (Sui)
  • T’en

สาขากัม-ฉุ่ย, เบ และไทมักถูกจัดให้อยู่รวมกันเนื่องจากมีคำศัพท์ที่ใช้ร่วมกันจำนวนมาก (ดูเพิ่มที่กลุ่มภาษากัม-ไท) อย่างไรก็ตามการจัดแบ่งเช่นนี้มีความเห็นที่โต้แย้ง ซึ่งอาจเป็นเพราะมีการแทนที่ศัพท์เข้าไปในสาขาอื่น ความคล้ายกันของระบบหน่วยคำทำให้มีนักภาษาศาสตร์จัดสาขาขร้ากับกัม-ฉุ่ย เป็นกลุ่มขร้า-ไทเหนือทางหนึ่ง และสาขาไหลกับไท เป็นกลุ่มขร้า-ไทใต้อีกทางหนึ่งแทนดังภาพ ตำแหน่งของภาษาอังเบในข้อเสนอดังกล่าวไม่ได้ถูกพิจารณาไปด้วย

ขร้า-ไท	ขร้า-ไทเหนือ -ขร้า กัม-ฉุ่ย ขร้า-ไทใต้ ไหล ไท ? อังเบ

เปรียบเทียบคำศัพท์

ไทย	ไท	เก้อหล่าว	จ้วงใต้	ไหล
หมา	หมา	มเปา	หมา	ปา
ไฟ	ไฟ	ไป	ไฟ	เฝ่ยฺ
หนา	หนา	นเต้า	หนา	หนา
เมฆ	ฝ้า	เป๊า	ฝ้า	ฝ้า
หิมะ	นาย (ไทใหญ่)	นไต๊	นาย（น้ำค้าง）	-
น้ำค้างแข็ง	เหมือย (ลาว)	มไปล้	เหมือย	-

อ้างอิง

• Edmondson, J.A. and D.B. Solnit eds. 1997. Comparative Kadai: the Tai branch. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington.
• Ostapirat, Weera [วีระ โอสถาภิรัตน์]. 2005. "Kra-Dai and Austronesian: Notes on phonological correspondences and vocabulary distribution", pp. 107–131 in Sagart, Laurent, Blench, Roger & Sanchez-Mazas, Alicia (eds.), The Peopling of East Asia: Putting Together Archaeology, Linguistics and Genetics. London/New York: Routledge-Curzon.
• Roger Blench (PDF format)
• Ethnologue report Retrieved 3 August 2005.
• ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์กรมหาชน). นิทรรศการถาวร กลุ่มชาติพันธุ์ และโบราณคดี (ชั้น 5)