อำเภอเพ็ญ
เพ็ญ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดอุดรธานี และเป็น 1 ใน 5 อำเภอของจังหวัดที่มีทางรถไฟสายตะวันออกเฉียงเหนือผ่าน โดยเมื่อเดินทางจากกรุงเทพฯ อำเภอนี้จะเป็นอำเภอสุดท้ายก่อนเข้าสู่เขตจังหวัดหนองคาย
อำเภอเพ็ญ | |
---|---|
การถอดเสียงอักษรโรมัน | |
• อักษรโรมัน | Amphoe Phen |
คำขวัญ: กระติบข้าวใหญ่ บั้งไฟล้าน ตำนาน พระธาตุนางเพ็ญ เป็นประตูสู่อินโดจีน | |
แผนที่จังหวัดอุดรธานี เน้นอำเภอเพ็ญ | |
พิกัด: 17°41′43″N 102°54′26″E / 17.69528°N 102.90722°E | |
ประเทศ | ไทย |
จังหวัด | อุดรธานี |
พื้นที่ | |
• ทั้งหมด | 908.089 ตร.กม. (350.615 ตร.ไมล์) |
ประชากร (2565) | |
• ทั้งหมด | 115,974 คน |
• ความหนาแน่น | 127.71 คน/ตร.กม. (330.8 คน/ตร.ไมล์) |
รหัสไปรษณีย์ | 41150 |
รหัสภูมิศาสตร์ | 4119 |
ที่ตั้งที่ว่าการ | ที่ว่าการอำเภอเพ็ญ หมู่ที่ 11 ถนนวุฒาธิคุณ ตำบลเพ็ญ อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี 41150 |
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย |
ประวัติ
แก้อำเภอเพ็ญยุคแรกมีตำนานเล่าขานต่อกันมาว่า ประมาณปี พ.ศ. 1600 - 1700 พระยาศรีสุทโธ ได้อพยพราษฎรหลบภัยจากการรุกรานของชาวข่าและขอม ซึ่งมีอำนาจในขณะนั้นมาสมทบกับขุนวรบุตร (เมืองหนองหาน) ขุนราชปากดี (เมืองหนองคาย) และพระยาคำสิงห์ (เมืองสกลนคร) มาตั้งเมืองขึ้นบริเวณลุ่มน้ำสวย
พระยาศรีสุทโธและพระนางจันทรามีพระราชธิดาองค์หนึ่ง ทรงสิริโฉมงดงาม ชื่อ พระนางเพ็ง หรือเพ็ญ เป็นที่หมายปองของเจ้าเมืองหนองหาน เจ้าเมืองหนองบัวลำภู และ เจ้าเมืองบางหนองคาย ถึงขั้นยกกองทัพและส่งทูตมาขอสร้างความวิตกกังวลให้กับพระยาศรีสุทโธ และ พระนางเพ็ญว่า จะทำให้เกิดการรบแย่งชิงตัวพระนางเพ็ญให้เกิดการล้มตายเกิดขึ้น จึงขอเวลา 3 เดือน จากเจ้าเมืองต่างๆ ให้พระนางเพ็ญตัดสินใจ พระนางเพ็ญคิดว่าหากตกลงเลือกเจ้าเมืองใด เจ้าเมืองที่เหลือไม่ยอม สงครามย่อมเกิดขึ้น จึงกราบทูลให้พระยาศรีสุทโธสร้างเจดีย์ภายในกลวงและพระนางเพ็ญตัดสินใจเข้าบำเพ็ญภาวนา ภายในเจดีย์โดยให้ช่างโบกปูนปิดทับเมื่อเจ้าเมืองทั้งสาม ทราบข่าวการสิ้นพระชนม์ของพระนางเพ็ญ จึงพากันยกทัพกลับและเพื่อเป็นอนุสรณ์ชาวเมืองจึงตั้งชื่อเมืองว่า "เมืองเพ็ญ" ปัจจุบันมีธาตุ (เจดีย์) พระนางเพ็ญ อยู่ที่วัดเกาะแก้ว ริมลำน้ำเพ็ญ ในเขตเทศบาลตำบลเพ็ญ
อำเภอเพ็ญยุคปัจจุบัน เมืองเพ็ญได้ยกฐานะเป็นอำเภอเมื่อปี พ.ศ. 2450 มีพระยาอนุชาติวุฒิคุณเป็นนายอำเภอคนแรก ตั้งแต่ ปี 2450 - 2456 และตั้งแต่ปี 2456 ถึง 10 ธันวาคม 2544 มีผู้ดำรงตำแหน่งนายอำเภอเพ็ญรวม 35 คน ว่าที่ พันตรี วีรยุทธไวยภาษ ดำรงตำแหน่ง นายอำเภอเพ็ญ คนที่ 38 ตั้งแต่ 8 มกราคม 2550 จนถึงปัจจุบัน[1]
- วันที่ 13 กันยายน 2468 ยุบตำบลเชียงหวาง ไปรวมขึ้นกับตำบลนาพู่[2]
- วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดอุดรธานี และจังหวัดหนองคาย โอนโอนตำบลทุ่งหลวง อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี ไปขึ้นกับ อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย[3]
- วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลจอมศรี แยกออกจากตำบลบ้านธาตุ[4]
- วันที่ 7 มกราคม 2500 จัดตั้งสุขาภิบาลเพ็ญ ในท้องที่บางส่วนของตำบลเพ็ญ[5]
- วันที่ 31 มีนาคม 2507 ตั้งตำบลนาบัว แยกออกจากตำบลสุมเส้า[6]
- วันที่ 25 พฤษภาคม 2508 ตั้งตำบลเชียงหวาง แยกออกจากตำบลนาพู่[7]
- วันที่ 25 เมษายน 2510 ตั้งตำบลบ้านยวด แยกออกจากตำบลสร้างคอม ตำบลบ้านเหล่า และตำบลเพ็ญ[8]
- วันที่ 9 พฤศจิกายน 2514 ตั้งตำบลเชียงดา แยกออกจากตำบลสร้างคอม[9]
- วันที่ 20 พฤษภาคม 2518 แยกพื้นที่ตำบลสร้างคอม ตำบลบ้านยวด และตำบลเชียงดา อำเภอเพ็ญ มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอสร้างคอม ขึ้นกับอำเภอเพ็ญ[10]
- วันที่ 10 ตุลาคม 2529 ตั้งตำบลเตาไห แยกออกจากตำบลบ้านเหล่า[11]
- วันที่ 21 พฤษภาคม 2533 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอสร้างคอม อำเภอเพ็ญ เป็น อำเภอสร้างคอม[12]
- วันที่ 7 กันยายน 2533 ตั้งตำบลโคกกลาง แยกออกจากตำบลเพ็ญ[13]
- วันที่ 13 กันยายน 2534 ตั้งตำบลสร้างแป้น แยกออกจากตำบลนาบัว[14]
- วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลเพ็ญ เป็นเทศบาลตำบลเพ็ญ
ที่ตั้งและอาณาเขต
แก้อำเภอเพ็ญมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองหนองคายและอำเภอโพนพิสัย (จังหวัดหนองคาย)
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอสร้างคอมและอำเภอบ้านดุง
- ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอพิบูลย์รักษ์ อำเภอเมืองอุดรธานี และอำเภอบ้านผือ
