อักษรพักปา
อักษรพักปา (ทิเบต: འཕགས་པ་, ไวลี: ʼPhags pa, พินอินทิเบต: pagba) หรืออักษรพักส์-ปา (อังกฤษ: Phags-pa alphabet) ประดิษฐ์ขึ้นโดยพระทิเบตชื่อโจเกินเชอกยาพักปาในปี ค.ศ. 1269 ตามคำสั่งของกุบไลข่านแห่งจักรวรรดิมองโกลเพื่อใช้สำหรับเขียนภาษามองโกเลีย ซึ่งในขณะนั้นภาษามองโกเลียเดิมเขียนด้วยอักษรอุยกูร์ซึ่งไม่เหมาะกับเสียงในภาษา พักปาออกแบบอักษรใหม่โดยใช้อักษรทิเบตเป็นแบบ เป็นอักษรชนิดเดียวในตระกูลอักษรพราหมีที่เขียนในแนวตั้งจากบนลงล่าง และจากซ้ายไปขวา พยัญชนะทุกตัวมีเสียงสระอะติดตัว และจะใส่รูปสระหากต้องการออกเสียงสระอื่น
| อักษรพักปา | |
|---|---|
 หน้าหนังสือซูสื่อฮุ่ยเย่า (書史會要) แสดงอักษรพักปา 41 ตัว | |
| ชนิด | อักษร |
| ภาษาพูด | |
| ผู้ประดิษฐ์ | โจเกินเชอกยาพักปา |
| ช่วงยุค | ค.ศ. 1269 – ประมาณ ค.ศ. 1360 |
| ระบบแม่ | |
| ระบบลูก | อักษรชญานวัชระทรงเหลี่ยม |
| ระบบพี่น้อง | เลปชา, มณีปุระ, มาร์เชน |
| ช่วงยูนิโคด | U+A840–U+A87F |
| ISO 15924 | Phag |
[a] ต้นดำเนิดเซมิติกของอักษรพราหมียังไม่เป็นที่ยอมรับ | |
| บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด | |
ꡖꡟꡃ ꡚꡦ ꡗꡃ ꡚꡞ ꡏꡟ ꡈꡓ"
(ꞏung shė yang shi mu taw = 翁舍楊氏墓道)
แปลว่า "อนุสรณ์สถานหลุมฝังศพของหยาง เวิงเซ่อ"
ส่วนอักษรจีนตัวเล็กๆด้านซ้ายขวาในภาพเขียนว่า 延祐甲寅 และ 良月吉日
อักษรนี้ใช้เขียนและถอดเสียงกลุ่มภาษาจีน, กลุ่มภาษาทิเบต, มองโกเลีย, อุยกูร์, สันสกฤต, เปอร์เซีย[1][2] และภาษารอบข้างในสมัยราชวงศ์หยวน[3][4]
ใช้เขียน แก้ไข
- ภาษามองโกเลีย
- เคยพบจารึกอักษรพักปาที่ใช้เขียน ภาษาจีน ภาษาทิเบต ภาษาสันสกฤต ภาษาเปอร์เซีย และภาษาอุยกูร์ด้วย
ยูนิโคด แก้ไข
อักษรพักปาได้ถูกบรรจุลงในยูนิโคดตั้งแต่เวอร์ชัน 5.0 ในเดือนกรกฎาคม 2006 ช่วงรหัส U+A840 – U+A877
| พักปา[1][2] Unicode.org chart (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+A84x | ꡀ | ꡁ | ꡂ | ꡃ | ꡄ | ꡅ | ꡆ | ꡇ | ꡈ | ꡉ | ꡊ | ꡋ | ꡌ | ꡍ | ꡎ | ꡏ |
| U+A85x | ꡐ | ꡑ | ꡒ | ꡓ | ꡔ | ꡕ | ꡖ | ꡗ | ꡘ | ꡙ | ꡚ | ꡛ | ꡜ | ꡝ | ꡞ | ꡟ |
| U+A86x | ꡠ | ꡡ | ꡢ | ꡣ | ꡤ | ꡥ | ꡦ | ꡧ | ꡨ | ꡩ | ꡪ | ꡫ | ꡬ | ꡭ | ꡮ | ꡯ |
| U+A87x | ꡰ | ꡱ | ꡲ | ꡳ | ꡴ | ꡵ | ꡶ | ꡷ | ||||||||
| หมายเหตุ | ||||||||||||||||
อ้างอิง แก้ไข
- ↑ "CHINESE-IRANIAN RELATIONS viii. Persian Lang. – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. สืบค้นเมื่อ 2019-06-28.
- ↑ "BabelStone : ʼPhags-pa Script : Description". www.babelstone.co.uk. สืบค้นเมื่อ 2019-06-28.
- ↑ Theobald, Ulrich. "The ʼPhags-pa Script (www.chinaknowledge.de)". www.chinaknowledge.de (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2019-06-28.
- ↑ "BabelStone : Phags-pa Script : Overview". www.babelstone.co.uk. สืบค้นเมื่อ 2019-06-28.
อ่านเพิ่ม แก้ไข
- Coblin, W. South (2006). A Handbook of ʼPhags-pa Chinese. ABC Dictionary Series. Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 978-0-8248-3000-7. สืบค้นเมื่อ 24 April 2014.
- Denlinger, Paul. B. (1963). Chinese in Hp'ags-pa Script. สืบค้นเมื่อ 24 April 2014.
- Everding, Karl-Heinz (2006). Herrscherurkunden aus der Zeit des mongolischen Großreiches für tibetische Adelshäuser, Geistliche und Klöster. Teil 1: Diplomata Mongolica. Mittelmongolische Urkunden in ʼPhags-pa-Schrift. Eidtion, Übersetzung, Analyse. Halle: International Institute for Tibetan and Buddhist Studies. ISBN 978-3-88280-074-6.
- Poppe, Nicholas (1957). The Mongolian Monuments in hP´ags-pa Script (Second ed.). Wiesbaden: Harrassowitz.
- Sampson, Geoffrey (1985). Writing Systems: A Linguistic Introduction. Great Britain: Anchor Brenton Ltd. ISBN 978-0-09-156980-8.
- Schuh, Dieter (1981). Grundlagen tibetischer Siegelkunde. Eine Untersuchung über tibetische Siegelaufschriften in ʼPhags-pa-Schrift. Sankt Augustin: VGH Wissenschaftsverlag. ISBN 978-3-88280-011-1.
แหล่งข้อมูลอื่น แก้ไข
- BabelStone: ʼPhags-pa Script (with free fonts)
- Omniglot: ʼPhags-pa script
- Ancientscripts: hPhags-pa
- Mongolian characters after Kublai Khan
 | บทความภาษานี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล |