อักษรธรรมล้านนา
บทความนี้ต้องการการจัดหน้า จัดหมวดหมู่ ใส่ลิงก์ภายใน หรือเก็บกวาดเนื้อหา ให้มีคุณภาพดีขึ้น คุณสามารถปรับปรุงแก้ไขบทความนี้ได้ และนำป้ายออก พิจารณาใช้ป้ายข้อความอื่นเพื่อชี้ชัดข้อบกพร่อง |
อักษรธรรมล้านนา หรือ ตัวเมือง (ไทยถิ่นเหนือ: ᩋᩢᨠ᩠ᨡᩁᨵᩢᨾ᩠ᨾ᩺ᩃ᩶ᩣ᩠ᨶᨶᩣ ᩁᩂ ᨲ᩠ᩅᩫᨾᩮᩬᩥᨦ; คำเมืองอักษรไทย: อักขรธัมม์ล้านนา รฤ ตั๋วเมือง; ไทลื้อ: ᨵᨾ᩠ᨾ [ธรรม] "คัมภีร์") หรือ อักษรยวน ภาษาไทยกลางในอดีตเรียกว่า ไทยเฉียง[4] ลาวเฉียงตามชื่อมณฑลลาวเฉียง เป็นอักษรที่ใช้ในสามภาษา ได้แก่ ภาษาไทยถิ่นเหนือ, ภาษาไทลื้อ ในประเทศจีน และภาษาไทเขิน ในประเทศพม่า นอกเหนือจากนี้ อักษรล้านนายังใช้กับลาวธรรม (หรือลาวเก่า) เพราะเนื่องจากอักษรธรรมล้านนาได้แพร่เข้าไปยังอาณาจักรล้านช้างเดิมผ่านความสัมพันธ์ทางการทูตและทางศาสนาระหว่างล้านนากับล้านช้างในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 21 ร่วมสมัยกับพระเจ้าโพธิสารราชและพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชแห่งล้านช้าง เป็นต้น เลยกลายเป็นวิวัฒนาการของแบบอักษรที่เรียกว่าอักษรธรรมลาว(หรือที่เรียกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทยว่า "อักษรธรรมอีสาน") ในเวลาต่อมา และภาษาถิ่นอื่นในคัมภีร์ใบลานพุทธและสมุดบันทึก อักษรนี้ยังเรียก อักษรธรรมหรืออักษรยวน
| อักษรธรรมล้านนา | |
|---|---|
 คำว่า "อักษรธรรม" (อักขรธัมม์) ในภาษากำเมือง | |
| ชนิด | อักษรสระประกอบ |
| ภาษาพูด | ไทยถิ่นเหนือ, ไทลื้อ, เขิน, ไทยถิ่นอีสาน และลาว(ชาวลาวและชาวไทยถิ่นอีสานจะใช้แค่ในทางศาสนาเท่านั้น) |
| ช่วงยุค | คริสศตวรรษที่ 13-ปัจจุบัน |
| ระบบแม่ | |
| ระบบลูก | ไทลื้อใหม่ |
| ช่วงยูนิโคด | U+1A20-U+1AAF |
| ISO 15924 | Lana |
[a] ต้นกำเนิดเซมิติกของอักษรพราหมีไม่เป็นที่ยอมรับในระดับสากล | |
| บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด | |
ภาษาไทยถิ่นเหนือเป็นภาษาใกล้ชิดกับภาษาไทยและเป็นสมาชิกของตระกูลภาษาเชียงแสน มีผู้พูดเกือบ 6,000,000 คนในภาคเหนือของประเทศไทย และหลายพันคนในประเทศลาว ซึ่งมีจำนวนน้อยที่รู้อักษรล้านนา อักษรนี้ยังใช้อยู่ในพระสงฆ์อายุมาก ภาษาไทยถิ่นเหนือมีหกวรรณยุกต์ ขณะที่ภาษาไทยมีห้าวรรณยุกต์ ทำให้การถอดเสียงเป็นอักษรไทยมีปัญหา มีความสนใจในอักษรล้านนาขึ้นมาอีกบ้างในหมู่คนหนุ่มสาว แต่ความยุ่งยากเพิ่มขึ้น คือ แบบภาษาพูดสมัยใหม่ ที่เรียก คำเมือง ออกเสียงต่างจากแบบเก่า[5]
ᩅᩢ᩠ᨯᩉ᩠ᨾᩬᩴ᩶ᨤᩣᩴᨴ᩠ᩅᨦ᩺
ถอดเป็นอักษรไทย: "วัดหฺมฺ้อฅำทฺวง์"
คำอ่าน: "วัดหม้อคำตวง"
พยัญชนะ แก้
อักษรธรรมล้านนาจัดตามกลุ่มพยัญชนะวรรคตามพยัญชนะภาษาบาลี แบ่งออกเป็น 5 วรรค วรรคละ 5 ตัว เรียกว่า“พยัญชนะวรรค”หรือ“พยัญชนะในวรรค”อีก 8 ตัวไม่จัดอยู่ในวรรคเรียกว่า“พยัญชนะอวรรค”หรือ“พยัญชนะนอกวรรค”หรือ“พยัญชนะเศษวรรค”ส่วนการอ่านออกเสียงเรียกพยัญชนะทั้งหมดนั้น จะเรียกว่า“ตั๋ว”เช่น ตั๋ว กะ/ก/ ตั๋ว ขะ/ข/ ตั๋ว จะ/จ/ เป็นต้น
พยัญชนะปกติ แก้
อักษรไทยที่ปรากฏเป็นการถ่ายอักษรเท่านั้น เสียงจริงของอักษรแสดงไว้ในสัทอักษรสากล ซึ่งอาจจะออกเสียงต่างไปจากอักษรไทย
| วัคค์ (วรรค) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ประเภท | อนาสิก | นาสิก | |||||||
| หมวด | หลัก | เติม | หลัก | เติม | หลัก | เติม | หลัก | ||
| ก วัคค์ | รูป | 
|
|
|
|
|
|
| |
| Unicode | ᨠ | ᨡ | ᨢ | ᨣ | ᨤ | ᨥ | ᨦ | ||
| ชื่อ | ก๋ะ | ข๋ะ | ฃ๋ะ | ก๊ะ | ฅะ (คะ) | ฆะ | งะ | ||
| ถอดอักษร | ก | ข | ฃ | ค | ฅ | ฆ | ง | ||
| สัทอักษร | /káʔ/ | /xáʔ/, /kʰáʔ/ | /xáʔ/, /kʰáʔ/ | /ka᷇ʔ/ | /xa᷇ʔ/, /kʰa᷇ʔ/ | /xa᷇ʔ/, /kʰa᷇ʔ/ | /ŋa᷇ʔ/ | ||
| อักษร | สูง | สูง | ต่ำ | ||||||
| จ วัคค์ | รูป | 
|
|
|
|
 ,
|
| ||
| Unicode | ᨧ | ᨨ | ᨩ | ᨪ | ᨫ | ᨬ | |||
| ชื่อ | จ๋ะ | ฉ๋ะ | จ๊ะ | ซะ | ฌะ | ญะ | |||
| ถอดอักษร | จ | ฉ | ช | ซ | ฌ | ญ | |||
| สัทอักษร | /t͡ɕáʔ/ | /sáʔ/, /t͡ɕʰáʔ/ | /t͡ɕa᷇ʔ/ | /sa᷇ʔ/ | /sa᷇ʔ/, /t͡ɕʰa᷇ʔ/ | /ɲa᷇ʔ/ | |||
| อักษร | สูง | สูง | ต่ำ | ||||||
| ฏ วัคค์ | รูป | 
|
 , 
|
|
|
| |||
| Unicode | ᨭ | ᨮ | ᨯ | ᨰ | ᨱ | ||||
| ชื่อ | หละต๋ะ (หละฏ๋ะ) | หละถ๋ะ (หละฐ๋ะ) | ด๋ะ | หละทะ (หละฒะ) | หละนะ (หละณะ) | ||||
| ถอดอักษร | ฏ | ฐ | ฑ, ฎ, ด | ฒ | ณ | ||||
| สัทอักษร | /lə.táʔ/ | /lə.tʰáʔ/ | /dáʔ/ | /lə.tʰa᷇ʔ/ | /lə.na᷇ʔ/ | ||||
| อักษร | สูง | สูง | กลาง | ต่ำ | |||||
| ต วัคค์ | รูป | 
|
|
|
|
| |||
| Unicode | ᨲ | ᨳ | ᨴ | ᨵ | ᨶ | ||||
| ชื่อ | ต๋ะ | ถ๋ะ | ต๊ะ | ธะ (ทะ) | นะ | ||||
| ถอดอักษร | ต | ถ | ท | ธ | น | ||||
| สัทอักษร | /táʔ/ | /tʰáʔ/ | /ta᷇ʔ/ | /tʰa᷇ʔ/ | /na᷇ʔ/ | ||||
| อักษร | สูง | สูง | ต่ำ | ต่ำ | |||||
| ป วัคค์ | รูป | 
|
|
|
|
|
|
|
|
| Unicode | ᨷ | ᨸ | ᨹ | ᨺ | ᨻ | ᨼ | ᨽ | ᨾ | |
| ชื่อ | บ๋ะ | ป๋ะ | ผ๋ะ | ฝ๋ะ | ป๊ะ | ฟะ | ภะ | มะ | |
| ถอดอักษร | บ | ป | ผ | ฝ | พ | ฟ | ภ | ม | |
| สัทอักษร | /báʔ/, /páʔ/ | /páʔ/ | /pʰáʔ/ | /fáʔ/ | /pa᷇ʔ/ | /fa᷇ʔ/ | /pʰa᷇ʔ/ | /ma᷇ʔ/ | |
| อักษร | กลาง | สูง | ต่ำ | ||||||
| อวัคค์ (เศษวรรค) | |||||||||
| หมวด | หลัก | เติม | หลัก | เติม | หลัก | เติม | หลัก | ||
| อวัคค์ | รูป | 
|
|
|
|
| |||
| Unicode | ᨿ | ᩀ | ᩁ | ᩃ | ᩅ | ||||
| ชื่อ | ยะ | อฺย๋ะ | ระ (ละ, ฮะ) | ละ | วะ | ||||
| ถอดอักษร | ย | อฺย | ร | ล | ว | ||||
| สัทอักษร | /ɲa᷇ʔ/ | /jáʔ/ | /ra᷇ʔ/, /la᷇ʔ/, /ha᷇ʔ/ | /la᷇ʔ/ | /wa᷇ʔ/ | ||||
| อักษร | ต่ำ | กลาง | ต่ำ | ต่ำ | ต่ำ | ||||
| รูป | 
|
|
| ||||||
| Unicode | ᩆ | ᩇ | ᩈ | ||||||
| ชื่อ | ศ๋ะ | ษ๋ะ | ส๋ะ | ||||||
| ถอดอักษร | ศ | ษ | ส | ||||||
| สัทอักษร | /sáʔ/ | /sáʔ/ | /sáʔ/ | ||||||
| อักษร | สูง | สูง | สูง | ||||||
| รูป | 
|
|
 , 
|
|
|||||
| Unicode | ᩉ | ᩊ | ᩋ | ᩌ | |||||
| ชื่อ | ห๋ะ | ฬะ | อ๋ะ | ฮะ | |||||
| ถอดอักษร | ห | ฬ | อ | ฮ | |||||
| สัทอักษร | /háʔ/ | /la᷇ʔ/ | /ʔáʔ/ | /ha᷇ʔ/ | |||||
| อักษร | สูง | ต่ำ | กลาง | ต่ำ | |||||
พยัญชนะซ้อน (พยัญชนะหาง) แก้
พยัญชนะซ้อน (ตัวซ้อน) เป็นพยัญชนะที่ใส่ไว้ใต้พยัญชนะตัวอื่นเพื่อทำหน้าที่อย่างใดอย่างหนึ่งดังนี้ คือ 1. เพื่อห้ามไม่ให้พยัญชนะที่ไปซ้อน (ตัวข่ม) ออกเสียงสระอะ หรือ 2. เพื่อทำหน้าที่เป็นตัวสะกด ซึ่งพยัญชนะที่ล้านนารับมาจากภาษาอื่นตั้งแต่แรกจะมีรูปพยัญชนะซ้อนทุกตัว ยกเว้น 
กับ 
เท่านั้นที่ไม่มี พยัญชนะที่มีรูปพยัญชนะซ้อนมีดังต่อไปนี้
พยัญชนะนอกเหนือจากนี้ ซึ่งได้แก่ 
เป็นพยัญชนะที่ล้านนาประดิษฐ์ขึ้นมาเอง ดังนั้นจึงไม่มีรูปพยัญชนะซ้อน แต่อย่างไรก็ตามเพื่อให้สามารถเขียนคำที่มาจากภาษาต่างประเทศได้ใกล้เคียงกับภาษาเดิมมากที่สุด จึงสมควรมีการประดิษฐ์รูปพยัญชนะซ้อนของ (◌᩠ᨪ) (◌᩠ᨸ) และ (◌᩠ᨼ) ขึ้นมาเพิ่มเติม
พยัญชนะพิเศษ(เฉพาะ) แก้
| รูป | 
|
|
|
|
|
|
|
| Unicode | ᩍ | ᩎ | ᩏ | ᩐ | ᩑ | ᩂ | ᩄ |
| ชื่อ | อิ๋ แบบบาลี | อี แบบบาลี | อุ๋ แบบบาลี | อู แบบบาลี | เอ แบบบาลี | ลึ | ลือ |
| ถอดอักษร | อิ | อี | อุ | อู | เอ | ฤ,ฤๅ (ฤๅ) | ฦ |
| สัทอักษร | /íʔ/ | /īː/ | /úʔ/ | /ūː/ | /ēː/ | lɯ᷇ʔ | /lɯ̄ː/ |
| รูป |  |
|
|
|
|
|
|
| Unicode | ᩓ | ᩓ | ᨶᩣ | ᨬ᩠ᨬ | ᩔ | ◌ᩕ | |
| ชื่อ | แล | แล แบบไทลื้อ | นา | ญะญะ | ส สองห้อง | ระโฮง | |
| ถอดอักษร | แล/และ | นา | ญฺญ | สฺส | ร (ควบกล้ำ) | ||
| สัทอักษร | /lɛ̄ː/ | /nāː/ | /n.ɲ/ | /t.s/, /s.s/, /sː/ | /r/, /l/, /ʰ/ | ||
สระ แก้
สระจม แก้
เป็นสระที่ไม่สามารถออกเสียงได้ด้วยตัวเอง ต้องนำไปผสมกับพยัญชนะก่อนจึงจะสามารถออกเสียงได้
| สระเสียงสั้น (ใช้กับพยัญชนะ ᨠ) |
สระเสียงยาว (ใช้กับพยัญชนะ ᨠ) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| สระ | ไม่มีตัวสะกด | มีตัวสะกด (ᨦ)[a] | สระ | ไม่มีตัวสะกด | มีตัวสะกด (ᨦ)[a] | |
| สระเดี่ยว | ||||||
| อะ /a/ | ᨠ, ᨠᩡ | ᨠᩢ᩠ᨦ | อา /aː/ | ᨠᩣ[b] | ᨠᩣ᩠ᨦ | |
| อิ /i/ | ᨠᩥ | ᨠᩥ᩠ᨦ | อี /iː/ | ᨠᩦ | ᨠᩦ᩠ᨦ | |
| อึ /ɯ/ | ᨠᩧ | ᨠᩧ᩠ᨦ | อื /ɯː/ | ᨠᩨ | ᨠᩨ᩠ᨦ | |
| อุ /u/ | ᨠᩩ | ᨠᩩᨦ, ᨠᩩᨦ᩼ | อู /uː/ | ᨠᩪ | ᨠᩪᨦ, ᨠᩪᨦ᩼ | |
| เอะ /e/ | ᨠᩮᩡ, ᨠᩮᩬᩡ | ᨠᩮᩢ᩠ᨦ, ᨠᩮ᩠ᩋᨦᩡ | เอ /eː/ | ᨠᩮ | ᨠᩮ᩠ᨦ | |
| แอะ /ɛ/ | ᨠᩯᩡ, ᨠᩯᩬᩡ | ᨠᩯᩢ᩠ᨦ, ᨠᩯ᩠ᩋᨦᩡ | แอ /ɛː/ | ᨠᩯ | ᨠᩯ᩠ᨦ | |
| โอะ /o/ | ᨠᩰᩡ | ᨠᩫ᩠ᨦ | โอ /oː/ | ᨠᩰ, ᨠᩮᩣ[b][c] | ᨠᩰᩫ᩠ᨦ, ᨠᩰ᩠ᨦ | |
| เอาะ /ɔ/ | ᨠᩰᩬᩡ | ᨠᩬᩢᨦ, ᨠᩬᨦᩡ | ออ /ɔː/ | ᨠᩬᩴ, ᨠᩳ[d] | ᨠᩬᨦ, ᨠᩬᨦ᩼ | |
| เออะ /ɤ/ | ᨠᩮᩬᩥᩡ | ᨠᩮᩥᩢ᩠ᨦ, ᨠᩮᩥᩡ᩠ᨦ | เออ /ɤː/ | ᨠᩮᩥ᩠ᩋ | ᨠᩮᩥ᩠ᨦ | |
| สระประสม | ||||||
| เอียะ /iaʔ/ | ᨠ᩠ᨿᩮᩡ | ᨠ᩠ᨿᩢᨦ, ᨠ᩠ᨿᨦᩡ | เอีย /ia/ | ᨠᩮ᩠ᨿ | ᨠ᩠ᨿᨦ | |
| เอือะ /ɯaʔ/ | ᨠᩮᩬᩥᩋᩡ | ᨠᩮᩬᩥᩢᨦ, ᨠᩮᩬᩥᨦᩡ | เอือ /ɯa/ | ᨠᩮᩬᩥᩋ | ᨠᩮᩬᩥᨦ | |
| ᨠᩮᩬᩨᩋᩡ | ᨠᩮᩬᩨᩢᨦ, ᨠᩮᩬᩨᨦᩡ | ᨠᩮᩬᩨᩋ | ᨠᩮᩬᩨᨦ | |||
| อัวะ /uaʔ/ | ᨠ᩠ᩅᩫᩡ | ᨠ᩠ᩅᩢᨦ, ᨠ᩠ᩅᨦᩡ | อัว /ua/ | ᨠ᩠ᩅᩫ | ᨠ᩠ᩅᨦ, ᨠ᩠ᩅᨦ᩼ | |
| เอา /au/ | ᨠᩮᩢᩣ,[b] ᨠᩳ,[e] ᨠᩪᩦ[f] | - | ||||
| ไอ /aj/ | ᨠᩱ, ᨠᩲ, ᨠᩱ᩠ᨿ, ᨠᩱᨿ᩠ᨿ, ᨠᩮᨿ᩠ᨿ,[6] ᨠᩢ᩠ᨿ[7] | - | ||||
| ออย /ɔːj/ | ᨠᩭ,[d] ᨠᩬ᩠ᨿ | - | ||||
| สระพิเศษ | ||||||
| อํ /aŋ/ | ᨠᩴ,[c] ᨠᩘ[c] | — | ||||
| อำ /am/ | ᨠᩣᩴ[b] | — | ||||
| ลึ /lɯ/ | ᩂ | - | ลื /lɯː/ | ᩂ,[g] ᩄ[h][7] | - | |
| ||||||
สระลอย แก้
เป็นสระที่มาจากภาษาบาลี สามารถออกเสียงได้ด้วยตัวเองไม่จำเป็นต้องนำไปผสมกับพยัญชนะก่อน แต่บางครั้งก็มีการนำไปผสมกับพยัญชนะหรือสระแท้ เช่น คำว่า "เอา" สามารถเขียนได้โดยเขียนสระจากภาษาบาลี 'อู' ตามด้วย สระแท้ 'า' คือ ᩐᩣ 
ตัวเลข แก้
อักษรธรรมมีตัวเลขสองชุด ชุดแรกคือ "เลขในธรรม" นิยมใช้กับงานเขียนเรื่องทางธรรมะหรืองานเขียนภาษาบาลี อีกชุดคือ "เลขโหรา" ซึ่งนิยมใช้ในงานเขียนเรื่องทางโลกย์ เช่น ตำราโหร เลขยันต์ วรรณกรรม ฯลฯ
| อารบิก | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| เลขโหรา | ᪀ | ᪁ | ᪂ | ᪃ | ᪄ | ᪅ | ᪆ | ᪇ | ᪈ | ᪉ |
| เลขธรรม | ᪐ | ᪑ | ᪒ | ᪓ | ᪔ | ᪕ | ᪖ | ᪗ | ᪘ | ᪙ |
วรรณยุกต์ แก้
เนื่องจากล้านนาได้นำเอาระบบอักขรวิธีของมอญมาใช้โดยแทบจะไม่มีการปรับเปลี่ยนเลย และภาษามอญเองก็เป็นภาษาที่ไม่มีวรรณยุกต์ ดังนั้นในอดีตจึงไม่ปรากฏว่ามีการใช้เครื่องหมายวรรณยุกต์ในการเขียนอักษรธรรมล้านนาเลย (เคยมีการถกเถียงกันเรื่องชื่อของล้านนาว่าจริงๆแล้วชื่อ "ล้านนา" หรือ "ลานนา" กันแน่ แต่ในที่สุดก็ได้ข้อสรุปว่า "ล้านนา") จนกระทั่งในระยะหลังเมื่ออิทธิพลของสยามแผ่เข้าไปในล้านนาจึงปรากฏการใช้รูปวรรณยุกต์ในการเขียนอักษรธรรมล้านนา
| รูป | 
|
|
| Unicode | ◌᩵ | ◌᩶ |
| ชื่อ | ไม้เยาะ | ไม้ขอจ๊าง |
| ถอดอักษรชื่อ | ไม้เหยาะ | ไม้ขอช้าง |
| ถอดอักษรรูป | ◌่ | ◌้ |
| สัทอักษร | /máj.jɔ́ʔ/ | /máj.xɔ̌ː.t͡ɕáːŋ/ |
ภาษาไทยถิ่นเหนือสามารถผันได้ 6 เสียง (จริงๆแล้วมีทั้งหมด 7 หรือ 8 เสียง แต่ในแต่ละท้องถิ่นจะใช้เพียง 6 เสียงเท่านั้น) การผันจะใช้การจับคู่กันระหว่างอักษรสูงกับอักษรต่ำจึงทำให้ต้องใช้วรรณยุกต์เพียง 2 รูปเท่านั้น คือ เอก กับ โท (เทียบภาษาไทยกลาง) เช่น
การที่มีรูปวรรณยุกต์เพียง 2 รูปนี้ทำให้เกิดปัญหากับอักษรกลาง คือ ไม่สามารถแทนเสียงได้ครบทั้ง 6 เสียง ดังนั้นจึงอาจอนุโลมให้แต่ละรูปศัพท์แทนการออกเสียงได้ 2 เสียง
เสียงวรรณยุกต์สำเนียงเชียงใหม่มี 6 เสียง คือ เสียงจัตวา, เสียงเอก, เสียงโทพิเศษ, เสียงสามัญ, เสียงโท, และเสียงตรี[8]
| เสียงวรรณยุกต์ | ตัวอย่าง | การถอดรหัสเสียง | การออกเสียง | ความหมายในภาษาไทย | |
|---|---|---|---|---|---|
| เสียงจัตวา | ขา | ᨡᩣ | /xǎː/ | [xaː˩˦] | ขา |
| เสียงเอก | ข่า | ᨡ᩵ᩣ | /xàː/ | [xaː˨˨] | ข่า |
| เสียงโทพิเศษ | ข้า | ᨡ᩶ᩣ | /xa᷇ː/ | [xaː˥˧] | ฆ่า |
| เสียงสามัญ | ฅา | ᨤᩣ | /xaː/ | [xaː˦˦] | หญ้าคา |
| เสียงโท | ไฮ่ | ᩁᩱ᩵ | /hâjː/ | [hajː˦˩] | ไร่ |
| เสียงตรี | ฟ้า | ᨼ᩶ᩣ | /fáː/ | [faː˦˥˦] | ฟ้า |
การแสดงเสียงวรรณยุกต์ แก้
การแสดงเสียงวรรณยุกต์ของคำเมืองสำเนียงเชียงใหม่
| เสียงวรรณยุกต์ | คำเป็น สระยาว | คำเป็น สระยาว ไม้เอก | คำเป็น สระยาว ไม้โท | คำตาย สระสั้น | คำตาย สระยาว |
|---|---|---|---|---|---|
| อักษรสูง | เสียงจัตวา | เสียงเอก | เสียงโทพิเศษ | เสียงจัตวา | เสียงเอก |
| อักษรกลาง | เสียงสามัญ | เสียงเอก | เสียงโทพิเศษ | เสียงจัตวา | เสียงเอก |
| อักษรต่ำ | เสียงสามัญ | เสียงโท | เสียงตรี | เสียงตรี | เสียงโท |
อักษรธรรมล้านนาในคอมพิวเตอร์ แก้
อักษรธรรมล้านนาได้รับการบรรจุลงในยูนิโคดตั้งแต่รุ่น 5.2 ดังนั้นจึงสามารถใช้อักษรธรรมล้านนาในคอมพิวเตอร์ได้โดยที่ไม่ต้องอาศัยช่วงรหัสของอักษรอื่นดังเช่นที่เคยทำกันในอดีตอีกต่อไป ระบบปฏิบัติการที่รองรับยูนิโคดอักษรธรรมล้านนาอย่างสมบูรณ์ในขณะนี้คือ Mac OS และ Linux เช่น Ubuntu โดยอาศัยฟอนต์แบบโอเพ็นไทป์ (OpenType) ส่วนระบบปฏิบัติการ Windows นั้นยังรองรับยูนิโคดอักษรธรรมล้านนาได้อย่างไม่สมบูรณ์ อย่างไรก็ตามผู้ใช้ Windows ก็สามารถใช้ยูนิโคดอักษรธรรมล้านนาผ่านเว็บเบราว์เซอร์ที่รับรองการประมวลผลอักษรธรรมล้านนาได้ เช่น Google Chrome, Microsoft Edges, Mozilla Firefox หรือในโปรแกรมสำนักงานเช่น ลิบราออฟฟิศ
| ไทธรรม (ชื่อตามมาตรฐานยูนิโคด) Unicode.org chart (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+1A2x | ᨠ | ᨡ | ᨢ | ᨣ | ᨤ | ᨥ | ᨦ | ᨧ | ᨨ | ᨩ | ᨪ | ᨫ | ᨬ | ᨭ | ᨮ | ᨯ |
| U+1A3x | ᨰ | ᨱ | ᨲ | ᨳ | ᨴ | ᨵ | ᨶ | ᨷ | ᨸ | ᨹ | ᨺ | ᨻ | ᨼ | ᨽ | ᨾ | ᨿ |
| U+1A4x | ᩀ | ᩁ | ᩂ | ᩃ | ᩄ | ᩅ | ᩆ | ᩇ | ᩈ | ᩉ | ᩊ | ᩋ | ᩌ | ᩍ | ᩎ | ᩏ |
| U+1A5x | ᩐ | ᩑ | ᩒ | ᩓ | ᩔ | ᩕ | ᩖ | ᩗ | ᩘ | ᩙ | ᩚ | ᩛ | ᩜ | ᩝ | ᩞ | |
| U+1A6x | ᩠ | ᩡ | ᩢ | ᩣ | ᩤ | ᩥ | ᩦ | ᩧ | ᩨ | ᩩ | ᩪ | ᩫ | ᩬ | ᩭ | ᩮ | ᩯ |
| U+1A7x | ᩰ | ᩱ | ᩲ | ᩳ | ᩴ | ᩵ | ᩶ | ᩷ | ᩸ | ᩹ | ᩺ | ᩻ | ᩼ | ᩿ | ||
| U+1A8x | ᪀ | ᪁ | ᪂ | ᪃ | ᪄ | ᪅ | ᪆ | ᪇ | ᪈ | ᪉ | ||||||
| U+1A9x | ᪐ | ᪑ | ᪒ | ᪓ | ᪔ | ᪕ | ᪖ | ᪗ | ᪘ | ᪙ | ||||||
| U+1AAx | ᪠ | ᪡ | ᪢ | ᪣ | ᪤ | ᪥ | ᪦ | ᪧ | ᪨ | ᪩ | ᪪ | ᪫ | ᪬ | ᪭ | ||
อ้างอิง แก้
- ↑ 1.0 1.1 Diringer, David (1948). Alphabet a key to the history of mankind. p. 411.
- ↑ Hartmann, John F. (1986). "The spread of South Indic scripts in Southeast Asia". Crossroads: An Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies. 3 (1): 6–20. JSTOR 40860228.
- ↑ Penth, Hans (1986). "On the History of Thai scripts" (PDF).
{{cite journal}}: Cite journal ต้องการ|journal=(help) - ↑ จิตร ภูมิศักดิ์. ความเป็นมาของคำสยาม, ไทย ลาว และขอม และลักษณะทางสังคมของชื่อชนชาติ. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ:ชนนิยม. 2556, หน้า 139
- ↑ Natnapang Burutphakdee (October 2004). Khon Muang Neu Kap Phasa Muang: Attitudes of Northern Thai Youth towards Kammuang and the Lanna Script [คนเมืองเหนือกับภาษาเมือง: ทัศนคติของคนหนุ่มสาวทางภาคเหนือที่มีต่อคำเมืองและตัวอักษรล้านนา] (PDF) (M.A. Thesis). Presented at 4th National Symposium on Graduate Research, Chiang Mai, Thailand, August 10–11, 2004. Asst. Prof. Dr. Kirk R. Person, adviser. Chiang Mai: Payap University. P. 7, digital image 30. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-06-09. สืบค้นเมื่อ June 8, 2013.
The reason why they called this language ‘Kammuang’ is because they used this language in the towns where they lived together, which were surrounded by mountainous areas where there were many hill tribe people.
- ↑ Watcharasastr, Boonkid (2005). แบบเรียนภาษาเมืองล้านนา ᨷᩯ᩠ᨷᩁ᩠ᨿᩁᨽᩣᩇᩣᨾᩮᩬᩨᨦᩃ᩶ᩣ᩠ᨶᨶᩣ. Chiang Mai: Thara Thong Publishing. p. 178. ISBN 9748547205.
- ↑ 7.0 7.1 Rungruangsri, Udom (2004). พจนานุกรมล้านนา-ไทย ฉบับแม่ฟ้าหลวง (Revised ed.). Chiang Mai: Chiang Mai University. ISBN 9789746851756.
- ↑ Gedney, William J., and Thomas J. Hudak. William J. Gedney's Tai Dialect Studies: Glossaries, Texts, and Translations. Ann Arbor, MI: Center for South and Southeast Asian Studies, The University of Michigan, 1997. Print.
อ่านเพิ่ม แก้
- Khamjan, Mala (มาลา คำจันทร์). Kham Mueang Dictionary(พจนานุกรมคำเมือง). Chiang Mai: bookworm, 2008. ISBN 978-974-8418-55-1.
- "Lanna script". Complete information from traditional sources. Sky Knowledge. สืบค้นเมื่อ 2018-07-15.
- Owen, R. Wyn. 2017. A description and linguistic analysis of the Tai Khuen writing system. Journal of the Southeast Asian Linguistics Society 10.1, 140-164.
- Trager, Ed. (2014). Hariphunchai Tai Tham Font Project.
- Wordingham, Richard. Lamphun glyphs (A page with specimen of the font Lamphun). Retrieved 15 May 2019.
แหล่งข้อมูลอื่น แก้
- ISO/IEC 10646:2003/Amd.5:2008 Universal Multiple-Octet Coded Character Set (UCS) -- Amendment 5: AMENDMENT 5: Tai Tham, Tai Viet, Avestan, Egyptian Hieroglyphs, CJK Unified Ideographs Extension C, and other characters
- รูปและการออกเสียงของอักษรล้านนา (อังกฤษ)
- สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
- Download Font Lanna