อำเภอบ้านนาสาร

บ้านนาสาร เป็นอำเภอตั้งอยู่ในจังหวัดสุราษฎร์ธานี

อำเภอบ้านนาสาร
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Ban Na San
คำขวัญ:  เงาะโรงเรียนชื่อเฟื่อง รวยเหมืองแร่ แท้น้ำผึ้ง น่าทึ่งปลาเม็งยำ เลิศล้ำถ้าผา เพลินตาน้ำตกสวย งดงามด้วยอุทยาน
แผนที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี เน้นอำเภอบ้านนาสาร
พิกัด: 8°48′2″N 99°21′51″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	สุราษฎร์ธานี
พื้นที่
• ทั้งหมด	839.3 ตร.กม. (324.1 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	70,125 คน
• ความหนาแน่น	83.55 คน/ตร.กม. (216.4 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	84120, 84240 (เฉพาะหมู่ที่ 3, 5, 7 ตำบลควนสุบรรณ), 84270 (เฉพาะตำบลควนศรีและพรุพี)
รหัสภูมิศาสตร์	8412
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบ้านนาสาร เลขที่ 3 ถนนเทศบาล 1 ตำบลนาสาร อำเภอบ้านนาสาร จังหวัดสุราษฎร์ธานี 84120
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบ้านนาสารตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองสุราษฎร์ธานีและอำเภอกาญจนดิษฐ์
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอนบพิตำ (จังหวัดนครศรีธรรมราช)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอพิปูน (จังหวัดนครศรีธรรมราช) และอำเภอเวียงสระ
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเคียนซาและอำเภอบ้านนาเดิม

ประวัติอำเภอบ้านนาสาร

"อำเภอบ้านนาสาร" ได้รับอารยธรรมก่อนสมัยประวัติศาสตร์จนถึงสมัยประวัติศาสตร์ มีพื้นที่อาณาเขตกว้างใหญ่อยู่ในเขตการปกครองของเมืองไชยา เมืองนครศรีธรรมราช มณฑลนครศรีธรรมราช มณฑลชุมพร มณฑลสุราษฎร์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี ตามลำดับจนถึงปี พ.ศ. 2447 กระทรวงมหาดไทยได้โอนมาขึ้นกับจังหวัดสุราษฎร์ธานี

1. เริ่มต้นประวัติศาสตร์ "วัดถ้ำขรม" บริเวณที่วัดถำขรมมีการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ได้รับอารยธรรมมาตั้งแต่ก่อนสมัยประวัติศาสตร์ และมีมนุษย์ตั้งถิ่นฐานรอบอ่าวบ้านดอน ลุ่มแม่น้ำตาปี แม่น้ำพุมดวง แม่น้ำอิปัน คลองฉวาง คลองหา คลองลำพูน คลองยา คลองท่าสะท้อน มีหลักฐานความเจริญบริเวณบ้านน้ำรอบ บ้านท่าสะท้อน บ้านท่าเรือ บ้านควนท่าแร่ บ้านนาสาร ภูเขาถ้ำขรม เมืองเวียงสระ เคียนซา พระแสง ถึงสมัยประวัติศาสตร์วัดถำขรม ท้องที่อู่มาต อยู่ในเขตการปกครองของอาณาจักรไชยา และเมืองนครศรีธรรมราช มีความสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องกับประวัติศาสตร์สยาม สมัยสุโขทัย สมัยอยุธยา สมัยกรุงธนบุรีและกรุงรัตนโกสินทร์

2.สมัยเรียกชื่อ “ท้องที่ลำพูน” ในอดีตรู้จักในนาม บ้านนา เนื่องจากประชาชนมีที่ทำนาจำนวนมากและเรียกตามท้องที่ตั้งหมู่บ้านหลักฐานทางประวัติศาสตร์ เรียกว่า บ้านนา และ ลำพูน ส่วนประชาชนในท้องถิ่นเรียกว่า “บ้านนา” - ปี พ.ศ. 2354 เป็น"ท้องที่ลำพูน" ขึ้นกับเมืองนครศรีธรรมราช เอกสารทางประวัติศาสตร์บันทึกว่า “ท้องที่ลำพูน เป็นแขวงชั้นนอกด้านใต้ต่อแดนเมืองกระบี่ ด้านตะวันตกต่อแดนเมืองพังงาและตะกั่วป่า ด้านตะวันออกต่อแดนเมืองกาญจนดิษฐ์” โดยดูแลท้องที่เวียงสระ ท้องที่ส้องห้วยมะนาว ท้องที่อิปัน ท้องที่ฉวางท่าชี ประกอบด้วย อำเภอถ้ำขรม อำเภอน้ำพุ อำเภอท่าชี โดยมี วัดโฉละ เป็นที่เลณฑุบาต(หมายเหตุ เมืองนครศรีธรรมราชก่อนสมัยรัชกาลที่ 5 ได้จัดการปกครองเป็น ท้องที่ มีนายที่ดูแล อำเภอ มีนายอำเภอดูแล แขวง มีนายแขวงดูแล)

- ปรากฏหลักฐาน ในทำเนียบข้าราชการเมืองนครศรีธรรมราช สมัยรัชกาลที่ 2 ปี พ.ศ. 2354 เกี่ยวกับข้าราชการที่ลำพูนดังนี้ คือ “ หลวงอินทรพิชัย นายที่ลำพูน ถือศักดินา ๘๐๐ ฝ่ายซ้าย ขุนเพชรกำแพง ปลัด ถือศักดินา ๔๐๐ หมื่นเทพรักษา รอง ถือศักดินา ๒๐๐ หมื่นพรหมอักษร สมุห์บัญชี ถือศักดินา ๒๐๐ หมื่นจิตอักษร สมุห์บัญชี ถือศักดินา ๒๐๐ หมื่นสระบุรี เป็นสารวัตร ถือศักดินา ๒๐๐ หมื่นเกล้าเป็นสารวัตร ถือศักดินา ๒๐๐ สิริ หลวงขุนหมื่นที่ลำพูน หลวง ๑ ขุน ๑ หมื่น รวม ๗ คน ” - ปี พ.ศ. 2420 มีการจัดปกครองท้องที่ลำพูน คือ แยกท้องที่เวียงสระและท้องที่ส้องห้วยมะนาวออกเป็น 2 อำเภอคือ อำเภอเวียงสระ และอำเภอบ้านส้อง อำเภอเวียงสระต่อมาเรียกชื่ออำเภอคลองตาล โดยมี วัดเวียง เป็นที่เลณฑุบาต ท้องที่ลำพูนได้ดูแลราชการท้องที่ดังกล่าวตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 2 รัชกาลที่ 3 รัชกาลที่ 4 จนถึงสมัยรัชกาลที่ 5

3.สมัยเรียกชื่อ “อำเภอลำพูน” สมัยรัชกาลที่ 5 ได้จัดการปกครองประเทศสยาม ตามพระราชบัญญัติลักษณะการปกครองท้องถิ่น ร.ศ.116 (พ.ศ. 2440) และข้อบังคับลักษณะการปกครองหัวเมือง ร.ศ.117 (พ.ศ. 2441) พระยาสุขุมนัยวินิต (ปั้น สุขุม) ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลนครศรีธรรมราช ได้จัดเขตการปกครอง เมืองนครศรีธรรมราช เป็น 9 อำเภอ คือ อำเภอกลางเมือง อำเภอเบี้ยซัด (ปากพนัง) อำเภอร่อนพิบูลย์ อำเภอกลาย อำเภอสิชล อำเภอฉวาง อำเภอทุ่งสง อำเภอเขาพังไกร และอำเภอลำพูน ในส่วนอำเภอลำพูน จัดการปกครอง ดังรายละเอียดดังนี้คือ ยุบอำเภออิปันเป็นตำบลอิปัน ยุบอำเภอพะแสงเป็นตำบลพะแสง ยุบอำเภอพนมเป็นตำบลพนม มารวมกับตำบลที่มีอยู่ของท้องที่ลำพูน คือ ตำบลกอบแกบ ตำบลทุ่งเตา ตำบลท่าเรือ ตำบลบ้านนา ตั้งเป็น อำเภอลำพูน ตั้งที่ว่าการอำเภอที่ตำบลบ้านนา ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้กับวัดบ้านนาติดกับคลองลำพูน บริเวณที่ตั้งโรงพยาบาลบ้านนาเดิม - ปี พ.ศ. 2442 (ร.ศ.118) แยกตำบลและตั้งตำบลขึ้นใหม่ คือ ตำบลเวียงสระ ตำบลทุ่งหลวง ตำบลท่าเรือ ตำบลพรุพี ตำบลอู่มาต (นาสาร) ตำบลลำพูน (กอบแกบ) ตำบลทุ่งเตา ตำบลท่าเรือ ตำบลบ้านนา ย้ายที่ว่าการอำเภอลำพูน(บริเวณโรงพยาบาลบ้านนาเดิม มาสร้างใหม่บริเวณตลาดเทศบาลบ้านนาในปัจจุบัน)

- ปี พ.ศ. 2442 พระยาสุขุมนัยวินิต(ปั้น สุขุม ต่อมาเลื่อนยศเป็นพระยายมราช) สมุหเทศาภิบาล มณฑลนครศรีธรรมราช ได้มาตรวจราชการที่อำเภอลำพูน พิจารณาเห็นว่าการจัดการปกครองอำเภอลำพูน ยังไม่เหมาะสมเพราะไม่สะดวกต่อการเดินทางของประชาชนจึงได้แยกตำบลอีปัน และ ตำบลพะแสง ตั้งเป็น อำเภอพะแสง แยกตำบลพนม ตั้งเป็น กิ่งอำเภอพนม ออกจากอำเภอลำพูน - ปี พ.ศ. 2449(ร.ศ.125)ย้ายศาลารัฐบาลมณฑล(ศร.)ชุมพร มาตั้งที่บ้านดอน เปลี่ยนชื่อมณฑลชุมพรเป็นชื่อ มณฑลสุราษฎร์ ตั้งศาลารัฐบาลมณฑลที่บ้านดอน เปลี่ยนชื่อเมืองไชยา เป็นเมืองสุราษฎร์ธานี และโอนอำเภอพะแสง(ต่อมาเปลี่ยนเป็นพระแสง) กิ่งอำเภอพนม และอำเภอลำพูน จากเมืองนครศรีธรรมราช มณฑลนครศรีธรรมราชมาขึ้นกับเมืองสุราษฎร์ธานี จึงทำให้อำเภอลำพูน กิ่งอำเภอพนมและอำเภอพระแสง มาอยู่ในเมืองสุราษฎร์ธานี

4.สมัยเรียกชื่อ “อำเภอบ้านนา” - ปี พ.ศ. 2460 (ร.ศ.136) กระทรวงมหาดไทยเปลี่ยนชื่อ อำเภอลำพูน เป็น“อำเภอบ้านนา”ตามชื่อตำบลที่ตั้งที่ว่าการเนื่องจากอยู่ใกล้สถานีรถไฟบ้านนา ประชาชนส่วนใหญ่เรียกว่า “อำเภอบ้านนา” - ปี พ.ศ. 2465 (ร.ศ.141) กระทรวงมหาดไทยได้โอนตำบลบางเบา ตำบลกรูด จากอำเภอท่าโรงช้าง ตำบลเคียนซา ตำบลพ่วงพรหมครจากอำเภอพะแสงมาขึ้นกับอำเภอบ้านนา ทำให้มีตำบลเพิ่มขึ้นคือ 1. ตำบลบ้านนา 2. ตำบลท่าเรือ 3. ตำบลทุ่งเตา 4. ตำบลกอบแกบ (ลำพูน) 5. ตำบลนาสาร 6. ตำบลพรุพี 7. ตำบลท่าชี (น้ำพุ) 8. ตำบลทุ่งหลวง 9. ตำบลเวียงสระ 10. ตำบลบางเบา 11. ตำบลกรูด 12. ตำบลเคียนซา 13. ตำบลพ่วงพรหมคร 14. ตำบลตะปาน - ปี พ.ศ. 2481 สมัยรัฐบาลจอมพลป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีได้เปลี่ยน ชื่อ สยาม เป็น ราชอาณาจักรไทย

5.สมัยเรียกชื่อ “อำเภอบ้านนาสาร” - วันที่ 18 มีนาคม พ.ศ. 2481 ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอบ้านนา ไปตั้งที่ตำบลนาสาร การย้ายในครั้งนั้นได้นำไม้ส่วนประกอบอาคารที่เป็นไม้ทั้งหมดจากอำเภอบ้านนาโดยบรรทุกรถไฟ และสร้างประกอบใหม่จึงทำให้อาคารที่ว่าการอำเภอบ้านนากับอำเภอบ้านนาสารมีลักษณะเหมือนกัน - ปี พ.ศ. 2482 เปลี่ยนชื่ออำเภอบ้านนา โดยนำชื่อเดิม “บ้านนา”รวมกับสถานที่ตั้งตำบล“นาสาร” เป็นอำเภอบ้านนาสาร จังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นส่วนหนึ่งของราชอาณาจักรไทย ต่อมาทางราชการได้พิจารณาเห็นว่าอำเภอบ้านนาสาร มีท้องที่กว้างขวางมีประชากรมาก บางตำบลตั้งอยู่ห่างไกลจากที่ตั้งที่ว่าการอำเภอบ้านนาสาร ไม่สะดวกแก่การปกครองและการติดต่อราชการของประชาชนกระทรวงมหาดไทยจึงได้ปรับปรุงตั้งกิ่งอำเภอขึ้น

การแบ่งแยกเขตการปกครองต่างๆ

• วันที่ 1 สิงหาคม 2481 ยุบอำเภอพระแสง ลงเป็น กิ่งอำเภอพระแสง ขึ้นกับอำเภอบ้านนาสาร และให้มีเขตการปกครองรวม 3 ตำบล คือ ตำบลอิปัน ตำบลสองแพรก และตำบลสินปุน
• วันที่ 26 ธันวาคม 2481 ตั้งตำบลทุ่งเตา แยกออกจากตำบลท่าเรือ ตำบลบ้านนา และตำบลลำพูน กับโอนพื้นที่หมู่ 3 (ในขณะนั้น) ของตำบลลำพูน พื้นที่หมู่ 1 (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าชี ไปขึ้นกับตำบลนาสาร กับโอนพื้นที่หมู่ 2 (ในขณะนั้น) ของตำบลเคียนซา ไปขึ้นกับตำบลพ่วงพรมคร
• วันที่ 24 มิถุนายน 2483 จัดตั้งเทศบาลตำบลนาสาร ในท้องที่ตำบลนาสาร
• วันที่ 13 สิงหาคม 2483 ตั้งตำบลพรุพี แยกออกจากตำบลนาสาร (ยกเว้นบ้านเหมืองขุนทองหลาง) กับโอนพื้นที่หมู่ 6 (ในขณะนั้น) ของตำบลนาสาร ไปขึ้นกับตำบลท่าชี กับโอนพื้นที่หมู่ 2 (ในขณะนั้น) ของตำบลนาสาร ไปขึ้นกับตำบลลำพูน กับโอนพื้นที่บ้านห้วยมุด ของตำบลบ้านนา ไปขึ้นกับตำบลนาสาร
• วันที่ 8 กรกฎาคม 2484 เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลตำบลนาสาร เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น
• วันที่ 30 กันยายน 2490 ตั้งตำบลทุ่งเตา แยกออกจากตำบลนาสาร และตำบลลำพูน ตั้งตำบลท่าชี แยกออกจากตำบลพรุพี ตั้งตำบลท่าเรือ แยกออกจากตำบลบ้านนา ตั้งตำบลทุ่งหลวง แยกออกจากตำบลเวียงสระ
• วันที่ 28 ตุลาคม 2490 ตั้งตำบลเคียนซา แยกออกจากตำบลกรูด และตำบลพ่วงพรมคร
• วันที่ 9 ตุลาคม 2494 โอนพื้นที่หมู่ 3 (ในขณะนั้น) ของตำบลกรูด ไปขึ้นกับตำบลท่าเรือ และโอนพื้นทีตำบลกรูด อำเภอบ้านนาสาร ไปขึ้นกับอำเภอพุนพิน
• วันที่ 28 พฤศจิกายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลย่านดินแดง ในท้องที่บางส่วนของตำบลอิปัน
• วันที่ 22 กรกฎาคม 2501 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอพระแสง อำเภอบ้านนาสาร เป็น อำเภอพระแสง พร้อมกับโอนสุขาภิบาลย่านดินแดง มาขึ้นกับอำเภอพระแสง อีกด้วย
• วันที่ 26 ธันวาคม 2510 จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านนา ในท้องที่บางส่วนของตำบลบ้านนา
• วันที่ 12 มีนาคม 2511 แยกพื้นที่ตำบลเวียงสระ และตำบลทุ่งหลวง อำเภอบ้านนาสาร มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอเวียงสระ ขึ้นกับอำเภอบ้านนาสาร
• วันที่ 25 มิถุนายน 2511 จัดตั้งสุขาภิบาลเวียงสระ ในท้องที่บางส่วนของตำบลเวียงสระ
• วันที่ 2 กันยายน 2512 ตั้งตำบลบ้านส้อง แยกออกจากตำบลเวียงสระ ตั้งตำบลคลองฉนวน แยกออกจากตำบลทุ่งหลวง
• วันที่ 15 ธันวาคม 2513 แยกพื้นที่ตำบลเคียนซา และตำบลพ่วงพรมคร อำเภอบ้านนาสาร มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอเคียนซา ขึ้นกับอำเภอบ้านนาสาร
• วันที่ 16 พฤศจิกายน 2514 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอเวียงสระ อำเภอบ้านนาสาร เป็น อำเภอเวียงสระ พร้อมกับโอนสุขาภิบาลเวียงสระ มาขึ้นกับอำเภอเวียงสระ อีกด้วย
• วันที่ 30 พฤศจิกายน 2514 จัดตั้งสุขาภิบาลเคียนซา ในท้องที่บางส่วนของตำบลเคียนซา
• วันที่ 28 มีนาคม 2517 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอเคียนซา อำเภอบ้านนาสาร เป็น อำเภอเคียนซา พร้อมกับโอนสุขาภิบาลเคียนซา มาขึ้นกับอำเภอเคียนซา อีกด้วย
• วันที่ 13 เมษายน 2519 แยกพื้นที่ตำบลบ้านนา และตำบลท่าเรือ อำเภอบ้านนาสาร มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอบ้านนาเดิม ขึ้นกับอำเภอบ้านนาสาร
• วันที่ 17 สิงหาคม 2520 ตั้งตำบลควนศรี แยกออกจากตำบลพรุพี ตั้งตำบลควนสุบรรณ แยกออกจากตำบลทุ่งเตา
• วันที่ 14 กันยายน 2525 ตั้งตำบลทรัพย์ทวี แยกออกจากตำบลท่าเรือ
• วันที่ 9 สิงหาคม 2526 ตั้งตำบลนาใต้ แยกออกจากตำบลบ้านนา
• วันที่ 25 พฤศจิกายน 2528 ตั้งตำบลคลองปราบ แยกออกจากตำบลพรุพี
• วันที่ 12 ธันวาคม 2529 ตั้งตำบลน้ำพุ แยกออกจากตำบลท่าชี
• วันที่ 21 พฤษภาคม 2533 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอบ้านนาเดิม อำเภอบ้านนาสาร เป็น อำเภอบ้านนาเดิม พร้อมกับโอนสุขาภิบาลบ้านนา มาขึ้นกับอำเภอบ้านนาเดิม อีกด้วย
• วันที่ 3 ธันวาคม 2536 ตั้งตำบลทุ่งเตาใหม่ แยกออกจากตำบลทุ่งเตา ตั้งตำบลเพิ่มพูนทรัพย์ แยกออกจากตำบลลำพูน
• วันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2547 ยกฐานะเทศบาลตำบลนาสาร จัดตั้งเป็นเทศบาลเมืองนาสาร

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบ้านนาสารเป็นเขตอำเภอในจังหวัดสุราษฎร์ธานี แบ่งเขตการปกครองออกเป็น 11 ตำบล 65 หมู่บ้าน ได้แก่

1. นาสาร (Na San) - 2. พรุพี (Phru Phi) 7 หมู่บ้าน 3. ทุ่งเตา (Thung Tao) 5 หมู่บ้าน 4. ลำพูน (Lamphun) 7 หมู่บ้าน 5. ท่าชี (Tha Chi) 6 หมู่บ้าน 6. ควนศรี (Khuan Si) 8 หมู่บ้าน 7. ควนสุบรรณ (Khuan Suban) 7 หมู่บ้าน 8. คลองปราบ (Khlong Prap) 5 หมู่บ้าน 9. น้ำพุ (Nam Phu) 6 หมู่บ้าน 10. ทุ่งเตาใหม่ (Thung Tao Mai) 8 หมู่บ้าน 11. เพิ่มพูนทรัพย์ (Phoem Phun Sap) 6 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบ้านนาสารประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองนาสาร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาสารทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลพรุพี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพรุพีทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลคลองปราบ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคลองปราบทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลท่าชี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าชีทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลควนศรี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลควนศรีทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งเตา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งเตาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลลำพูน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลำพูนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลควนสุบรรณ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลควนสุบรรณทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลน้ำพุ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลน้ำพุทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งเตาใหม่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งเตาใหม่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเพิ่มพูนทรัพย์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเพิ่มพูนทรัพย์ทั้งตำบล