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอสระใครและอำเภอเมืองหนองคาย (จังหวัดหนองคาย)
การแบ่งเขตการปกครอง
แก้การปกครองส่วนภูมิภาค
แก้อำเภอเพ็ญแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 11 ตำบล 165 หมู่บ้าน ได้แก่
|
|
การปกครองส่วนท้องถิ่น
แก้ท้องที่อำเภอเพ็ญประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจำนวน 12 แห่ง ได้แก่
- เทศบาลตำบลเพ็ญ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลเพ็ญ
- เทศบาลตำบลบ้านธาตุ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านธาตุทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลเพ็ญ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเพ็ญ (นอกเขตเทศบาลตำบลเพ็ญ)
- องค์การบริหารส่วนตำบลนาพู่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาพู่ทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลเชียงหวาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเชียงหวางทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลสุมเส้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสุมเส้าทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลนาบัว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาบัวทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านเหล่า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเหล่าทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลจอมศรี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลจอมศรีทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลเตาไห ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเตาไหทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลโคกกลาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกกลางทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลสร้างแป้น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสร้างแป้นทั้งตำบล
การศึกษา
แก้อ้างอิง
แก้- ↑ [1]ประวัติอำเภอเพ็ญ
- ↑ [2]ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ ในตำบลเชียงหวาง อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี ซึ่งยุบไปรวมกับตำบลนาภู่ ท้องที่อำเภอเดียวกัน
- ↑ [3] เก็บถาวร 2012-05-16 ที่ เวย์แบ็กแมชชีนพระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัด พุทธศักราช ๒๔๗๙
- ↑ [4] เก็บถาวร 2011-11-09 ที่ เวย์แบ็กแมชชีนประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ
- ↑ [5]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลเพ็ญ อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี
- ↑ [6]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอกุมภวาปี อำเภอบ้านดุง อำเภอโนนสัง และอำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี
- ↑ [7]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองอุดรธานี อำเภอเพ็ญ อำเภอโนนสัง จังหวัดอุดรธานี
- ↑ [8]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอกุมภวาปี อำเภอหนองหาร อำเภอหนองบัวลำภู อำเภอเพ็ญ อำเภอบ้านดุง กิ่งอำเภอนากลาง และกิ่งอำเภอศรีบุญเรือง จังหวัดอุดรธานี
- ↑ [9]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอกุมภาวาปี อำเภอหนองหาน อำเภอเพ็ญ อำเภอโนนสัง อำเภอบ้านตุง กิ่งอำเภอศรีธาตุ และกิ่งอำเภอน้ำโสม จังหวัดอุดรธานี
- ↑ [10] เก็บถาวร 2012-02-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีนประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งท้องที่อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี ตั้งเป็นกิ่งอำเภอสร้างคอม
- ↑ [11]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอนากลาง อำเภอบ้านดุง อำเภอกุมภวาปี อำเภอศรีบุญเรือง อำเภอวังสามหมอ และอำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี
- ↑ [12] เก็บถาวร 2011-07-18 ที่ เวย์แบ็กแมชชีนพระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอห้วยผึ้ง อำเภอวังวิเศษ อำเภอคลองหาด อำเภอป่าบอน อำเภอหนองหญ้าปล้อง อำเภอวังโป่ง อำเภอควนเนียง อำเภอหนองหญ้าไซ อำเภอหนองนาเดิม อำเภอทุ่งฝน อำเภอสร้างคอม และอำเภอทองแสนขัน พ.ศ. ๒๕๓๓
- ↑ [13]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองอุดรธานี อำเภอหนองแสง อำเภอกุดจับ อำเภอนากลาง และอำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี
- ↑ [14]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอเพ็ญ และอำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี