สงครามยูโกสลาเวีย

บทความนี้เกี่ยวกับความขัดแย้งทางทหารที่เกี่ยวข้องกับการล่มสลายของยูโกสลาเวีย สำหรับข้อมูลเหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับการทำลายล้างรัฐยูโกสลาฟ ดูที่ การล่มสลายของยูโกสลาเวีย

สงครามยูโกสลาเวีย (อังกฤษ: Yugoslav Wars) สื่อถึงชุดความขัดแย้งทางชาติพันธ์ สงครามประกาศเอกราช และการก่อกำเริบที่แตกต่างแต่มีความเกี่ยวข้องกันที่เกิดขึ้นในสหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมยูโกสลาเวียใน ค.ศ. 1991 ถึง 2001 ความขัดแย้งนำไปสู่การล่มสลายของยูโกสลาเวีย ซึ่งเกิดขึ้นกลาง ค.ศ. 1991 ก่อให้เกิด 6 ประเทศเอกราชใหม่ที่เคยเป็นส่วนหนึ่งของยูโกสลาเวีย คือ: สโลวีเนีย, โครเอเชีย, บอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา, มอนเตเนโกร, เซอร์เบีย และมาซิโดเนียเหนือ (อดีตมีชื่อว่า มาซิโดเนีย) สงครามยุติลงด้วยผลที่แตกต่างกัน แต่ส่วนใหญ่แล้วส่งผลให้นานาชาติรับรองรัฐอธิปไตยใหม่หลายรัฐอย่างสมบูรณ์ แต่ก็ด้วยการขัดขวางทางเศรษฐกิจขนานใหญ่ในประเทศเกิดใหม่เหล่านี้

สงครามยูโกสลาเวีย
ส่วนหนึ่งของ การปฏิวัติ ค.ศ. 1989 และสมัยหลังสงครามเย็น
ตามเข็มนาฬิกาจากบนซ้าย: ตำรวจสโลวีเนียคุมตัวทหารยูโกสลาเวียที่ถูกจับได้ในสงครามสิบวัน; รถถังที่เสียหายในยุทธการที่วูคอวาร์; ฐานยิงจรวดต่อสู้รถถังของกองทัพเซิร์บ ระหว่างการล้อมดูบรอฟนีก; การฝังร่างเหยื่อการสังหารหมู่สเรเบรนิตซาใหม่ใน ค.ศ. 2010; ยานเกราะของสหประชาชาติบนถนนในเมืองซาราเยโว
วันที่ 31 มีนาคม ค.ศ. 1991 – 12 พฤศจิกายน ค.ศ. 2001 (10 ปี 7 เดือน 1 สัปดาห์ 5 วัน) สงครามประกาศอิสรภาพสโลวีเนีย: 27 มิถุนายน – 7 กรกฎาคม ค.ศ. 1991 (1 สัปดาห์ 3 วัน) สงครามประกาศเอกราชโครเอเชีย: 31 มีนาคม ค.ศ. 1991 – 12 พฤศจิกายน ค.ศ. 1995 (4 ปี 7 เดือน 1 สัปดาห์ 5 วัน) สงครามบอสเนีย: 6 เมษายน ค.ศ. 1992 – 14 ธันวาคม ค.ศ. 1995 (3 ปี 8 เดือน 1 สัปดาห์ 6 วัน) การก่อกำเริบในคอซอวอ: 27 พฤษภาคม ค.ศ. 1995 – 27 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1998 (2 ปี 9 เดือน) สงครามคอซอวอ: 28 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1998 – 11 มิถุนายน ค.ศ. 1999 (1 ปี 3 เดือน 2 สัปดาห์) การก่อการกำเริบในหุบเขาเพรเชวอ: 12 มิถุนายน ค.ศ. 1999 – 1 มิถุนายน ค.ศ. 2001 (1 ปี 11 เดือน 2 สัปดาห์ 6 วัน) การก่อการกำเริบในมาซิโดเนีย: 22 มกราคม – 12 พฤศจิกายน ค.ศ. 2001 (9 เดือน 3 สัปดาห์) สถานที่ สโลวีเนีย, โครเอเชีย, บอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา, เซอร์เบีย, มอนเตเนโกร, คอซอวอ และสาธารณรัฐมาซิโดเนีย ผล การล่มสลายของยูโกสลาเวียและการจัดตั้งรัฐสืบทอดอิสระ
คู่สงคราม
1991 ยูโกสลาเวีย		1991 สโลวีเนีย
1991–95 ยูโกสลาเวีย (จนถึงเมษายน ค.ศ. 1992) เซิร์บกรายินา เรปูบลิกาเซิร์ปสกา (1992–95) สนับสนุน: สหพันธ์สาธารณรัฐยูโกสลาเวีย (ตั้งแต่เมษายน ค.ศ. 1992) จังหวัดปกครองตนเองบอสเนียตะวันตก (1993–95)	1992–95 บอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา (1992–94)	1991–95 โครเอเชีย เฮิร์ตเซก-บอสเนีย (1992–95) บอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา (1992, 1994–95) เนโท (1995)
1995–2001 สหพันธ์สาธารณรัฐยูโกสลาเวีย		1995–2001 KLA (1995–1999) UÇPMB
2001 สาธารณรัฐมาซิโดเนีย		2001 กองทัพปลดปล่อยแห่งชาติ กองทัพแห่งชาติแอลเบเนีย สนับสนุน: แอลเบเนีย
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ
Veljko Kadijević สลอบอดัน มีลอเชวิช ราดอวาน การาจิช รัตกอ มลาดิช มิลาน มาร์ติช มิลาน บาบิช ฟิกเร็ต อับดิช บอริส ไตรกอฟสกี	อาลียา อีเซตเบกอวิช	มีลัน กูชัน ฟราโญ ตุจมัน Mate Boban Krešimir Zubak อาเด็ม ยาชารี Hashim Thaçi รามุช ฮาราดินัย Shefket Musliu Ridvan Qazimi อาลี อาฮ์เมตี ฟาดิล นิมานี เลห์ตัน ดับเบิลยู. สมิธ จูเนียร์ เวสลีย์ คลาร์ก
เสียชีวิตทั้งหมด: ป. มากกว่า 130,000–140,000 คน พลัดถิ่น: ป. 4,000,000 คน

ในช่วงแรกของการล่มสลายของยูโกสลาเวีย กองทัพประชาชนยูโกสลาเวีย (JNA) ต่อสู้เพื่อรักษาความเป็นเอกภาพของชาติยูโกสลาฟด้วยการทำลายรัฐบาลแบ่งแยกดินแดนอย่างไรก็ตาม กองทัพนี้เริ่มอยู่ภายใต้อิทธิพลของสลอบอดัน มีลอเชวิชที่ใช้แนวคิดชาตินิยมเซิร์บเป็นอุดมการณ์แทนที่ระบบคอมมิวนิสต์ที่กำลังอ่อนแอ ทำให้ JNA เริ่มสูญเสียชาวสโลวีน, ชาวโครแอต, ชาวแอลเบเนียเชื้อสายคอซอวอ, ชาวบอสนีแอก และชาวมาซิโดเนีย กลายเป็ยกองทัพที่สู้เพื่อชาวเซิร์บเท่านั้น ตามรายงานของสหประชาชาติใน ค.ศ. 1994 ฝ่ายเซิร์บไม่ได้มุ่งหวังถึงการฟื้นฟูยูโกสลาเวีย แต่มุ่งหวังที่จะสร้าง "เกรตเตอร์เซอร์เบีย" จากส่วนของโครเอเชียและบอสเนีย ขบวนการอื่น ๆ ก็มีส่วนเชื่อมโยงกับสงครามยูโกสลาเวียด้วย เช่น "เกรตเตอร์แอลเบเนีย" (จากคอซอวอ ยกเลิกด้วยการทูตระหว่างประเทศ) และ"เกรตเตอร์โครเอเชีย" (จากบางส่วนของเฮอร์เซโกวีนา ยกเลิกใน ค.ศ. 1994 ด้วยข้อตกลงวอชิงตัน)

สงครามครั้งนี้มักถูกเรียกว่าเป็นความขัดแย้งอันนองเลือดที่สุดในยุโรปนับตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่สองยุติ ความขัดแย้งดังกล่าวกลายเป็นสิ่งเลวทรามเนื่องจากมีอาชญากรรมสงครามเข้ามาเกี่ยวข้อง รวมทั้งการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์, อาชญากรรมต่อมนุษยชาติ, การกวาดล้างชาติพันธุ์ และการข่มขืนหมู่ในช่วงสงคราม การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์บอสเนียเป็นเหตุการณ์ในช่วงสงครามของยุโรปครั้งแรกที่จัดเป็นการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์อย่างเป็นทางการนับตั้งแต่การทัพของนาซีเยอรมัน และบุคคลสำคัญจำนวนมากของอดีตยูโกสลาฟที่เกี่ยวข้องถูกตั้งข้อหาอาชญากรรมสงครามในเวลาต่อมา คณะตุลาการอาญาระหว่างประเทศสำหรับอดีตยูโกสลาเวีย (ICTY) ที่สหประชาชาติจัดตั้งขึ้นในเดอะเฮก เนเธอร์แลนด์ เพื่อดำเนินคดีกับทุกคนที่ก่ออาชญากรรมสงครามในช่วงความขัดแย้ง ศูนย์ระหว่างประเทศเพื่อความยุติธรรมในระยะเปลี่ยนผ่านรายงานว่า สงครามยูโกสลาเวียคร่าชีวิตผู้คนไป 140,000 ศพ ส่วนศูนย์กฎหมายมนุษยธรรมประมาณการว่ามีผู้เสียชีวิตอย่างน้อย 130,000 ศพ ความขัดแย้งในช่วงทศวรรษกว่าก่อให้เกิดวิกฤตผู้อพยพและมนุษยธรรมครั้งใหญ่

ชื่อ

มีการเรียกชื่อสงครามยูโกสลาเวียหลายแบบ เช่น:

• "สงครามในคาบสมุทรบอลข่าน"
• "สงคราม/ความขัดแย้งในอดีตยูโกสลาเวีย"
• "สงครามการแยกตัว/การสืบทอดยูโกสลาฟ"
• "สงครามบอลข่านครั้งที่สาม": มาจากหนังสือที่เขียนโดยมิชา เกลนนี นักข่าวชาวอังกฤษ ชื่อหนังสือนี้พาดพิงถึงสงครามบอลข่านสองครั้งก่อนหน้าที่เกิดขึ้นใน ค.ศ. 1912–1913 นักประวัติศาสตร์สมัยใหม่บางส่วนใช้ชื่อนี้สื่อถึงสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง เนื่องจากเชื่อว่าสงครามนี้เป็นสงครามที่อยู่ถัดจากสงครามบอลข่านใน ค.ศ. 1912–1913
• "สงครามกลางเมืองยูโกสลาเวีย"/"สงครามกลางเมืองยูโกสลาฟ"/"สงครามกลางเมืองในยูโกสลาเวีย"

อ้างอิง

ข้อมูลทั่วไปและอ้างอิง

หนังสือ

• Allcock, John B. Explaining Yugoslavia (Columbia University Press, 2000)
• Allcock, John B. et al. eds., Conflict in the Former Yugoslavia: An Encyclopedia (1998)
• Allen, Beverly (1996). Rape Warfare: The Hidden Genocide in Bosnia-Herzegovina and Croatia. University of Minnesota Press. ISBN 978-0-8166-2818-6.
• Baker, Catherine (2015). The Yugoslav Wars of the 1990s. Macmillan International Higher Education. ISBN 978-1-137-39899-4.
• Bideleux, Robert; Jeffries, Ian (2007). A history of Eastern Europe: crisis and change (2nd ed.). Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-36627-4. สืบค้นเมื่อ 22 April 2012.
• Bjelajac, Mile; Žunec, Ozren (2009). "The War in Croatia, 1991–1995". ใน Ingrao, Charles W.; Emmert, Thomas Allan (บ.ก.). Confronting the Yugoslav Controversies: a Scholars' Initiative. Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-617-4. OCLC 867740664.
• Brown, Cynthia; Karim, Farhad (1995). Playing the "Communal Card": Communal Violence and Human Rights. New York, NY: Human Rights Watch. ISBN 978-1-56432-152-7.
• Brouwer, Anne-Marie de (2005). Supranational Criminal Prosecution of Sexual Violence. Intersentia. ISBN 978-90-5095-533-1.
• Campbell, Kenneth (2001). Genocide and the Global Village. Springer. ISBN 978-0-312-29928-6.
• Cohen, Leonard J.; Dragović-Soso, Jasna, บ.ก. (2008). State Collapse in South-Eastern Europe: New Perspectives on Yugoslavia's Disintegration. Purdue University Press. p. 323. ISBN 978-1-55753-460-6.
• Fink, George (2010). Stress of War, Conflict and Disaster. Academic Press. ISBN 978-0-12-381382-4.
• Finlan, Alastair (2004). The Collapse of Yugoslavia 1991–1999. Essential Histories. Oxford, England: Osprey. ISBN 978-1-84176-805-2.
• Friedman, Francine (2013). Bosnia and Herzegovina: A Polity on the Brink. Routledge. ISBN 978-1-134-52754-0.
• Gagnon, Valère Philip (2004). The Myth of Ethnic War: Serbia and Croatia in the 1990s. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-7291-6.
• Geldenhuys, Dean (2004). Deviant Conduct in World Politics. Springer. ISBN 978-0-230-00071-1.
• Glenny, Misha (1996). The fall of Yugoslavia: the third Balkan war. London: Penguin. ISBN 978-0-14-026101-1.
• Goldstein, Ivo (1999). Croatia: A History. C. Hurst & Co. ISBN 978-1-85065-525-1.
• Hall, Richard C. ed. War in the Balkans: An Encyclopedic History from the Fall of the Ottoman Empire to the Breakup of Yugoslavia (2014)
• Ingrao, Charles; Emmert, Thomas A., บ.ก. (2003). Confronting the Yugoslav Controversies: A Scholars' Initiative (2nd ed.). Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-617-4.
• Jha, U. C. (2014). Armed Conflict and Environmental Damage. Vij Books India Pvt Ltd. ISBN 978-93-82652-81-6.
• Krieger, Heike (2001). Heike Krieger (บ.ก.). The Kosovo Conflict and International Law: An Analytical Documentation 1974-1999. Cambridge University Press. p. 90. ISBN 978-0-521-80071-6.
• Meštrović, Stjepan Gabriel (1996). Genocide After Emotion: The Postemotional Balkan War. Routledge. ISBN 978-0-415-12294-8.
• Meyers, Eytan (2004). International Immigration Policy: A Theoretical and Comparative Analysis. Springer. ISBN 978-1-4039-7837-0.
• Naimark, Norman; Case, Holly M. (2003). Yugoslavia and Its Historians: Understanding the Balkan Wars of the 1990s. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-4594-9. สืบค้นเมื่อ 22 April 2012.
• Off, Carol (2010). The Lion, the Fox and the Eagle. Random House of Canada. p. 218. ISBN 978-0-307-37077-8.
• Ramet, Sabrina P. (2010). Central and Southeast European Politics Since 1989. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-48750-4.
• Rogel, Carole (2004). The Breakup of Yugoslavia and Its Aftermath. Greenwood Publishing Group. p. 91. ISBN 978-0-313-32357-7. สืบค้นเมื่อ 22 April 2012.
• Shaw, Martin (2013). Genocide and International Relations: Changing Patterns in the Transitions of the Late Modern World. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-46910-5.
• Smajić, Aid (2013). "Bosnia and Herzegovina". ใน Nielsen, Jørgen; Akgönül, Samim; Alibašić, Ahmet; Racius, Egdunas (บ.ก.). Yearbook of Muslims in Europe. Vol. 5. BRILL. ISBN 978-90-04-25586-9.
• Tanner, Marcus (2001). Croatia : a nation forged in war (2nd ed.). New Haven, CT; London, England: Yale University Press. ISBN 978-0-300-09125-0.
• Toal, Gerard; Dahlman, Carl T. (2011). Bosnia Remade: Ethnic Cleansing and its Reversal. Oxford University Press. p. 136. ISBN 978-0-19-020790-8.
• Watkins, Clem S. (2003). The Balkans. Nova Publishers. p. 10. ISBN 978-1-59033-525-3.
• Aleksandar, Bosković; Dević, Ana; Gavrilović, Darko; Hašimbegović, Elma; Ljubojević, Ana; Perica, Vjekoslav; Velikonja, Mitja, บ.ก. (2011). Political Myths in the Former Yugoslavia and Successor States: A Shared Narrative. Institute for Historical Justice and Reconciliation. ISBN 978-90-8979-067-5.
• Central Intelligence Agency, Office of Russian and European Analysis (2002). Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990–1995. Washington, D.C.: Central Intelligence Agency. ISBN 978-0-16-066472-4.
• Council of Europe (1993). Documents (working Papers) 1993. p. 9. ISBN 978-92-871-2332-9.
• Ullman, Richard Henry (1996). The World and Yugoslavia's Wars. Council on Foreign Relations. ISBN 978-0-87609-191-3.
• Visoka, Gëzim (2020). "Kosovo: a hybrid negative peace". ใน Williams, Paul R.; Sterio, Milena (บ.ก.). Research Handbook on Post-Conflict State Building. Edward Elgar Publishing. ISBN 978-1-78897-164-5. OCLC 1149742525.
• World Bank (1996). Bosnia and Herzegovina: Toward Economic Recovery. World Bank Publications. p. 10. ISBN 978-0-8213-3673-1.
• Udovicki, Jasminka; Ridgeway, James (2000). Burn This House: The Making and Unmaking of Yugoslavia. Durham, North Carolina: Duke University Press. ISBN 978-1-136-76482-0.
• Powers, Roger S. (1997). Protest, Power, and Change: An Encyclopedia of Nonviolent Action from ACT-UP to Women's Suffrage. Routledge. ISBN 978-1-136-76482-0.

บทความวารสารวิชาการ

• Akhavan, Payam (2001). "Beyond Impunity: Can International Criminal Justice Prevent Future Atrocities?". American Journal of International Law. 95 (1): 7–31. doi:10.2307/2642034. JSTOR 2642034. S2CID 144769396.
• Bicanic, Ivo (2008). "Croatia". Southeast European and Black Sea Studies. 1 (1): 158–173. doi:10.1080/14683850108454628. S2CID 219697768.
• Brunborg, Helge; Lyngstad, Torkild Hovde; Urdal, Henrik (2003). "Accounting for Genocide: How Many Were Killed in Srebrenica?". European Journal of Population / Revue Européenne de Démographie. 19 (3): 229–248. doi:10.1023/A:1024949307841. JSTOR 20164231. S2CID 150727427.
• Campbell, David (2002). "Atrocity, memory, photography: Imaging the concentration camps of Bosnia--the case of ITN versus Living Marxism , Part 1". Journal of Human Rights. 1 (1): 1–33. doi:10.1080/14754830110111544. S2CID 56360692.
• Card, Claudia (1996). "Rape as a Weapon of War". Hypatia. 11 (4): 5–18. doi:10.1111/j.1527-2001.1996.tb01031.x. ISSN 0887-5367. JSTOR 3810388. S2CID 144640806.
• Guzina, Dejan (2003). "Socialist Serbia's Narratives: From Yugoslavia to a Greater Serbia". International Journal of Politics, Culture, and Society. 17 (1): 91–111. doi:10.1023/a:1025341010886. S2CID 140426711.
• Iacopino, Vincent; Frank, Martina; Bauer, Heidi M.; Keller, Allen S. (2001). "A Population-Based Assessment of Human Rights Abuses Committed Against Ethnic Albanian Refugees From Kosovo". Am J Public Health. 91 (12): 2013–2018. doi:10.2105/ajph.91.12.2013. PMC 1446925. PMID 11726386.
• Magliveras, Konstantinos D. (2002). "The Interplay Between the Transfer of Slobodan Milosevic to the ICTY and Yugoslav Constitutional Law". European Journal of International Law. 13 (3): 661–677. doi:10.1093/ejil/13.3.661.
• McGinn, Therese (2000). "Reproductive Health of War-Affected Populations: What Do We Know?". International Family Planning Perspectives. 26 (4): 174–180. doi:10.2307/2648255. ISSN 0190-3187. JSTOR 2648255. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-01-22. สืบค้นเมื่อ 2022-06-03.
• Pearson, Joseph (2010). "Dubrovnik's Artistic Patrimony, and its Role in War Reporting (1991)". European History Quarterly. 40 (2): 197–216. doi:10.1177/0265691410358937. S2CID 144872875.
• Salzman, Todd A. (1998). "Rape Camps as a Means of Ethnic Cleansing: Religious, Cultural, and Ethical Responses to Rape Victims in the Former Yugoslavia". Human Rights Quarterly. 20 (2): 348–378. doi:10.1353/hrq.1998.0019. S2CID 143807616.
• Weine, Stevan M.; Becker, Daniel F.; Vojvoda, Dolores; Hodzic, Emir (1998). "Individual change after genocide in Bosnian survivors of "ethnic cleansing": Assessing personality dysfunction". Journal of Traumatic Stress. 11 (1): 147–153. doi:10.1023/A:1024469418811. PMID 9479683. S2CID 31419500.
• Wood, William B. (2001). "Geographic Aspects of Genocide: A Comparison of Bosnia and Rwanda". Transactions of the Institute of British Geographers. 26 (1): 57–75. doi:10.1111/1475-5661.00006. JSTOR 623145.
• Zaknic, Ivan (1992). "The Pain of Ruins: Croatian Architecture under Siege". Journal of Architectural Education. 46 (2): 115–124. doi:10.1080/10464883.1992.10734547.
• Fridman, Orli (2010). "'It was like fighting a war with our own people': anti-war activism in Serbia during the 1990s". The Journal of Nationalism and Ethnicity. 39 (4): 507–522. doi:10.1080/00905992.2011.579953. S2CID 153467930.
• Perunovic, Sreca (2015). "Animosities in Yugoslavia before its demise: Revelations of an opinion poll survey". Ethnicities. 16 (6): 819–841. doi:10.1177/1468796815576059. S2CID 147068505.

ข้อมูลอื่น ๆ

• Bassiouni, M. Cherif (28 December 1994). "Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780 (1992), Annex III – The military structure, strategy and tactics of the warring factions". United Nations. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ July 28, 2012. สืบค้นเมื่อ 11 July 2012.
• Bassiouni, M. Cherif (28 December 1994). "Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780 (1992), Annex IV – The policy of ethnic cleansing". United Nations. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ May 4, 2012. สืบค้นเมื่อ 11 July 2012.
• Ferguson, Kate. An investigation into the irregular military dynamics in Yugoslavia, 1992–1995. Diss. University of East Anglia, 2015.
• Siblesz, H.H. (1998). "History of Sandzak" (PDF). Refworld. p. 10.
• "The Prosecutor vs Milan Milutinovic et al – Judgement" (PDF). International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. 26 February 2009.
• Human Rights Watch (1994). "Human Rights Abuses of Non-Serbs In Kosovo, Sandñak and Vojvodina" (PDF).
• Human Rights Watch (October 29, 2001). "Milosevic: Important New Charges on Croatia".
• OHCHR (1993). "Fifth periodic report on the situation of human rights in the territory of the former Yugoslavia submitted by Mr. Tadeusz Mazowiecki". สืบค้นเมื่อ 19 August 2017.
• OSCE (1999). "KOSOVO / KOSOVA: As Seen, As Told". p. 13.
• UNHCR (1993). "The State of the World's Refugees 1993" (PDF).
• UNHCR (1997). "U.S. Committee for Refugees World Refugee Survey 1997 – Yugoslavia".
• "2002 UNHCR Statistical Yearbook: Croatia" (PDF). UNHCR. 2002.
• 2002 UNHCR Statistical Yearbook: Macedonia. UNHCR. 2000. ISBN 978-0-19-924104-0.
• "2002 UNHCR Statistical Yearbook: Slovenia" (PDF). UNHCR. 2002.
• "2002 UNHCR Statistical Yearbook: Serbia" (PDF). UNHCR. 2002.
• UNHCR (2003). "Bosnian refugees in Australia: identity, community and labour market integration" (PDF).

แหล่งข้อมูลอื่น

• Di Lellio, Anna (2009). "The Missing Democratic Revolution and Serbia's Anti-European Choice 1989-2009". International Journal of Politics, Culture, and Society. 22 (3): 373–384. JSTOR 25621931.
• Bogoeva, Julija (2017). "The War in Yugoslavia in ICTY Judgements: The Goals of the Warring Parties and Nature of the Conflict". Brussels: Torkel Opsahl Academic EPublisher.
• Video on the Conflict in the Former Yugoslavia from the Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives
• Information and links on the Third Balkan War (1991–2001)
• Nation, R. Craig. "War in the Balkans 1991–2002" เก็บถาวร 2009-03-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Radović, Bora, Jugoslovenski ratovi 1991–1999 i neke od njihovih društvenih posledica (PDF) (ภาษาเซอร์เบีย), RS: IAN, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2016-03-04, สืบค้นเมื่อ 2016-02-08
• Bitter Land, a multilingual database of mass graves in the Yugoslav Wars by Balkan Investigative Reporting Network