วิกิพีเดีย

แฮหัวป๋า

หน้านี้เป็นชื่อบุคคลจีน นามสกุลคือ เซี่ยโหว (夏侯)

แฮหัวป๋า (เสียชีวิต ป. ค.ศ. 255–259) มีชื่อในภาษาจีนกลางว่า เซี่ยโหว ป้า (จีน: 夏侯霸; พินอิน: Xiàhóu Bà) ชื่อรอง จ้งเฉฺวียน (จีน: 仲權; พินอิน: Zhòngquán) เป็นขุนพลของรัฐวุยก๊กในยุคสามก๊กของจีน เป็นบุตรชายคนที่สองของแฮหัวเอี๋ยน ขุนพลที่มีชื่อเสียงผู้รับใช้โจโฉขุนศึกผู้วางรากฐานของรัฐวุยก๊ก ราวปี ค.ศ. 249 แฮหัวป๋าแปรพักตร์ไปเข้าด้วยจ๊กก๊กที่เป็นรัฐอริของวุยก๊ก ภายหลังจากที่ผู้สำเร็จราชการสุมาอี้เข้ายึดอำนาจในวุยก๊กจากการก่อรัฐประหาร แฮหัวป๋าเสียชีวิตในช่วงระหว่างปี ค.ศ. 255 และ ค.ศ. 259

แฮหัวป๋า (เซี่ยโหว ป้า)
夏侯霸
ภาพวาดสมัยราชวงศ์ชิงแสดงการเสียชีวิตของแฮหัวป๋า
ขุนพลทหารม้าและรถศึก
(車騎將軍 เชอฉีเจียงจฺวิน)
ดำรงตำแหน่ง
ค.ศ. 249 (249) – ค.ศ. ? (?)
กษัตริย์เล่าเสี้ยน
ขุนพลทัพขวา (右將軍 โย่วเจียงจฺวิน)
ดำรงตำแหน่ง
ป. คริสต์ทศวรรษ 240 – ค.ศ. 249 (249)
กษัตริย์โจฮอง
ผู้พิทักษ์ทัพปราบปรามจ๊ก
(討蜀護軍 เถาฉู่ฮู่จฺวิน)
ดำรงตำแหน่ง
ป. คริสต์ทศวรรษ 240 – ค.ศ. 249 (249)
กษัตริย์โจฮอง
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิดไม่ทราบ[a]
เสียชีวิตป. ค.ศ. 255–259
บุตรภรรยาของเอียวเก๋า
ลูกชายอย่างน้อย 2 คน
บุพการี
ความสัมพันธ์
อาชีพขุนพล
ชื่อรองจ้งเฉฺวียน (仲權)
สมัญญานามสูญหายไปตามกาลเวลา
ตำแหน่งปั๋วฉางถิงโหว (博昌亭侯)

รับราชการในวุยก๊ก แก้

การรับราชการช่วงต้น แก้

บิดามารดาของแฮหัวป๋าเป็นบุคคลสำคัญในรัฐวุยก๊ก บิดาของแฮหัวป๋าคือแฮหัวเอี๋ยนซึ่งต่อสู้เคียงข้างโจโฉผู้เป็นญาติและเป็นผู้วางรากฐานของรัฐวุยก๊กตั้งแต่ช่วงเริ่มต้นของสงครามกลางเมือง และเป็นขุนพลคนหนึ่งที่โจโฉไว้วางใจมากที่สุด ส่วนมารดาของแฮหัวป๋าเป็นน้องสาวของติงชื่อ (丁氏) ที่เป็นภรรยาคนแรกของโจโฉ ภายหลังจากแฮหัวเอี๋ยนถูกสังหารในยุทธการที่เขาเตงกุนสันในปี ค.ศ. 219 ด้วยฝีมือของฮองตงขุนพลของขุนศึกเล่าปี่ กองกำลังส่วนใหญ่ของแฮหัวเอี๋ยนได้ย้ายไปอยู่ใต้การบังคับบัญชาของเตียวคับตามคำแนะนำของกุยห้วย ในขณะที่กองกำลังทหารรักษาการณ์ส่วนตัวของแฮหัวเอี๋ยนได้สืบต่อให้บุตรชายห้าคนของแฮหัวเอี๋ยนเป็นผู้บังคับบัญชา แฮหัวป๋าเกลียดชังฝ่ายเล่าปี่เป็นอย่างมาก และสาบานว่าจะแก้แค้นให้บิดาของตน[1] ในปี ค.ศ. 220 เซี่ยโหว เหิง (夏侯衡) บุตรชายคนโตของแฮหัวเอี๋ยนมอบบรรดาศักดิ์และเขตศักดินาของตนให้แฮหัวป๋าสืบทอด แฮหัวป๋าได้จึงได้สิบทอดบรรดาศักดิ์ที่สืบต่อมาจากแฮหัวเอี๋ยนผู้บิดาอีกทอด มีรายได้จากการเก็บภาษีจาก 800 ครัวเรือนในเขตศักดินา[2]

