อำเภอพุนพิน

พุนพิน เป็นอำเภอตั้งอยู่ในจังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นอำเภอที่ตั้งของสถานีสุราษฎร์ธานีบนทางรถไฟสายใต้และท่าอากาศยานนานาชาติสุราษฎร์ธานี

อำเภอพุนพิน
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Phunphin
คำขวัญ:  เมืองแม่น้ำสองสาย องค์นารายณ์ล้ำค่า เจ้าพระยาท่าข้าม ถิ่นงามสวนสราญรมย์ อุดมอัญมณีศรีวิชัย เกรียงไกรสะพานจุลจอมเกล้า
แผนที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี เน้นอำเภอพุนพิน
พิกัด: 9°6′35″N 99°13′55″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	สุราษฎร์ธานี
พื้นที่
• ทั้งหมด	1,240 ตร.กม. (480 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	93,720 คน
• ความหนาแน่น	75.58 คน/ตร.กม. (195.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	84130
รหัสภูมิศาสตร์	8417
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอพุนพิน ถนนจุลจอมเกล้า ตำบลท่าข้าม อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี 84130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอพุนพินมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอท่าฉางและอ่าวไทย
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองสุราษฎร์ธานีและอำเภอบ้านนาเดิม
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเคียนซา
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอคีรีรัฐนิคมและอำเภอวิภาวดี

ท่าอากาศยานนานาชาติสุราษฎร์ธานี ตั้งอยู่ในตำบลหัวเตย อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี ห่างจากบ้านดอนประมาณ 26 กิโลเมตร โดยใช้พื้นที่ร่วมกับกองทัพอากาศ (กองบิน 7 สุราษฎร์ธานี)

ท่าอากาศยานนานาชาติสุราษฎร์ธานี ประกาศเป็นท่าอากาศยานศุลกากรตั้งแต่เมื่อวันที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2534

ประวัติ

พื้นที่อำเภอพุนพินนั้นตั้งอยู่ริมแม่น้ำตาปีและแม่น้ำพุมดวง มีประวัติศาสตร์ยาวนาน สืบเนื่องกรณีสำนักศิลปากรที่ 12 นครศรีธรรมราช พบหลักฐานที่แหล่งโบราณคดีเขาศรีวิชัย อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี โดยเฉพาะ “จักร” ที่ทำจากโลหะสัมฤทธิ์ และเครื่องถ้วยจีนสมัยราชวงศ์ถัง และเศษภาชนะดินเผาจากเปอร์เซีย สนับสนุนข้อสันนิษฐานว่าเป็นรัฐโบราณตามเอกสารจีนที่เรียกว่า “พันพัน” ซึ่งปัจจุบันคือ อำเภอพุนพิน ถือเป็นเมืองท่าสำคัญทั้งการค้าและศาสนาที่รุ่งเรืองในอดีตเมื่อ 1,300 ปีก่อน ซึ่งมีชื่ออำเภอว่า "พุนพิน" ตั้งแต่แรกตั้งอำเภอ ได้รับการจัดตั้งขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ตามพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ ร.ศ. 116 เมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2440 โดยมีเขตการปกครองในเขตฝั่งเหนือของแม่น้ำพุมดวง 10 ตำบล คือ ตำบลพุนพิน ตำบลหัวเตย ตำบลมะลวน ตำบลลีเล็ด ตำบลหนองไทร ตำบลน้ำรอบ ตำบลท่าฉาง ตำบลท่าเคย ตำบลคลองไทร และตำบลบางงอน ในปี พ.ศ. 2451 ได้มีการแยกตำบลท่าฉาง ตำบลท่าเคย ตำบลคลองไทร ของอำเภอพุนพิน และตำบลเขาถ่าน ตำบลปากฉลุย ตำบลเสวียด ของอำเภอพุมเรียง ไปตั้งเป็น "กิ่งอำเภอท่าฉาง" ในขณะนั้นอำเภอพุนพินจึงเหลือการปกครองเพียง 7 ตำบล

ในปี พ.ศ. 2463 ทางราชการได้เห็นว่าบ้านท่าข้าม ตำบลวัดประดู่ อำเภอบ้านดอน เป็นที่ตั้งของสถานีรถไฟ ซึ่งมีชุมชนหนาแน่นและมีการรับ–ส่งสินค้าทั้งทางบกและทางน้ำ เป็นทำเลที่ดีและจะเจริญต่อไป จึงได้โอนพื้นที่บ้านท่าข้าม ตำบลวัดประดู่ รวมเข้ากับตำบลท่าสะท้อน อำเภอบ้านดอน แล้วเปลี่ยนชื่อเป็นตำบลท่าข้าม และให้โอนพื้นที่ของตำบลท่าข้าม อำเภอบ้านดอน มาขึ้นอำเภอพุนพิน อีกทั้งยังได้ย้ายที่ว่าการอำเภอพุนพินเดิม มาตั้งที่บ้านท่าข้าม จึงมีการเปลี่ยนชื่ออำเภอตามตำบลที่ตั้งเป็น อำเภอ "ท่าข้าม" ในขณะนั้นจึงมีตำบลในเขตการปกครองของอำเภอเป็น 8 ตำบล ในปี พ.ศ. 2473 ทางราชการได้สั่งยุบอำเภอท่าโรงช้าง เนื่องจากมีประชากรและปริมาณงานน้อย จึงมีการโอนตำบลในอำเภอท่าโรงช้างไปขึ้นกับอำเภออื่นๆ ใกล้เคียง คือ โอนตำบลย่านยาวและตำบลถ้ำสิงขร ไปขึ้นกับอำเภอท่าขนอน โอนตำบลกรูด ไปขึ้นกับอำเภอบ้านนา กับโอนตำบลท่าโรงช้าง ตำบลบางเดือน และตำบลบางมะเดื่อ มาขึ้นกับอำเภอท่าข้าม จึงมีเขตการปกครองเพิ่มเป็น 11 ตำบล และในปี พ.ศ. 2482 ได้กลับมาใช้ชื่ออำเภอ "พุนพิน" ดังเดิม เพื่อรักษาไว้ซึ่งชื่อประวัติศาสตร์แห่งท้องถิ่น อีกทั้งประชาชนในท้องที่คุ้นชินชื่อ "พุนพิน" มากกว่า

ต่อมาในช่วง พ.ศ. 2482 - 2500 จังหวัดสุราษฎร์ธานีได้มีการเปลี่ยนแปลงเขตการปกครองให้เหมาะสมโดยในอำเภอต่างๆ ใน พ.ศ. 2482 ในอำเภอพุนพินมีการโอนพื้นที่หมู่ 1–3 (ในขณะนั้น) ของตำบลพุนพิน ไปขึ้นกับตำบลท่าข้าม และโอนพื้นที่หมู่ 11 (ในขณะนั้น) ของตำบลพุนพิน ไปขึ้นกับตำบลมะลวนกับแยกพื้นที่หมู่ หมู่ 1–7 (ในขณะนั้น) ตำบลท่าข้าม จัดตั้งเป็นตำบลท่าสะท้อนเป็นตำบลลำดับที่ 12 ในช่วงปี พ.ศ. 2483 ได้มีการยุบเขตการปกครองที่มีขนาดเล็กเพื่อลดภาระงานที่ไม่จำเป็นของทางราชการ ทางอำเภอจึงยุบตำบลบางมะเดื่อเข้ากับพื้นที่ตำบลท่าโรงช้างและตำบลบางเดือน กับยุบตำบลหนองไทรเข้ากับพื้นที่ตำบลน้ำรอบ จึงเหลือเขตการปกครอง 10 ตำบล

ในปี พ.ศ. 2490 ได้มีการตั้งตำบลเดิมที่เคยยุบไปเมื่อปี พ.ศ. 2483 อีกครั้ง โดยแยกพื้นที่หมู่ 5–9 (ในขณะนั้น) ของตำบลน้ำรอบ ตั้งเป็นตำบลหนองไทร และแยกพื้นที่หมู่ 1 (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าโรงช้างกับพื้นที่หมู่ 5–6 (ในขณะนั้น) ของตำบลบางเดือน ตั้งเป็นตำบลบางมะเดื่อ ใน พ.ศ. 2492 มีการโอนพื้นที่หมู่ 5–6 (ในขณะนั้น) ของตำบลบางงอน ไปขึ้นกับตำบลน้ำรอบ และโอนพื้นที่หมู่ 1 (ในขณะนั้น) ของตำบลพุนพิน ไปขึ้นกับตำบลท่าข้ามกับโอนพื้นที่หมู่ 4 (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าสะท้อน ไปขึ้นกับตำบลท่าข้าม และในปี พ.ศ. 2494 อำเภอบ้านนาสาร ได้มีการโอนพื้นที่การปกครองของตำบลกรูด (ยกเว้นพื้นที่หมู่ 3) มาขึ้นกับอำเภอพุนพิน เป็นตำบลลำดับที่ 13 หลังจากปี พ.ศ. 2500 เป็นต้นไป อำเภอพุนพินได้มีการตั้งเขตการปกครองเพิ่มอีก 3 ตำบล คือ ในปี พ.ศ. 2519 ได้แยกพื้นที่หมู่ 1,5 ของตำบลพุนพิน รวมกับพื้นที่หมู่ 7 ของตำบลลีเล็ด ตั้งเป็นตำบลศรีวิชัย ปี พ.ศ. 2523 ได้ตั้งตำบลเขาหัวควาย โดยแยกออกจากตำบลท่าสะท้อน และตั้งตำบลลำดับที่ 16 ในปี พ.ศ. 2534 โดยแยกพื้นที่ตำบลกรูด ตั้งเป็นตำบลตะปาน อำเภอพุนพินจึงมี 16 ตำบลจนปัจจุบัน

บ้านท่าข้ามมีความเจริญเป็นอย่างมาก จึงมีการจัดตั้งสุขาภิบาลขึ้นในท้องที่เป็นลำดับที่ 3 ของจังหวัดในปี พ.ศ. 2498 (ต่อจากสุขาภิบาลเมืองสุราษฎร์ธานีและเทศบาลตำบลนาสาร) และยกฐานะขึ้นเป็นเทศบาลตำบลในปี พ.ศ. 2529 และจัดตั้งเป็นเทศบาลเมืองท่าข้ามในปี พ.ศ. 2543 ตามลำดับความเจริญของพื้นที่

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอพุนพินแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 16 ตำบล 98 หมู่บ้าน ได้แก่

1. ท่าข้าม (Tha Kham) 6 หมู่บ้าน 2. ท่าสะท้อน (Tha Sathon) 7 หมู่บ้าน 3. ลีเล็ด (Lilet) 8 หมู่บ้าน 4. บางมะเดื่อ (Bang Maduea) 7 หมู่บ้าน 5. บางเดือน (Bang Duean) 5 หมู่บ้าน 6. ท่าโรงช้าง (Tha Rong Chang) 5 หมู่บ้าน 7. กรูด (Krut) 6 หมู่บ้าน 8. พุนพิน (Phunphin) 3 หมู่บ้าน 9. บางงอน (Bang Ngon) 11 หมู่บ้าน 10. ศรีวิชัย (Si Wichai) 3 หมู่บ้าน 11. น้ำรอบ (Nam Rop) 7 หมู่บ้าน 12. มะลวน (Maluan) 9 หมู่บ้าน 13. หัวเตย (Hua Toei) 7 หมู่บ้าน 14. หนองไทร (Nong Sai) 5 หมู่บ้าน 15. เขาหัวควาย (Khao Hua Khwai) 4 หมู่บ้าน 16. ตะปาน (Tapan) 5 หมู่บ้าน

แผนที่

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอพุนพินประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 17 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองท่าข้าม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลท่าข้าม
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าข้าม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าข้าม (เฉพาะนอกเขตเทศบาลเมืองท่าข้าม)
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าสะท้อน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าสะท้อนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลลีเล็ด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลีเล็ดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางมะเดื่อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางมะเดื่อทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางเดือน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางเดือนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าโรงช้าง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าโรงช้างทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกรูด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกรูดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลพุนพิน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพุนพินทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางงอน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางงอนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลศรีวิชัย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศรีวิชัยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลน้ำรอบ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลน้ำรอบทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลมะลวน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมะลวนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหัวเตย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวเตยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองไทร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองไทรทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเขาหัวควาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขาหัวควายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตะปาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตะปานทั้งตำบล