กลุ่มภาษาทิเบต
บทความนี้ยังต้องการเพิ่มแหล่งอ้างอิงเพื่อพิสูจน์ความถูกต้อง |
กลุ่มภาษาทิเบต (Tibetan languages) เป็นกลุ่มย่อยของภาษาที่ไม่สามารถเข้าใจกันได้ ของตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่า ที่พูดโดยชาวทิเบตที่อยู่ในบริเวณเอเชียกลางติดต่อกับเอเชียใต้ ได้แก่ ที่ราบสูงทิเบต ภาคเหนือของอินเดียในบัลติสถาน ลาดัก เนปาล สิกขิม และภูฏาน ส่วนใหญ่ใช้ในการเขียนงานทางศาสนาโดยเฉพาะศาสนาพุทธ
| กลุ่มภาษาทิเบต | |
|---|---|
| Tibetan Central Bodish | |
| กลุ่มเชื้อชาติ: | ทิเบต, สิกขิม, ลาดัก, ภูฏาน, เศรปา, จิเรล, บัลติ, โยลโม |
| ภูมิภาค: | จีน (เขตปกครองตนเองทิเบต, มณฑลชิงไห่, มณฑลเสฉวน, มณฑลกานซู่, มณฑลยูนนาน); อินเดีย (ลาดัก, รัฐสิกขิม, รัฐอุตตราขัณฑ์, รัฐหิมาจัลประเทศ, รัฐอรุณาจัลประเทศ, รัฐอัสสัม); ปากีสถาน (กิลกิต-บัลติสถาน); เนปาล; ภูฏาน |
| การจําแนก ทางภาษาศาสตร์: | จีน-ทิเบต
|
| กลุ่มย่อย: |
|
| กลอตโตลอก: | oldm1245[1] |
 พื้นที่ทางวัฒนธรรมทิเบต | |
ด้วยเหตุผลทางการเมือง สำเนียงของภาษาทิเบตกลาง (รวมทั้งลาซา) คาม และอัมโดในจีน ถือเป็นภาษาทิเบตเพียงภาษาเดียว ในขณะที่ภาษาซองคา ภาษาสิกขิม ภาษาเศรปาและภาษาลาดัก ถือเป็นภาษาเอกเทศต่างหาก แม้ว่าผู้พูดภาษาดังกล่าวจะถือตนว่าเป็นชาวทิเบตด้วย ในทางภาษาศาสตร์ ภาษาซองคาและภาษาเศรปามีความใกล้เคียงกับภาษาทิเบตสำเนียงลาซามากกว่าสำเนียงคามและอัมโด
มีผู้พูดกลุ่มภาษาทิเบตทั้งหมดราว 6 ล้านคน ไม่ใช่ทั้งหมดเป็นชาวทิเบต[2] ภาษาทิเบตสำเนียงลาซามีผู้พูดประมาณ 150,000 คนที่เป็นผู้ลี้ภัยในอินเดียและประเทศอื่นๆ ภาษาทิเบตใช้พูดโดยชนกลุ่มน้อยในทิเบตที่อยู่ใกล้เคียงกับชาวทิเบตมากว่าศตวรรษ แต่ไม่สามารถรักษาภาษาและวัฒนธรรมของตนไว้ได้ ชาวเกวียงในคามนั้น รัฐบาลจีจัดให้เป็นชาวทิเบต แต่ภาษาเกวียงอิกไม่ใช่กลุ่มภาษาทิเบต แม้จะอยู่ในตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่า
ภาษาทิเบตคลาสสิกไม่ใช่ภาษาที่มีวรรรยุกต์ แต่บางสำเนียง เช่น ทิเบตกลางและคาม ได้พัฒนาเสียงวรรณยุกต์ขึ้น ส่วนสำเนียงอัมโดและลาดัก และภาษาบัลติไม่มีวรรณยุกต์ ลักษณะของภาษาทิเบตในปัจจุบันเป็นแบบรูปคำติดต่อแม้ว่าจะไม่พบลักษณะนี้ในภาษาทิเบตคลาสสิก
การจัดจำแนก
แก้การแบ่งตามวิธีของ Bradley ภาษาในกลุ่มนี้ ได้แก่
- ภาษาลาดัก หรือภาษาทิเบตตะวันตกโบราณ รวมทั้งภาษาบัลติและภาษาปูริก ไม่มีวรรณยุกต์
- กลุ่มภาษาทิเบตกลาง มีวรรณยุกต์
- ภาษาทิเบตตะวันตกสมัยใหม่ พบในลาดักและบริเวณใกล้เคียง
- ภาษาดบุส-อู พบใน งารี อู-จั้ง และแนวชายแดนทางด้านเหนือของเนปาล
- ภาษาทิเบตเหนือ พบทางใต้ของมณฑลชิงไห่
- ภาษาทิเบตใต้ ได้แก่ภาษาสิกขิม ภาษาซองคา ภาษาเศรปา
- ภาษาคาม มีวรรณยุกต์ ใช้พูดในมณฑลชิงไห่ คามโด เสฉวนและยูนนาน
- ภาษาอัมโด ไม่มีวรรณยุกต์ ใช้พูดในชิงไห่ กันซู และเสฉวน
การจัดจำแนกมีความผันแปรมาก บางครั้งรวมสำเนียงคามและอัมโดเข้าด้วยกันเป็นสำเนียงทิเบตตะวันออก (ต่างจากภาษาโบดิชตะวันออก) ภาษาทิเบตที่ใช้ในจีนจัดเป็นภาษาทิเบตมาตรฐาน
ระบบการเขียน
แก้กลุ่มภาษาทิเบตส่วนใหญ่เขียนด้วยอักษรทิเบต แต่ชาวลาดักและชาวบัลติบางส่วนเขียนภาษาของตนด้วยอักษรอาหรับแบบที่ใช้กับภาษาอูรดู ในบัลติสถาน ประเทศปากีสถาน ชาวบัลติเลิกใช้อักษรทิเบตมากว่าร้อยปีซึ่งเป็นอิทธิพลจากศาสนาอิสลาม อย่างไรก็ตาม ชาวบัลติเริ่มตระหนักถึงอิทธิพลจากวัฒนธรรมภายนอกโดยเฉพาะจากชาวปัญจาบ จึงพยายามฟื้นฟูอักษรทิเบตขึ้นมาใช้ควบคู่กับอักษรอาหรับ
อ้างอิง
แก้- Sagart, Laurent; Jacques, Guillaume; Lai, Yunfan; Ryder, Robin; Thouzeau, Valentin; Greenhill, Simon J.; List, Johann-Mattis (2019), "Dated language phylogenies shed light on the history of Sino-Tibetan", Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 116 (21): 10317–10322, doi:10.1073/pnas.1817972116, PMC 6534992, PMID 31061123.
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, บ.ก. (2013). "Early Old Tibetan". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ Tournadre, Nicolas (2014). "The Tibetic languages and their classification". ใน Owen-Smith, Thomas; Hill, Nathan W. (บ.ก.). Trans-Himalayan Linguistics: Historical and Descriptive Linguistics of the Himalayan Area. De Gruyter. pp. 103–129. ISBN 978-3-11-031074-0. (preprint)
อ่านเพิ่ม
แก้- Beyer, Stephan V. (1992). The Classical Tibetan Language. SUNY Press. ISBN 0-7914-1099-4.
- Denwood, Philip (1999). Tibetan. John Benjamins Publishing. ISBN 90-272-3803-0.
- Denwood, Philip (2007). "The Language History of Tibetan". ใน Roland Bielmeier; Felix Haller (บ.ก.). Linguistics of the Himalayas and beyond. Walter de Gruyter. pp. 47–70. ISBN 978-3-11-019828-7.
- van Driem, George (2001). Languages of the Himalayas: An Ethnolinguistic Handbook of the Greater Himalayan Region containing an Introduction to the Symbiotic Theory of Language. Brill. ISBN 9004103902.
- AHP43 Amdo Tibetan Language เก็บถาวร 2021-06-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
แหล่งข้อมูลอื่น
แก้
- Comparative Dictionary of Tibetan Dialects (CDTD) เก็บถาวร 2016-09-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Languages on the Tibetan Plateau and the Himalayas เก็บถาวร 2007-06-11 ที่ archive.today — Nicolas Tournadre
- Overview of Old Tibetan Synchronic phonology by Nathan Hill
- L'évolution des langues et les facteurs écolinguistiques : le cas des langues d'éleveurs et des langues d'agriculteurs sur le Haut Plateau tibétain at CNRS-LACITO
- China's Tibet policy continued attempt at erasing Tibetan language