การรับราชการช่วงกลาง แก้

บทความหลัก: การทัพจูงอก๊ก

ในปี ค.ศ. 230 เมื่อโจจิ๋นขุนพลวุยก๊กเสนอให้เปลี่ยนรูปแบบการทำศึกกับจ๊กก๊กจากการเป็นฝ่ายตั้งรับเป็นฝ่ายรุก แฮหัวป๋าซึ่งมียศเป็นขุนพลรอง (偏将军 เพียนเจียงจฺวิน) ได้รับการตั้งเป็นนายทัพหน้า[3] จากนั้นแฮหัวป๋าจึงนำทัพมุ่งไปยังเมืองฮันต๋งโดยใช้เส้นทางผ่านจูงอก๊ก (子午道 จื๋ออู่เต้า) ระยะ 330 กิโลเมตร และตั้งค่ายอยู่ในหุบเขาคดเคี้ยว ใกล้กับค่ายของฝ่ายจ๊กก๊กที่ซิงชื่อ (興勢) ซึ่งอุยเอี๋ยนขุนพลจ๊กก๊กตั้งขึ้นก่อนหน้า ที่นั่นแฮหัวป๋าถูกชาวบ้านท้องถิ่นเห็นตัว ชาวบ้านไปรายงานกองกำลังของจ๊กก๊กเรื่องการปรากฏตัวของแฮหัวป๋า แฮหัวป๋าจึงถูกโจมตีอย่างหนัก เนื่องจากเวลานั้นทัพหลักของโจจิ๋นยังตามมาไม่ทัพทัพหน้า แฮหัวป๋าจึงตกอยู่ในภาวะคับขัน แฮหัวป๋าจำต้องใช้ทักษะการรบของตนเข้ารบกับข้าศึกระหว่างสิ่งกีดขวางจนกระทั่งโจจิ๋นยกทัพมาถึง[4]

ทัพวุยก๊กและจ๊กก๊กเข้าสู่ภาวะคุมเชิงกันเป็นเวลา 2-3 เดือน แต่แล้วการณ์ก็เป็นผลดีแก่ฝ่ายจ๊กก๊กเมื่อเกิดฝนตกหนักต่อเนื่องเป็นเวลามากกว่าหนึ่งเดือน ทำให้ไม่สามารถเดินทางผ่านหุบเขาแคบได้ ทำให้ทัพวุยก๊กประสบปัญหาเรื่องการขนส่งเสบียง นอกจากสภาพอากาศเลวร้ายที่ทำให้ทัพวุยก๊กเสียเปรียบแล้ว อุยเอี๋ยนยังแทรกซึ่มไปแนวหลังของทัพวุยก๊กและสามารถยุยงให้ชนเผ่าที่ไม่ใช่ชาวฮั่นบางส่วนต่อต้านกองกำลังของวุยก๊กได้สำเร็จ โจจิ๋นและแฮหัวป๋าจึงตัดสินใจล่าถอย ต่อมาแฮหัวป๋าได้รับกา่รแต่งตั้งเป็นขุนพลทัพขวา (右將軍 โย่วเจียงจฺวิน) และประจำการอยู่ที่เมืองหลงเสเพื่อฝึกกำลังพล แฮหัวป๋าดูแลทหารของตนด้วยตนเองและยังสานสัมพันธ์ฉันมิตรกับชนต่างเผ่า (ชาวซีหรง) ในภูมิภาคนั้น แฮหัวป๋าจึงได้รับความนิยมชมชอบจากทั้งเหล่าทหารและชนต่างเผ่า[5]

ในฐานะผู้ช่วยคนสนิทของโจซอง แก้

ในช่วงทศวรรษ 240 แฮหัวป๋าได้รับบรรดาศักดิ์เป็นปั๋วฉางถิงโหว (博昌亭侯) และกลายเป็นคนสนิทของโจซองบุตรชายของโจจิ๋นและผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ของโจฮองจักรพรรดิวุยก๊ก[6] เมื่อโจซองตัดสินใจทำศึกกับจ๊กก๊กเพื่อเพิ่มอิทธิพลและชื่อเสียงให้ตนเอง แฮหัวป๋าได้รับการแต่งตั้งเป็นผู้พิทักษ์ทัพ และอยู่ใต้การบังคับบัญชาของแฮเฮาเหียนซึ่งเป็นญาติร่วมตระกูล[7] กุยห้วยขุนพลวุยก๊กที่แฮหัวป๋าไม่ชอบได้คุมกองหน้า ครั้งนี้ทัพวุยก๊กเลือกเส้นทางถ่างลั่ว (儻駱道 ถ่างลั่วเต้า) ซึ่งสั้นกว่าในการยกเข้าอาณาเขตของจ๊กก๊ก แต่ก็ประสบปัญหาการลำเลียงเสบียงอีกครั้งเนื่องจากเป็นเส้นทางยาวที่ไม่มีแหล่งน้ำ ทำให้ทัพวุยก๊กจำต้องล่าถอย ทหารจำนวนมากเสียชีวิตด้วยความกระหายน้ำตลอดทางกลับ หลังเสร็จศึก ด้วยเหตุที่กุยห้วยถอนทหารได้ทันท่วงทีจึงได้รับอำนาจทางทหารที่สูงกว่าแฮหัวป๋า[8]

ตั้งแต่ปี ค.ศ. 224 ถึง ค.ศ. 249 แฮหัวป๋าตกอยู่ใต้อำนาจของกุยห้วยที่กุมอำนาจบังคับบัญชาชั่วคราวเมื่อเกิดวิกฤตทางการทหาร ในปี ค.ศ. 247 เมื่อผู้นำชนเผ่าส่วนหนึ่งก่อกบฏต่อวุยก๊ก แฮหัวป๋าก็ถูกโจมตีโดยเกียงอุยขุนพลจ๊กก๊กผู้มาช่วยสนับสนุนเหล่าชนเผ่า แฮหัวป๋าร่วมกับกุยห้วยขับไล่การโจมตีของเกียงอุยและโต้กลับกลุ่มกบฏชนเผ่า ทำให้กบฏจำนวนมากยอมจำนน[9] อย่างไรก็ตาม เอ้อ เจอไซ (蛾遮塞) แห่งชนเผ่าเกี๋ยง และจื้อ อู๋ไต้ (治无戴) แห่งชนเผ่าหูยังคงตั้งตนต่อต้าน สงครามจึงแบ่งออกเป็นยุทธการย่อย ๆ ที่ลากยาวไปถึงปี ค.ศ. 248 ซึ่งเกียงอุยนำทัพจ๊กก๊กมาช่วยเหลือกบฏอีกครั้ง

ณ จุดนี้เป็นที่ชัดเจนแล้วว่ากุยห้วยเป็นแม่ทัพที่แท้จริงในการออกคำสั่งในสนามรบแทนที่จะเป็นแฮเฮาเหียน ยกตัวอย่างเช่น เมื่อกุยห้วยตัดสินใจโจมตีเลียวฮัวที่เป็นผู้ใต้บังคับบัญชาของเกียงอุย แฮหัวป๋าจึงได้รับมอบหมายจากกุยห้วยโดยตรงให้ไล่ตามทัพหลักของเกียงอุยไปทางตะวันตก[10] เมื่อเกียงอุยรู้ว่าเลียวฮัวถูกโจมตีจึงรีบกลับไปช่วยเลียวฮัวตามที่กุยห้วยคาดการณ์ กลายเป็นการแยกกลุ่มกบฏและกองกำลังเสริมของจ๊กก๊กออกจากกัน[11] ในขณะที่แฮหัวป๋าเหน็ดเหนื่อยกับการเคลื่อนกำลังเช่นเดียวกับแม่ทัพฝ่ายจ๊กก๊ก แต่ความดีความชอบในการปราบกบฏกลับตกเป็นของกุยห้วยซึ่งได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นโหวระดับตำบล ในทางตรงกันข้าม แฮหัวป๋าแทบจะไม่ได้รับอะไรเลยจากความพยายามในการทัพ[12]

รับราชการในจ๊กก๊ก แก้

แปรพักตร์จากวุยก๊กไปเข้าด้วยจ๊กก๊ก แก้

ในปี ค.ศ. 249 ภายหลังจากการก่อรัฐประหารโดยสุมาอี้เพื่อยึดอำนาจของโจซอง ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับโจซองจำนวนมากก็ถูกจับตัวไปประหารชีวิต แฮหัวป๋าที่เป็นคนสนิทของโจซองจึงตื่นตัวต่อความเปลี่ยนแปลงทางการเมืองนี้และระแวงว่ากลุ่มสุมาอี้จะมาเล่นงานตน ไม่นานหลังจากนั้น แฮเฮาเหียนซึ่งมีอาญาสิทธิ์ในการบัญชาการกำลังทหารของมณฑลเลียงจิ๋วและยงจิ๋วก็ได้รับคำสั่งให้เดินทางไปยังนครหลวงโดยอ้างว่าเป็นการเลื่อนตำแหน่ง แฮหัวป๋าระแวงเรื่องนี้จึงเข้าไปหารือกับแฮเฮาเหียน โน้มน้าวให้แฮเฮาเหียนหนีด้วยกันกับตนไปยังจ๊กก๊ก แต่แฮเฮาเหียนปฏิเสธและพูดว่า "ข้าจะไม่อยู่เป็นแขกของดินแดนอนารยชน!" อีกเรื่องหนึ่งที่ทำให้แฮหัวป๋าไม่สบายใจคือเรื่องที่บุคคลที่สืบทอดตำแหน่งเดิมของแฮเฮาเหียนไม่ใช่ใครอื่นนอกจากกุยห้วย ซึ่งแฮหัวป๋ามีความบาดหมางด้วยเป็นการส่วนตัว แฮหัวป๋าจึงเดินทางเพียงลำพังไปยังจ๊กก๊ก[13]

ระหว่างเดินทางไปจ๊กก๊ก แฮหัวป๋าหลงเข้าไปเจอทางตันในหุบเขา เวลานั้นแฮหัวป๋าไม่มีอาหารเหลือจึงหันไปฆ่าม้าของตนมาทำเป็นอาหารมื้อสุดท้าย แฮหัวป๋าเดินเท้าต่อไปจนกระทั่งขาพิการ จึงคลานไปหลบอยู่ใต้เงาของก้อนหินขนาดใหญ่ และถามผู้เดินทางผ่านมาเพื่อถามทาง แต่ก็ยังไม่รู้ว่าจะออกจากทางตันในหุบเขาได้อย่างไร เมื่อคนท้องถิ่นรายงานเรื่องมีคนขาพิการซึ่งดูเหมือนขุนพลแฮหัวป๋าซึ่งโจมตีฝ่ายจ๊กก๊กเมื่อหลายปีก่อน เล่าเสี้ยนจักรพรรดิจ๊กก๊กจึงรีบส่งคณะกู้ภัยไปคุ้มกันแฮหัวป๋าซึ่งถือเป็นลุงเขยของพระองค์มายังเซงโต๋นครหลวงของจ๊กก๊ก[14]

หลายปีก่อน เซี่ยโหวชื่อ (夏侯氏) ลูกพี่ลูกน้องหญิงของแฮหัวป๋า ถูกเตียวหุยขุนพลจ๊กก๊กลักพาตัวแล้วกลายเป็นภรรยาของเตียวหุย ด้วยเหตุนี้ตระกูลเล่าและตระกูลแฮหัว (เซี่ยโหว) จึงเกี่ยวพันกันผ่านการสมรสระหว่างเล่าเสี้ยนและบุตรสาวของเตียวหุย[b] จึงเป็นเหตุให้เล่าเสี้ยนเรียกพระโอรสองค์หนึ่งว่าเป็นหลายชายของตระกูลแฮหัว เล่าเสี้ยนแต่งตั้งให้แฮหัวป๋าผู้พิการมียศเป็นขุนพลทหารม้าและรถศึก (車騎將軍 เชอฉีเจียงจฺวิน) ของจ๊กก๊ก ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลทางการเมืองหรือเหตุผลส่วนพระองค์เกี่ยวกับความสัมพันธ์ทางเครือญาติ[15]

ชีวิตบั้นปลายในจ๊กก๊ก แก้

อย่างไรก็ตาม ปรากฏว่าเกียงอุยก็กลายเป็นมิตรสนิทกับกับแฮหัวป๋า ทั้งคู่ได้ไปร่วมในการทัพกับรัฐวุยก๊กหลายครั้ง ราชสำนักวุยก๊กให้อภัยโทษแก่บุตรชายของแฮหัวป๋าเนื่องจากความสำคัญของแฮหัวเอี๋ยนที่มีบทบาทในการก่อตั้งวุยก๊ก แต่ยังคงให้เนรเทศไปยังเมืองเล่อล่าง (樂浪郡 เล่อล่างจฺวิ้น) ซึ่งปัจจุบันอยู่ในประเทศเกาหลีเหนือ[16]

ในเวลานั้นแฮหัวป๋าอายุเกินหกสิบแล้วแต่ยังไม่ถึงเจ็ดสิบ แต่ยังคงเข้าร่วมในวงสังคม เรื่องราวที่บันทึกในอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้าน (益部耆舊傳) กล่าวถึงเรื่องที่ครั้งหนึ่งแฮหัวป๋าต้องการผูกมิตรกับเตียวหงีผู้มีชื่อเสียงจากการปราบปรามอนารยชนทางใต้และเป็นขุนพลจ๊กก๊กที่มีชื่อเสียงที่สุดคนหนึ่งในเวลานั้น เมื่อแฮหัวป๋าพบเตียวหงีครั้งแรกได้บอกกับเตียวหงีว่า "แม้ว่าท่านกับข้าจะยังไม่รู้จักกันดี แต่ข้าบอกความรู้สึกของข้าต่อท่านได้ราวกับเราเป็นเพื่อนเก่ากัน ท่านน่าจะเข้าใจเจตนานี้" เตียวหงีตอบว่า "ข้ายังไม่รู้จักท่านดีและท่านก็ยังไม่รู้จักข้าดี เมื่อวิถีทางใหญ่นำไปสู่ทางอื่น จะพูดถึงความรู้สึกเชื่อใจได้อย่างไร มาสนทนาอีกครั้งในอีกสามปีให้หลังเถิด" เหตุการณ์นี้เป็นที่รู้จักแพร่หลายในจ๊กก๊ก บัณฑิตและผู้มีความรู้ถือว่าเกร็ดประวัตินี้เป็นการยกย่องบุคลิกลักษณะของแฮหัวป๋าและเตียวหงี[17]

แฮหัวป๋าในฐานะผู้แปรพักตร์จากวุยก๊กต้องเผชิญหน้ากับการเลือกปฏิบัติและความไม่วางใจจากขุนนางร่วมราชการ แต่ด้วยภูมิหลังที่ซับซ้อนทำให้แฮหัวป๋าได้รับความไว้วางพระทัยจากจักรพรรดิเล่าเสี้ยน และได้รับการยกย่องอย่างสูงจากเกียงอุยซึ่งเป็นผู้แปรพักตร์มาจากวุยก๊กด้วยกัน ครั้งหนึ่งเกียงอุยถามแฮหัวป๋าว่าสุมาอี้ผู้กุมอำนาจราขสำนักวุยก๊กจะโจมตีจ๊กก๊กหรือไม่ แฮหัวป๋าตอบว่า "พวกเขาเพิ่งก่อร่างฐานอำนาจ จึงคงยังไม่ใส่ใจในเรื่องภายนอก แต่มีจงโฮยผู้เยาว์ซึ่งจะกลายเป็นภัยคุกคามต่อทั้งง่อและจ๊ก"[18][19] เกียงอุยเชื่อทัศนะของแฮหัวป๋าที่ว่าสุมาอี้จะไม่จัดการกับปัญหาชายแดนไปสักระยะหนึ่ง จึงรือฟื้นกลยุทธ์ของจูกัดเหลียงในการทำสงครามกับวุยก๊กอย่างต่อเนื่อง และพาแฮหัวป๋าไปด้วยกันในการบุกขึ้นเหนือ แฮหัวป๋าสร้างผลงานโดดเด่นของตนจากชัยชนะครั้งยิ่งใหญ่ที่สุดของเกียงอุยในยุทธการที่เต๊กโตเสีย ภายหลังยุทธการนี้ แฮหัวป๋าก็ไม่ถูกกล่าวถึงอีกในบันทึกประวัติศาสตร์

วันที่เกิดและเสียชีวิต แก้

จดหมายเหตุสามก๊กบันทึกว่าแฮหัวป๋าสืบทอดตำแหน่งขุนพลทหารม้าและรถศึกถัดจากเตงจี๋หลังเตงจี๋เสียชีวิตในปี ค.ศ. 251 จือจื้อทงเจี้ยนบันทึกว่าแฮหัวป๋ายังมีชีวิตอยู่ในปี ค.ศ. 255 และจดหมายเหตุสามก๊กบันทึกว่าแฮหัวป๋าไม่ได้มีชีวิตอยู่แล้วปี ค.ศ. 259 เมื่อมีบันทึกว่าเลียวฮัวและเตียวเอ๊กได้สืบทอดตำแหน่งขุนพลของแฮหัวป๋า แฮหัวป๋าจึงต้องเสียชีวิตในช่วงระหว่างปี ค.ศ. 255 และ ค.ศ. 259 วันที่แฮหัวป๋าเกิดก็ไม่มีบันทึกแน่ชัดเช่นกัน อย่างไรก็ตาม เว่ย์เลฺว่ระบุว่าลูกพี่ลูกน้องหญิงที่อายุอ่อนกว่าของแฮหัวป๋าถูกเตียวหุยลักพาตัวไประหว่างเก็บฟืนขณะอายุ 12-13 ปีในปี ค.ศ. 200 ซึ่งหมายความว่าแฮหัวป๋าจะต้องเกิดก่อนปี ค.ศ. 187-188

ในนิยายสามก๊ก แก้

ในนวนิยายอิงประวัติศาสตร์เรื่องสามก๊กในศตวรรษที่ 14 การเสียชีวิตของแฮหัวป๋าได้มีการเสริมแต่งเพิ่มเติม โดยเมื่อจ๊กก๊กบุกวุยก๊กในปี ค.ศ. 262 ระหว่างยุทธการที่อำเภอเตียวเจี๋ยง แฮหัวป๋าถูกสังหารโดยกองทหารวุยก๊กที่ซุ่มบนกำแพงทิ้งก้อนหินและยิงเกาทัณฑ์ใส่[20]

ในวัฒนธรรมประชานิยม แก้

แฮหัวป๋าเปิดตัวในฐานะตัวละครที่เล่นได้ครั้งแรกในภาคที่ 7 ของซีรีส์วิดีโอเกม ไดนาสตีวอริเออร์ ของโคเอ

ดูเพิ่ม แก้

หมายเหตุ แก้

  1. ↑ แม้ว่าปีเกิดของแฮหัวป๋าจะไม่ได้มีการบันทึกว่า แต่อนุมานได้ว่าควรเป็นช่วงก่อนปี ค.ศ. 188 เพราะมีบันทึกว่าแฮหัวป๋าอายุมากว่าเซี่ยโหวชื่อภรรยาของเตียวหุย ซึ่งเกิดเมื่อ ป. ค.ศ.188
  2. ↑ ไม่มีบันทึกว่าบุตรสาวคนใด (คนโตหรือคนรอง) ของเตียวหุยที่เป็นพระมารดาของพระโอรสที่เล่าเสี้ยนทรงตรัสว่าเกี่ยวข้องกับแฮหัวป๋า

อ้างอิง แก้

  1. ↑ (魏略曰：霸字仲權。淵為蜀所害，故霸常切齒，欲有報蜀意。) อรรถาธิบายจากเว่ย์เลฺว่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
  2. ↑ (黃初中，賜中子霸，太和中，賜霸四弟，爵皆關內侯。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
  3. ↑ (黃初中為偏將軍。子午之役，霸召為前鋒，進至興勢圍，安營在曲谷中。) อรรถาธิบายจากเว่ย์เลฺว่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
  4. ↑ (蜀人望知其是霸也，指下兵攻之。霸手戰鹿角間，賴救至，然後解。) อรรถาธิบายจากเว่ย์เลฺว่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
  5. ↑ (後為右將軍，屯隴西，其養士和戎，並得其歡心。) อรรถาธิบายจากเว่ย์เลฺว่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
  6. ↑ (霸，正始中為討蜀護軍右將軍，進封博昌亭侯，素為曹爽所厚。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
  7. ↑ (後至正始中，代夏侯儒為征蜀護軍，統屬征西。) อรรถาธิบายจากเว่ย์เลฺว่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
  8. ↑ (淮度势不利，辄拔军出，故不大败。还假淮节。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 26.
  9. ↑ (討蜀護軍夏侯霸督諸軍屯為翅。淮軍始到狄道，議者僉謂宜先討定枹罕，內平惡羌，外折賊謀。淮策維必來攻霸，遂入渢中，轉南迎霸。維果攻為翅，會淮軍適至，維遁退。進討叛羌，斬餓何、燒戈，降服者萬餘落。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 26.
  10. ↑ (淮曰：「今往取化，出賊不意，維必狼顧。比維自致，足以定化，且使維疲於奔命。兵不遠西，而胡交自離，此一舉而兩全之策也。」) จดหมายเหคุสามก๊ํก เล่มที่ 26.
  11. ↑ (乃別遣夏侯霸等追維於沓中，淮自率諸軍就攻化等。維果馳還救化，皆如淮計。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 26.
  12. ↑ (進封都鄉侯。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 26.
  13. ↑ (時征西將軍夏侯玄，於霸為從子，而玄於曹爽為外弟。及司馬宣王誅曹爽，遂召玄，玄來東。霸聞曹爽被誅而玄又徵，以為禍必轉相及，心既內恐；又霸先與雍州刺史郭淮不和，而淮代玄為征西，霸尤不安，故遂奔蜀。) อรรถาธิบายจากเว่ย์เลฺว่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
  14. ↑ (南趨陰平而失道，入窮谷中，糧盡，殺馬步行，足破，臥巖石下，使人求道，未知何之。蜀聞之，乃使人迎霸。) อรรถาธิบายจากเว่ย์เลฺว่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
  15. ↑ (初，建安五年，時霸從妹年十三四，在本郡，出行樵採，為張飛所得。飛知其良家女，遂以為妻，產息女，為劉禪皇后。故淵之初亡，飛妻請而葬之。及霸入蜀，禪與相見，釋之曰：「卿父自遇害於行閒耳，非我先人之手刃也。」指其兒子以示之曰：「此夏侯氏之甥也。」厚加爵寵。) อรรถาธิบายจากเว่ย์เลฺว่ในจดหมายเหตุสามก๊ก 9.
  16. ↑ (聞爽誅，自疑，亡入蜀。以淵舊勳赦霸子，徙樂浪郡。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
  17. ↑ (益部耆舊傳曰：時車騎將軍夏侯霸謂嶷曰：「雖與足下疏闊，然託心如舊，宜明此意。」嶷答曰：「僕未知子，子未知我，大道在彼，何云託心乎！願三年之後徐陳斯言。」有識之士以為美談。) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
  18. ↑ (“维问于霸曰：“司马懿既得彼政，当复有征伐之志不？”霸曰：“彼方营立家门，未遑外事。有钟士季者，其人虽少，若管朝政，吴、蜀之忧也。”) จือจื้อทงเจี้ยน.
  19. ↑ (世語曰：夏侯霸奔蜀，蜀朝問「司馬公如何德」？霸曰：「自當作家門。」「京師俊士」？曰：「有鍾士季，其人管朝政，吳、蜀之憂也。」) อรรถาธิบายจากชื่อยฺหวี่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 28.
  20. ↑ File:XiahouBa.jpg

บรรณานุกรม แก้

เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=แฮหัวป๋า&oldid=11282213"